تاریخ بروزرسانی : 2022-06-12
گردآوری : نیک صالحی
اشتراک گذاری :همانطور که می دانید غیبت در دین اسلام بسیار نکوهش شده است و جز گناهان کبیره می باشد در این مطلب همراه با نیک صالحی شوید تا درباره پیامد غیبت در دنیا و آخرت بیشتر بخوانید.
پیامد غیبتغیبت از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) روایت شده است: پیامبر پرسیدند: آیا مىدانید غیبت چیست؟ پاسخ دادند: خدا
و رسولش داناترند.
فرمودند: یاد کردن برادرت (در نزد کسی یا کسانی) نسبت به چیزی که اگر بفهمد ناراحت می‌شود.
(کشف الربیه عن احکام الغیبه، ص ۵) پرسیده شد: حتى اگر آن چه مىگویم در برادرم باشد باز هم غیبت
است؟ فرمودند: اگر آن چه مىگویى در او باشد غیبتش را کردهاى و اگر در او نباشد بهتان زدهاى.
از امام کاظم (علیه السلام) روایتى نقل شده است که حدود غیبت را روشن مىفرماید: «مَن ذَکرَ رَجُلا مِن خَلفِهِ
بما هُو فِیه مِمّا عُرفه الناس لَم یَغتَبه و مَن ذَکره مِن خَلفِهِ بما هو فیه مِما لا یَعرفهُ الناس
اَغتابهِ، و مَن ذَکره بِما لَیس فیه فَقد بُهته.» (جامع السعادات، ج ۲، ص ۳۰۴). کسى که دیگرى را در
غیابش به عیبى که مردم از آن باخبرند یاد کند، غیبت او را نکرده است و کسى که دیگرى را
در غیابش به عیبى یاد کند که مردم از آن بىخبرند، غیبت او را کرده است و کسى که او
را به عیبى که در او نیست یاد کند به او بهتان زده است.
در هر حال یکی از اخلاق عالی اسلامی پوشاندن عیب دیگران است.
برترین عیب پوشی‌ها همراه با نصیحت و ارشاد به خوبی‌هاست.
مگر غیبت پیامد هم دارد؟ پیامدهای غیبت را می‌توان در دو دسته پیامدهای دُنیوی و پیامدهای أُخروی(معنوی) بررسی نمود.
الف.
۱٫
تباهی اعمال نیک غیبت سبب مىشود اعمال نیکى که انسان انجام مىدهد تباه گردد و از بین برود.
امام صادق (علیه السّلام) فرمود: «الغیبه حرام على کلّ مسلم و إنّها َلتأکل الحسنات کما تأکل النّار الحطب»؛ غیبت کردن
براى هر مسلمانى حرام است و همان گونه که آتش هیزم را مىخورد، غیبت نیز کارهاى نیک انسان را مىخورد
و از بین مىبرد.
کفاره غیبت
غیبت چیست
پیامبر پرسیدند: آیا مىدانید غیبت چیست؟ پاسخ دادند: خدا و رسولش داناترند.
فرمودند: یاد کردن برادرت (در نزد کسی یا کسانی) نسبت به چیزی که اگر بفهمد ناراحت می‌شود.
(کشف الربیه عن احکام الغیبه، ص ۵). پرسیده شد: حتى اگر آن چه مىگویم در برادرم باشد باز هم غیبت
است؟ فرمودند: اگر آن چه مىگویى در او باشد غیبتش را کردهاى و اگر در او نباشد بهتان زدهاى گاهى
انسان به خاطر ارتکاب غیبت تمام کارهاى نیکى را که انجام داده است از بین مىبرد و ثواب اعمالش در
نامه کسى که غیبت او را کرده است نوشته مىشود، که در این مورد توجه شما را به یک حدیث
جلب مىکنیم: پیامبراکرم (صلّى‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم)فرمود: در روز قیامت یکى از شما را در صحراى محشر براى رسیدگى به اعمالش حاضر مىکنند
و نامه عملش را به دستش مىدهند و هنگامى که به آن نگاه مىکند از کارهاى نیکى که انجام داده
است چیزى در آن نمىبیند.
عرض مىکند: پروردگارا این نامه عمل من نیست زیرا از طاعات و عباداتى که در دنیا انجام دادهام چیزى در
آن نمىبینم.
به او گفته مىشود پروردگار تو خطا و نسیان نمىکند و این نامه عمل از آن تو است اما به
خاطر این که غیبت کردى کارهاى نیک تو در نامه عمل کسى نوشته شده است که از او بدگویى کردى.
سپس شخص دیگرى را براى حساب مىآورند و نامه عملش را به او مىدهند.
به نامه نگاه مىکند ولى بر خلاف انتظارش طاعات و عبادات زیادى را در آن مىبیند و از روى تعجّب
عرض مىکند: خدایا این نامه عمل من نیست، من در دنیا کارهاى نیکى که در اینجا نوشته شده است انجام
ندادهام.
به او گفته مىشود: چون فلان شخص از تو بدگویى کرده کارهاى نیک او در نامه عمل تو نوشته شده
است.
۲٫
خروج از ولایت خدا امام صادق (علیه السّلام) فرمود: «من روى على مۆمن روایه یرید بها شینه و هدم مروّته
لیسقطه من أعین النّاس أخرجه اللّه من ولایته إلى ولایه الشّیطان فلا یقبله الشّیطان»؛ هر کس به منظور عیب جویى
و ریختن آبروى مۆمنى سخنى علیه او بگوید تا او را از چشم مردم بیندازد خداوند چنین کسى را از
ولایت خودش بیرون مىکند و به سوى ولایت شیطان مىفرستد ولی شیطان او را نمىپذیرد.
۳٫
فاسد شدن دین انسان پیامبر اکرم(صلّى‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم) فرمود: «الغیبه أسرع فی دین الرّجل المسلم من الآکله فی جوفه»؛تأثیر غیبت در
دین مسلمان از خوره در جسم او سریعتر است.
۴٫
کاهش ارزش عبادت‌ها در حدیث دیگرى آمده است کسى که مرتکب غیبت شود ارزش عبادات او کم مىشود.
رسول‌خدا (صلّى‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم) فرمود: «الجلوس فی المسجد انتظارا للصّلوه عباده ما لم یحدث، قیل یا رسول اللّه و ما یحدث؟ قال
الاغتیاب»؛[۵] نشستن در مسجد و انتظار کشیدن براى رسیدن وقت نماز عبادت است تا زمانى که حدثى از انسان سر
نزند.
سۆال شد: حدث چیست؟ فرمود: غیبت.
۵٫
مانع قبولى اعمال رسول خدا (صلّى‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم) در ضمن حدیثى فرمود: «مأمورانى که مراقب اعمال انسان هستند عمل بندهاى را که
مانند شعاع خورشید مىدرخشد به آسمان بالا مىبرند ولى فرشتهاى که باید اعمال را قبول کند و بالا ببرد مىگوید:
اضربوا هذا العمل وجه صاحبه أنا صاحب الغیبه أمرنى ربّى أن لا أدع عمل من یغتاب النّاس یتجاوزنى إلى ربّى؛این
عمل را به صورت صاحبش بزنید، زیرا من از طرف پروردگارم مأموریت یافتهام که نگذارم عمل نیک غیبت کنندگان از
من بگذرد و به سوى پروردگارم برود».
۶٫
محرومیت از بهشت پیامبراکرم (صلّى‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلم) فرمود: «تحرم الجنّه على ثلاثه: على النّمّام و على المغتاب و على مدمن الخمر» ؛
بهشت بر سه کس حرام است: سخن چین، کسى که غیبت مىکند و کسى که دائم الخمر باشد.
۷٫
تأخیر پاداش و تقدیم مجازات غیبت‌کننده در صورتى که توبه کند و توبهاش پذیرفته شود باز هم آخرین کسى است
که وارد بهشت خواهد شد: «أوحى اللّه عزّوجلّ إلى موسى بن عمران أنّ المغتاب إذا تاب فهو اخر من یدخل
الجنّه و إن لم یتب فهو أوّل من یدخل النّار»؛خداوند به موسى بن عمران وحى فرستاد که غیبت کننده
اگر توبه کند آخرین کسى است که داخل بهشت مىشود، و اگر توبه نکند نخستین فردى است که داخل آتش
مىشود.
۸٫
در موضوع پیامد غیبت تجسم زشت در روز قیامت حضرت صادق(علیه‌السّلام) از پدران معصومشان(علیهم‌السّلام) چنین روایت می‌فرمایند: «کسی که از فرد مسلمانی غیبت کند،
روز قیامت در حالی که از دهانش بویی بدتر از بوی مردار به مشام می‌رسد، می‌آید که اهل محشر از
آن اذیت می‌شوند»
پیامدهای دنیوی غیبت
۱٫
ریختن آبرو و شکستن حرمت افراد غیبت کننده با رفتار ناروایش آبروی دیگران را به خطر می‌اندازد، از این رو
خداوند هم آبروی او را در معرض خطر قرار می‌دهد و او را در این دنیا رسوا می‌کند.
امام صادق(علیه السّلام) فرمود: «لاتَغتَب فَتغتَب وَلاتَحفَر لاَخیکَ حُفَره فَتَقَعَ فیها، فانک کما تُدین تُدان»پ ؛ غیبت نکن که مورد
غیبت واقع می‌شوی و برای برادرت گودالی نکن که خود در آن خواهی افتاد، به راستی که هر جوری با
دیگران معمله کنی به همان صورت با تو معامله شود.
۲٫
آسیب دیدن وحدت و انسجام اجتماعی مسلمین گناه غیبت نه تنها موجب فساد در ایمان و اخلاق شخص و رسوایی
او در دنیا و آخرت می گردد، بلکه مفاسد اجتماعی و بشری را هم به دنبال دارد.
از اهداف بزرگ انبیاء(علیهم‌السلام) تشکیل مدینه فاضله و جامعه نیکوست و این مهم زمانی به وجود می‌آید که مردم با
یک‌دیگر محبت، الفت، برادری، صداقت قلبى، صفاى باطنى و ظاهرى داشته باشند، به طوری که افراد همگی به منزله یک
شخص باشند و در این صورت چنین ملتی بر ملت‌های دیگر پیروز خواهند شد، همان طور که مسلمین صدر اسلام
بر اثر همین وحدت و یک‌پارچگی بر حکومت‌های بزرگ آن روز پیروز شدند.
بر اساس آن چه گفته شد و روایاتی که در این زمینه وجود دارد، مسلمین مأمور و موظفند که با
یک‌دیگر دوستی و مودت ورزند و طبعاً آن‌چه این دوستی را می افزاید مطلوب و پسندیده است و هر چه
از این دوستی و مودت کم کند، ناپسند است و واضح است که غیبت موجب کینه و دشمنی و بغض
شده و از این ره‌گذر وحدت اجتماع از بین می‌رود و این از آسیب‌های اجتماعی غیبت است و لازم است
برای پرهیز از این ضرر بزرگ از این عمل زشت اجتناب نمود. هر کس به منظور عیب جویى و ریختن
آبروى مۆمنى سخنى علیه او بگوید تا او را از چشم مردم بیندازد خداوند چنین کسى را از ولایت خودش
بیرون مىکند و به سوى ولایت شیطان مىفرستد ولی شیطان او را نمىپذیرد
۳٫
در موضوع پیامد غیبت ایجاد دشمنی از آن‌جا که غیبت آبروی مۆمنی را می‌ریزد، او را دشمن غیبت کننده می‌کند.
هم‌چنین دوستان کسی که از او غیبت شده، به غیبت کننده به دیده دشمنی می‌نگرند؛ هر چند دیدشان درباره کسی
که نقصش بیان شده است نیز عوض می‌شود؛ پس غیبت کننده هم خشم پروردگار و هم خشم بندگان او را
برمی‌انگیزد.
امیرمۆمنان علی(علیه السّلام) فرمود: «ایاک و الغیبه فانها تمقتک الی الله و الناس و تحبط اجرک» ؛ از غیبت بر
حذر باش؛ چون موجب می‌شود مورد خشم و دشمنی خدا و مردم قرار گیری و پاداشت نابود شود.
در حدیث قدسی هم آمده که: «من ترک الغیبه ظهرت محبته فی القلوب» ؛ کسی که غیبت و بدگویی دیگران
را ترک کند محبتش در دل‌ها آشکار می‌شود.
۴٫
تبلیغ و گسترش زشتی‌ها از آن جا که غیبت، بیان عیب و نقص شخص یا باز گفتن کار زشت او
در غیاب او است با این رفتار، زشتی آن عمل ناپسند از بین می‌رود چنان که اگر شنونده در مقابل
غیبت کننده سکوت اختیار کرده واکنشی نشان ندهد باعث می‌شود او در انجام این کار جسارت و جرأت بیش‌تری یابد
و زشتی غیبت را درک نکند، هم‌چنین زشتی و قبحی که عمل بازگو شده پیش از غیبت، نزد شنونده داشته
است شکسته یا دست کم ضعیف می‌شود.
امام صادق(علیه السّلام) می‌فرماید : «هر کس درباره مۆمنی آن چه که با چشم دیده یا با گوش شنیده است
باز گوید، از کسانی است که خداوند عزوجل درباره آنان می‌فرماید: «انّ الذین یحبّون ان تشیع الفاحشه فى الذین آمنوا
لهم عذاب ألیم»(نور/۱۹)؛ یعنی همانا کسانی که دوست دارند زشتی‌ها در بین کسانی که ایمان آورده‌اند، منتشر شود، برای ایشان
عذابی دردناک است.»
غیبت کردن
درباره پیامد غیبت بیشتر بدانید
معنای لغوی
«غیبت» مصدر «غاب» و هم [اسم] مصدر «اغتیاب» است، جوهرى می نویسد: «اغتابه اغتیابا، چون در غیبت افتد و در غیاب کسى بدى وى گوید که نام آن «غیبت» است و غیبت آن است که در غیاب کسى سخنى گوید که اگر آن کس بشنود رنجیده گردد. چون آن سخن راست باشد، آن را غیبت گویند و چون دروغ باشد آن را بهتان نامند»
و صاحب قاموس و تاج العروس «غاب» را به معنى «عاب» یعنی عیب جویی گرفته اند.
و فیومی در مصباح منیر می نویسد: «اغتابه، وقتى او را به صفات ناپسند که او آنها را ناخوش دارد یاد کند و سخن گوینده راست باشد »
به اعتقاد امام در چهل حدیث، هیچ یک از معانی مذکور، معنى لغوى غیبت نیستند، بلکه در هر یک قیودى است که با معنى اصطلاحى در هم آمیخته است. در هر صورت بحث در اطراف معنى لغوى چندان فایده ندارد، عمده به دست آوردن موضوع شرعى است که متعلق تکلیف شده و ظاهرا در این جا قیدهای شرعی وجود دارد که خارج از فهم عرفى و معنى لغوى است.
تبیان -حجیج
