این در حالی است که بعد از استقرار دولت سیزدهم، ضمن اینکه مسائل کشور بخاطر برجام تعطیل نشد اما ایران با استقبال از میز مذاکرات اعلام کرد که در صورت لغو تحریم‌ها، تعهداتمان در برجام را انجام خواهیم داد.
دلایل عدم پایبندی آمریکا به اجرای مفاد برجام،ذیلا مرور می شود.
۱.دولت بایدن بعد از پیروزی در انتخابات به دلیل عدم همراهی کنگره و مواجه شدن با خلاء حمایت نهادهای داخلی،بتدریج وعده های تبلیغاتی خود مبنی بر فعال سازی توافق هسته ای با ایران را از اولویت خارج کرد.فارین پالیسی نشریه تخصصی سیاست خارجی آمریکا در مرداد ۱۴۰۱ به این تغییر رویه رئیس جمهور آمریکا توجه کرد و نوشت:«بایدن به خاطر ادامه سیاست‌های ترامپ، با ایران به توافق نرسید و دیگر به توافق نخواهد رسید. استفان والت نویسنده این یادداشت در فارین پالیسی معتقد بود که: «آنچه دولت بایدن عملا در خاورمیانه انجام داد،به دوران ترامپ شباهت داشت و رویکرد دولت آمریکا در قبال منطقه خاورمیانه و ایران، اساسا یک رویکرد مینی ترامپ است.» در واقع بایدن نتوانست نهادهای مرتبط با سیاست خارجی در آمریکا را برای لغو تحریم های ایران هماهنگ سازد و بتدریج با افزایش تحریم ها علیه ایران،در صف مخالفان برجام قرار گرفت.
۲.با شروع جنگ اوکراین و درگیر شدن روسیه در یک جنگ فرسایشی،آمریکا بیش از گذشته انگیزه خود برای تداوم مذاکرات و لغو تحریم‌های یک جانبه علیه ایران را از دست داد.سیاستمداران آمریکا اینگونه تحلیل کردند که با توجه به تضعیف روسیه بخاطر جنگ با اوکراین،اگر توافق برجام به لغو تحریم های ایران بیانجامد،این کشور به قدرت اقتصادی منطقه تبدیل خواهد شد و این اتفاق منافع آمریکا را با خطر مواجه می سازد. لذا پس از جنگ اوکراین،مواضع لجوجانه و کارشکنانه آمریکا نسبت به برجام تشدید و در مقاطع مختلف سعی شد،روسیه به عنوان عامل توقف فرایند برجام،معرفی شود.
۳.اتحادیه اروپا که تاثیری جدی در روند احیای برجام نداشت،پس از جنگ اوکراین،از سیاست های آمریکا پیروی کرد و نشان داد که نمی‌تواند جدا از نظرات کاخ سفید تصمیم‌گیری کند. در واقع جنگ اوکراین، اتحادیه اروپا را در حوزه گفتمانی به این باور رساند که برای تامین منافع راهبردی خود باید در کنار واشنگتن باشد. این اتفاق نه تنها اروپا را از مخالفین خروج آمریکا از برجام خارج کرد بلکه موجب تقویت انگیزه آمریکا برای تضعیف میز مذاکره و کارشکنی در مسیر احیای برجام و لغو تحریم ها علیه ایران شد.در این مقطع رابرت مالی - که به اشتباه به عنوان حامی ایران در برجام معرفی می شود - سخن از گزینه نظامی را مطرح و در مصاحبه با سردبیر نشریه فارن پالیسی گفت:«ما تحریم می کنیم، اعمال فشار می کنیم، دیپلماسی به کار می بندیم. اگر هیچ یک از اینها جواب ندهد، رییس جمهور به عنوان آخرین راهکار، با گزینه نظامی موافقت خواهد کرد.»
۴.همراهی اروپا با آمریکا برای به حاشیه بردن برجام،غرب را متقاعد کرد که از اهرم آژانس بین المللی انرژی اتمی علیه ایران استفاده کرده و با تصویب قطعنامه در این نهاد، ایران را به دلیل عدم همکاری با آژانس به عنوان متهم اصلی در توقف مذاکرات معرفی کنند.لابی آمریکا و اروپا موجب انحراف آژانس از مسیر فنی به مسیر سیاسی گردید و موجب تاخیر در روند مذاکرات لغو تحریم ها شد.البته ایران بر حرکت در مسیر موازین و مقررات بین‌المللی و همکاری با آژانس تاکید و اعلام کرد که به دنبال ساخت بمب اتم نیست و غرب نمی تواند از این حربه علیه منافع ایران استفاده کند.
۵.وجود برخی از اعتراضات مدنی در پاییز سال گذشته که در مقاطعی با هدایت غرب تبدیل به اغتشاش شد؛ آمریکا و اروپا را به موضوعی که آن را «تغییر نظام» می خواندند،امیدوار کرد و کارشکنی آمریکا در مسیر موفقیت مذاکرات را بیشتر ساخت.مقامات آمریکا و اروپا ساده لوحانه جلوگیری از به نتیجه رسیدن توافق برجام را نوعی حمایت از آشوب های ایران دانستند و جاهلانه در کنار ضد انقلاب عکس گرفته و ژست های دموکراتیک گرفتند.غرب با این تحلیل غلط در حمایت از اغتشاشات، حتی اقدامات تروریستی از جمله حمله به شاهچراغ را هم محکوم نکرد.
۶.یکی دیگر از دلایل سرسختی بایدن برای بلاتکلیف گذاشتن مذاکرات، محروم کردن ایران از فرصت های اُوراسیایی بخصوص ایجاد اختلال در روابط ایران با روسیه،چین و همسایگان بود.در واقع سیاست آمریکا برای دستیابی به یک توافق دوجانبه با ایران برای خارج ساختن طرف های دیگر برجام بخصوص جدا سازی ایران از قدرت های اوراسیائی است.مذاکره غیرمستقیم با ایران از طریق کشورهای خلیج فارس، برای تبادل زندانیان و آزادسازی بخشی از درآمدهای ایران نیز با هدف دور زدن برجام و عدم اجرای تعهدات خود بخصوص لغو تحریم های برجامی و پسابرجامی دنبال می شود.
برجام یک سند الزام آور بوده و سیاست حکیمانه ایران به عنوان کشوری که هیچ‌گاه از برجام خارج نشده،مبتنی بر «تعهد در مقابل تعهد» است.این سیاست مبتنی بر اصول و موازین بین المللی،قابل درک برای طرف های باقیمانده در برجام و برگرفته از مفاد این توافق است. کارشکنی های آمریکا نشان می دهد که کماکان این کشور مقصر اصلی برای عدم اجرای برجام است. بر این اساس،عدم ترک میز مذاکره از سوی ایران و همچنین برنامه ریزی برای افزایش همکاری های همه جانبه با روسیه و چین وهمسایگان علیرغم وجود برخی اختلافات و همچنین تقویت مناسبات با اتحادیه اُوراسیا، سازمان شانگهای و بریکس، یک انتخاب درست و راهبردی است که موضع ما را نیز در مقابل غرب تقویت خواهد کرد.
