علیرضا کلانتر مهرجردی، معاون فرهنگی جهاددانشگاهی در گفت‌وگو با ایکنا درباره کارگزار تراز نظام اسلامی از نگاه امام خمینی(ره)، گفت: ما در جامعه انقلابی و اسلامی زندگی می‌کنیم و طبیعتا نیاز داریم درباره رابطه بین دین و حکمرانی تأمل دقیق‌تری داشته باشیم.
وی ادامه داد: به عبارت دیگر رابطه دین و حکمرانی یکی از مسیرهای میانبر برای شناسایی رابطه تأملات فکری و نظری است که رهبران انقلاب اسلامی از جمله امام راحل، رویکردها و نگاه‌های خود را از متن دین استخراج و ارائه کرده‌اند.
کلانتر مهرجردی با تأکید بر اینکه راه میانبر رسیدن به جامعه مطلوب در رویکرد اسلامی این است که بتوان اندیشه رهبران انقلاب و اندیشمندان اسلامی را به عنوان معیار راه و صراط مد نظر قرار دهیم، افزود: در این شرایط که در آستانه انتخابات ریاست جمهوری هستیم، این مسیر می‌تواند کمک کند و ما را با امکانات، مسیر و مبانی این راه بیشتر آشنا سازد.
نیاز به فکر مداوم در حوزه حکمرانی دینیمعاون فرهنگی جهاددانشگاهی بیان کرد: نکته دیگر این است که دوره‌های ریاست جمهوری محدود و اندک است اما امر مستمر رابطه میان سیاست با دین و حکمرانی با دین است. بر این مبنا در جامعه اسلامی ایران، نیازمند فکر ممتد و مداوم در حوزه حکمرانی هستیم تا امکان تحقق دولت اسلامی را بیش از گذشته ارتقا دهیم و این مسیر متکامل و پیش‌رونده باشد.
وی ادامه داد: آنچه در نظریه رهبر انقلاب در راستای گام‌های انقلاب اسلامی مدنظر است، این است که در مرحله دولت اسلامی هستیم لذا باید تلاش کنیم تا از این مرحله عبور کنیم. طبیعتا برای عبور از این مرحله نیاز به فکر ممتد و مداوم داریم و گرنه در شرایط ایستا و غیر پیش‌رونده قرار می‌گیریم که می‌تواند مسئله دولت اسلامی و استقرار آن را به معنای کامل به تأخیر بیندازد.
کلانتر مهرجردی تأکید کرد: لذا در مفروض اول، فرد مسلمانی هستیم و کارگزارانی که می‌خواهند خودشان را در معرض انتخاب مردم قرار دهند باید به رابطه دین و حکمرانی اشراف کامل داشته باشند و خود را ملزم به احصای این رابطه و تبیین آن بدانند و از مسیر میانبر رهبران عبور کنند.
وی با بیان اینکه باید افکار و اندیشه حوزه اجرایی با افکار و اندیشه‌های رهبران انقلاب اسلامی نزدیک شود، گفت: در موضوع دولت و استقرار آن و کارگزار اجرایی، نیازمند یک فکر ممتد و مداوم برای رسیدن به دولت اسلامی و عبور از این مرحله و رسیدن به مرحله بالاتر هستیم. تکامل و ارتقای دولت در قالب آنچه مورد انتظار است، باید با شکل‌گیری فکر ممتد و متدام درباره حکمرانی همراه شود تا ایراد و ضعف‌ها را در این حوزه کاهش داده و فرصت‌ها را ارتقا دهد. این موضوع می‌تواند دولت را از روزمرگی دور کرده و آن را به صورت متکامل و مطلوب‌تر هدایت کند.
تأثیر نخبگان فکری و اجراییکلانتر مهرجردی تصریح کرد: در این مسئله نقش نخبگان فکری و اجرایی در کنار هم مؤثر است. نخبگان فکری می‌توانند در جایگاه تلنگر و نقد باشند و فضا را برای بازسازی و بهسازی دولت و مسئولیت اجرایی کشور فراهم سازند. لذا متفکرین یا نخبگان فکری نیز در کنار نخبه‌های اجرایی که خود را در معرض انتخاب مردم قرار داده و منتخب شده‌اند، می‌توانند با حضور در کرسی‌های نقد و مناظره در این مسیر تسهیل‌کننده باشند. البته این حرف جدیدی نیست بلکه در 24، 25 قرن قبل، ارسطو معتقد بود که اهل تفکر باید دائما تلنگر بزنند تا جامعه بتواند رو به جلو حرکت کند و در این راستا تأمل بر روی آرمان‌ها و رسیدن به وضع مطلوب حتما یکی از ضروریات این مهم است.
معاون فرهنگی جهاددانشگاهی با طرح این سؤال که رهبران انقلاب؛ امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری درباره بحث دولت یا کارگزار مطلوب چگونه می‌اندیشیدند، گفت: اگر نگاه امام(ره) درباره دولت و کارگزاران مطلوب را به درستی فهم کنیم، آن زمان، انتخاب‌شوندگان و انتخاب‌کنندگان، تکلیفشان دقیق‌تر و مشخص‌تر خواهد بود.
وی ادامه داد: با مرور بر اندیشه‌ها و افکار حضرت امام راحل به ویژه در وصیتنامه ایشان، می‌توان دو مفهوم کلیدی را مورد تحلیل و بازخوانی معنایی قرار داد. اول اینکه، امام راحل در بسیاری از مواقع به جای واژه دولت و حکومت اسلامی از دولت مستضعفین یاد کرده‌اند. یکی از اقدامات امام(ره) در دوران زعامت و رهبری علی‌رغم اینکه کشور پس از انقلاب اسلامی، درگیر جنگ با دولت متجاوز بعثی آن هم با حمایت ابرقدرت‌ها و بلوک غرب شد اما تلاش امام راحل احصای مباحث تبیینی از مکتب اسلامی و تبیین و تحلیل آن در انظار عمومی بود. یکی از این مفاهیم که امام راحل بر روی آن بحث‌های مبنایی انجام داده‌اند، واژه «مستضعف» یا «دولت مستضعفین» است.
واژه «مستضعف» در ادبیات مدرن به مثابه قشر آسیبپذیروی با بیان اینکه واژه «مستضعف» در ادبیات مدرن امروز به مثابه قشر آسیب‌پذیر و ناتوان است، گفت: در ادبیات مدرن جامعه به دو روی سکه تقسیم می شود؛ یک دسته افراد توانا هستند که در مقابل افراد ناتوان قرار دارند. این نگاه مدرن به بحث استضعاف این فهم را ایجاد می‌کند که باید همواره بخشی از جامعه مورد حمایت بخش دیگر قرار گیرد و اساسا این تصور را ایجاد می‌کند که یک بخشی از جامعه هیچگاه توانایی اداره خود را ندارند و برای اداره خود باید مورد حمایت طبقه دارا قرار گیرند.
معاون فرهنگی جهاددانشگاهی تأکید کرد: در واقع در نگاه امام راحل واژه «استضعاف» و «مستضعف» به این معنا نیست چون در معنای مدرن این واژه، نوعی تحقیر ذاتی نهفته است. یعنی ذاتا جامعه را در نگاه مدرن اینگونه تقسیم می‌کند که یک بخش از آن همواره به کمک بخش دیگری نیاز دارد و نمی‌تواند خود را اداره کند. این امر در نگاه حضرت امام(ره) اصلا جایگاهی ندارد و با رویکرد اسلامی منطبق نیست.
کلانتر مهرجردی گفت: امام(ره) معتقد است، مستعضف یک پدیده و ساخته سیاست‌های اجتماعی و سیاسی است. در واقع نوع نگاه و سیاستگذاریها در یک جامعه موجب می‌شود، انسان‌ها به رغم توانمندی‌های ذاتی خود در شرایط ضعف قرار گیرند لذا امام راحل در دوران مبارزه با رژیم پهلوی این مهم را بسیار دقیق تبیین کردند که سیاست‌های دولت پهلوی به تشدید استضعاف در جامعه انجامیده و یک قشر و طبقه محدود دارا و قشر عظیم نادارها را ایجاد کرده است. لذا ایشان استضعاف را پدیده درونی و ذاتی جامعه نمی‌بیند بلکه آن را یک عامل بیرونی می‌د‌اند که دلیل آن سیاستگذاریهای نادرست نظام سیاسی است.
وی با تأکید بر اینکه استضعاف در اندیشه امام راحل اینگونه نیست که عده‌ای ذاتاً ناتوان و عده‌ای هم ذاتا توانمند باشند، گفت: این مقدمه‌ای برای رسیدن به یک مدل در اندیشه امام راحل است. در معادله سیاسی فکری و اندیشه حضرت امام(ره) یکی از معیارهای مقبولیت دولت‌ها و کارگزاران نسبتی است که آنها با تعداد افراد مستضعف دارند. هرچه دولت و سیاست‌های آن عدالت را در جامعه مستقر کند و استضعاف را در جامعه بر طرف کند، سنجش و معیار خوبی برای امتیاز دادن به عملکرد کارگزاران و دولت اسلامی باشد.
«سلامت اجتماعی»؛ شاخصی برای شناسایی دولت ترازکلانتر مهرجردی با بیان اینکه «سلامت اجتماعی» مفهوم دیگر در اندیشه امام راحل برای شناسایی دولت و کارگزار تراز است، گفت: از مفهوم سلامت تفسیر‌های متفاوتی از ابتدا تاکنون انجام شده است که عمدتا توسط سازمان جهانی بهداشت (WHO) انجام گرفته است. در ابتدا معنای سلامت به معنای نبود بیماری جسمی بود اما به تدریج سلامت روان نیز به آن اضافه شد و جدیدا نیز سلامت معنوی به آن اضافه شده است.
وی تصریح کرد: این سیر تطور مفهوم سلامت در اندیشه مدرن است اما در اندیشه حضرت امام(ره) که برگرفته از مکتب و صراط اسلام است، در واقع سلامت اجتماعی به معنای دسترسی به حداقل کالاها و نیازهای اساسی انسان‌ها است و این شامل هر آنچه هست که انسان به آن نیاز دارد و فقدان آن ضربه جدی به زندگی او وارد می‌کند. لذا سلامت اجتماعی در نگاه امام(ره) آن چیزی است که انسان به آن نیاز دارد و فقدان و عدم دسترسی به آن می‌تواند زندگی او را با آسیب روبرو کند؛ برای نمونه نبود آموزش و ضعف در حوزه آموزش عمومی، بهداشت عمومی، درمان و تغذیه شاخص‌هایی دارند که باعث تهدید جامعه می‌شوند و برآوردن حداقل مورد نیاز انسان‌ها می‌تواند موجب ارتقا و تسهیل‌کننده سلامت اجتماعی جامعه باشد.
کلانتر مهرجردی اضافه کرد: طبیعتا با این تعبیر یک کارگزار سیاسی، فردی است که بتواند سلامت اجتماعی را در جامعه تقویت کند. به معنای اخص کلمه می‌توان اینگونه تفسیر کرد که مثلا وزیر بهداشت که نماینده رئیس‌جمهور در حوزه بهداشت و درمان است باید جامعه را به نحوی مدیریت کند تا دچار بحران سلامت نشود و ثانیا در صورت دچار شدن به بحران سلامت، جامعه را با سیاست‌های درست از این بحران خارج سازد.
دولت مستضعفین؛ تعبیر امام(ره) درباره جمهوری اسلامیوی بیان کرد: تعبیری که امام راحل درباه جمهوری اسلامی به کار برده دولت مستضعفین است. این نوع تعریف دربردارنده تعبیر دولت به اعتبار هدف و تعریف نظام به اعتبار کارگزار آن است. امام(ره) در یک سخنرانی مفصل که در صحیفه موجود است به توصیف و تبیین خاصیت این دولت پرداخته‌اند. ایشان در جایگاه رهبر انقلابی و به عنوان فردی با اشراف در حوزه اندیشه اسلامی، بحث دولت مستضعفان را به عنوان یک مفهوم از مبانی محکم قرآنی مطرح می‌کنند.
کلانتر مهرجردی گفت: ایشان می‌فرمایند یکی از نعمت‌های ما، دولت محرومین و مستضعفان است. از نظر ایشان دولت مستضعفین حکومتی است که کارگزار آن جامعه را می‌فهمد و به طور طبیعی در این وضعیت سیاستگذاریهای این دولت و کارگزارآن آن مطلوب آن جامعه خواهد بود.
وی با تأکید بر اینکه امام(ره) مسئله استضعاف را ناشی از خطا در سیاستگذاریها می‌بینند، افزود: این فهم جامعه از سوی کارگزاران، امروز به لحاظ نگاه مدرن، معانی جدید به خود گرفته است. یکی از راه‌های فهم جامعه برای کارگزار اجرایی و دولت این است که مجموعه‌ای از مشاوران را استخدام کند تا نظام تصورات اجتماعی را تحلیل و تفسیر کند و یا خودشان را در معرض افکار و اندیشه‌های مردم قرار دهد.
کلانتر مهرجردی تصریح کرد: یک نوع دیگر فهم جامعه این است که کارگزار و دولت از طریق رسانه‌ها، خود را در معرض نگاه مخاطبان یا عموم جامعه قرار می‌دهد اما حقیقت مطلب این است که نگاه امام و نگاه اسلامی در واقع کلانتر از این موضوع است.
وی گفت: در رویکرد اسلامی و اندیشه امام راحل آنچه مطرح می‌شود، این است که کارگزار و دولت اسلامی باید با پوست و گوشت خود، جامعه را بفمهمد و لمس کند و این مفهومی جدی و بنیانی است. یعنی علی رغم اینکه فضا و روش‌های جدید برای درک و فهم جامعه وجود دارد اما در اندیشه اسلامی، کارگزار و دولت اسلامی باید کسی باشد که به طور واقعی، عینی و ملموس جامعه و مشکلات آن را درک و فهم کند.
درک عینی مسائل جامعه؛ ویژگی کارگزار مطلوبکلانتر مهرجردی بیان کرد: در اندیشه امام راحل دولت اسلامی نه تنها از طریق رسانه و سایر موارد در معرض شناخت جامعه قرار گیرد بلکه باید جامعه را عمیق و درونی درک کند لذا حضرت امام(ره) در وصیتنامه خویش، حکومتی را که مجلس، وزرا، رئیس‌جمهور و کارگزاران آن مستضعف و محروم را می‌فهمند، حکومت و کارگزار مطلوب و در تراز می‌دانند.
معاون فرهنگی جهاددانشگاهی اظهار کرد: البته امروز باید کارگزاران اهل فکر، تأمل و دانش نظری را انتخاب کرد اما به معنای عام شاید بسیاری از افراد در این قالب قرار گیرند و بسیاری از افراد صاحب‌دانش نظری و فکری باشند اما ارتباط کمی با جامعه و بدنه اجتماعی داشته باشند. در واقع این افراد هم برای کارگزاری در دولت اسلامی مطلوب هستند اما در نردبان اندیشه دینی، فردی مطلوب کارگزاری در دولت اسلامی است که از عمق جان و به شکل درونی مسائل و مشکلات جامعه را درک کرده باشد. چون مفروض بر این است که جامعه به پیشرفت برسد و استضعاف در آن کاهش پیدا کند و به طور طبیعی آن فرد باید جامعه را به خوبی بشناسد تا درباره آن چاره‌اندیشی کند.
وی تأکید کرد: در واقع در اندیشه دینی نباید فردی بدون سیر تطور و تنها به دلیل برخورداری از برخی شرایط، بتواند کارگزار دولت اسلامی شود. کارگزار دولت اسلامی با فهم عمیق از واقعیت‌های جامعه از طریق سیاستگذاریها می‌تواند در جهت رفع و ارتقای وضعیت جامعه همت کند، در غیر این صورت حتما جامعه دچار خلل خواهد شد.
کلانتر مهرجردی با تأکید بر اینکه این نگاه و رویکرد حضرت امام(ره) تکلیف را برای نامزدهای انتخابات و کارگزاران دولت اسلامی مشخص می‌کند، اظهار کرد: این نگاه در عین حال تکلیف را برای عموم مردم که می‌خواهند به شاخصی برای انتخاب کارگزار خود و استقرار دولت اسلامی دست پیدا کنند، روشن می‌کند. در واقع مردم متناسب با این شاخص‌ها و این موارد کارگزار و دولت مطلوب خود را بهتر و دقیق‌تر انتخاب کنند.
وی در پایان اظهار کرد: همانطور که رهبر انقلاب در سخنرانی 14 خرداد امسال فرمودند، رئیس‌جمهوری با عنایت خدا و توکل الهی در دل مردم قرار گیرد و در انتخابات نمود پیدا کند که شرایط لازم را برای پیشرفت جامعه اسلامی و ملت ایران داشته باشد. قطعا یک نکته مهم، اهتمام و توجه دادن خود به عنایت الهی است که امیدواریم همانطور که رهبری فرمودند این فرد اصلح با جمیع شرایط مورد توجه قرار گیرد و مسیر پیشرفت جامعه اسلامی را بیش از پیش مهیا و تقویت کند.
انتهای پیام