اگر درحال پرواز با هواپیما در ارتفاع تقریبا ۱۰ کیلومتری باشید و زمین‌لرزه رخ دهد، آیا از آسیب‌های آن در امان خواهید بود؟ پاسخ به این سوال پیچیده است.
آیا تا‌به‌حال به این موضوع فکر کرده‌اید که اگر هنگام وقوع زمین‌لرزه‌ای بزرگ در هواپیمای مسافربری در آسمان باشید، چه اتفاقی می‌افتد؟ مطمئنید که آنقدر بالا خواهید بود که چیزی را احساس نکنید؟ خوب این موضوع به چند عامل بستگی دارد.
ممکن است بعید به‌نظر برسد، اما بسته به موقعیت ممکن است چند پیامد زلزله وجود داشته باشد که موجب مشکلاتی برای پرواز شود. اما پیش از پرداختن به این موضوع، بد نیست ارتباط بین اتمسفر و زمین را بررسی کنیم.
آتیلا کمجاتی، دانشمند آزمایشگاه پیش‌رانش جت ناسا در وب‌سایت ناسا توضیح می‌ده، وقتی زمین می‌لرزد، موجب امواج اتمسفری کوچکی می‌شود که می‌توانند تا یونوسفر منتشر شوند. یونوسفر منطقه‌ای است که می‌تواند تا هزار کیلومتری بالای سطح زمین گسترش داشته باشد. به‌این‌ترتیب، زلزله می‌تواند موجب اختلالات جوی شود، اما آیا این اختلالات می‌تواند روی هواپیما نیز تاثیر بگذارد؟
وقتی زمین‌لرزه رخ می‌دهد، امواج لرزه‌ای را به شکل امواج فشاری (امواج پی) و امواج برشی (امواج اس) آزاد می‌کند. درحالی‌که امواج اس فقط می‌توانند در محیط جامد حرکت کنند، امواج پی می‌توانند به محیط های دیگری مانند مایع یا گاز منتقل شوند.
امواج پی می‌توانند با ورود به اتمسفر به امواجی صوتی تبدیل شوند که معمولا زیر ۲۰ هرتز هستند و خارج از محدوده‌ی درک‌شدنی برای انسان قرار دارند. صدایی که در این محدوده قرار می‌گیرد، به عنوان فروصوت شناخته می‌شود.
هرچه امواج پی مسافت بیشتری را در هوا طی کنند، ضعیف‌تر می‌شوند. این فرایند که تضعیف نامیده می‌شود، همان فرایندی است که موجب می‌شود هرچه از اجسام فاصله بگیرید صدای آن‌ها کمتر شود. تضعیف همچنین همان فرآیندی است که طی آن وقتی نور خورشید از لایه‌های جو یا محیط‌های دیگر مانند اقیانوس عبور می‌کند، ضعیف می‌شود. به همین دلیل، هواپیمایی که برفراز زلزله حرکت می‌کند، تاثیر ارتعاشات زیر را احساس نمی‌کند.
زمانی که امواج پی از میان سنگ و سپس هوا عبور می‌کنند، درنهایت به حدی ضعیف می‌شوند که صدا و حرکت خود هواپیما برای آن غلبه می‌کند. با‌این‌حال، هواپیما‌ها هنگام وقوع زلزله از کل خطرات در امان نیستند. مشکلات پیش‌روی هواگردها از نوع دیگری است و به ناوبری و ایمنی مربوط می‌شود.
بیشتر بخوانید
در سال ۲۰۱۸ کاربری به نام ران واگنر که ادعا می‌کرد خلبان و مهندس هوافضای نیروی هوایی آمریکا است، در وب‌گاه پرسش و پاسخ کورا به این سوال پاسخ داد که آیا زلزله روی هواپیمایی که در ارتفاع پرواز می‌کند، تاثیر می‌گذارد؟
براساس گزارش واگنر، او طی زلزله‌ای که کنترل ترافیک هوایی را مختل کرده بود، در هواپیمایی در آسمان بود. زلزله موجب قطع برق ایستگاه کنترل شد و این اتفاق، بروز مشکلاتی را در ابزارهای ناوبری هواپیما و همچنین توانایی آن در برقراری ارتباط در پی داشت. قطع برق همچنین به این معنی بود که کنترل ترافیک هوایی سیگنال رادار را از دست داد، بنابراین نمی‌توانست هواپیمای واگنر را پیدا کند. با‌این‌حال، همه این مسائل کوتاه‌مدت بودند و با فعالیت برق اضطراری پایگاه زمینی، مشکل حل شد.
در بیشتر موارد، ایستگاه‌های کنترل ترافیک هوایی دارای ژنراتورهای اضطراری کافی برای چنین موقعیت‌هایی هستند. آن‌ها همچنین برنامه‌های کنترلی برای رویدادهای خاص تهیه کرده‌اند که مشخص می‌کند در مواردی مانند فوران آتشفشان، ریزش مواد رادیواکتیو، اقدامات تروریستی و البته زمین‌لرزه چه باید کرد.
بنابراین، اگر در هنگام پرواز با هواپیما متوجه شدید، زمین‌لرزه‌ای روی زمین رخ داده است، جای کمی برای نگرانی وجود دارد. در بیشتر موارد، تا زمانی که به سطح زمین بازنگردید، نمی‌دانید زلزله رخ داده است.
