زخم کمبود اعتبار بر قلب بیابان‌های شرق کشور/ بیابان‌زدایی اولویت کمیسیون کشاورزی مجلس نیست

ساعت: 15:00 منتشر شده در مورخ: 1400/10/29 شناسه خبر: 1801848

گزارشی از چرایی افزایش بیابان‌ها و روش‌های بیابان‌زدایی؛

بیابان‌زایی معضل بسیاری از کشورهای جهان است؛ براساس آخرین آمار سال جاری، هفده استان کشور به عنوان مناطق بیابانی توسط دفتر بیابان‌زدایی ایران شناخته شده که حدود ۷۰ درصد جمعیت ایران در این نواحی زندگی می‌کنند.

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از عصراترک از اسفراین، بیابانزایی به فرایند تخریب سرزمین، زوال زیست‌های طبیعی با کاهش توان تولید زیستی اراضی در مناطق خشک، نیمه خشک و خشک نیمه مرطوب ناشی از عوامل انسانی و محیطی گفته می شود.

حدود یک سوم کشور دارای پتانسیل بیابانی شدن متوسط است و این بدان معنا است که با مدیریت نادرست بهره برداری از منابع آب و خاک، این بخش از کشور هم به سرعت به بیابان های با شدت بالا تبدیل می شوند.

از عوامل انسانی بیابانزا در ایران می توان به افزایش جمعیت، برداشت بی رویه از سفره های آب زیرزمینی، آلودگی آب های زیرزمینی از طریق پساب های صنعتی، شهری و کشاورزی و نیز تغییر شدید و سریع کاربری اراضی اشاره کرد.

موضوعی که روشن است این است که در سال‌هایی که مانند امسال با خشکسالی مواجه هستیم، وسعت بیابان‌های کشور به‌دلیل عدم رویش کافی پوشش گیاهی افزایش می‌یابد البته تبدیل بخشی از اراضی به بیابان در دوران خشکسالی پدیده ثابتی نیست و این اراضی مجدد در دوران ترسالی ازحالت بیابانی خارج خواهند شد.

در توضیح بیابان‌زدایی بیان این نکته حائز اهمیت است که منظور از بیابان زدایی، زدودن و از بین بردن بیوم بیابان نیست، چرا که این بیوم همانند سایر بیوم‌های طبیعی حاصل فعل و انفعالات پدیده های اکولوژیکی است و شاید انسان هرگز قادر نباشد که آن را از مجموعه‌ی بیوم‌های کره زمین حذف کند. در واقع آن‌چه که مورد نظر واژه بیابان‌زدایی است، جلوگیری از بیابانی شدن زمین‌هایی است که در اثر اعمال مخرب انسان در معرض بیابانی شدن قرار دارند.

راهکارهایی همچون کاشت درختان و گیاهان مقاوم و متناسب با مناطق خشک همچون گیاهان شوره‌زار،  پخش سیلاب و پخش آب،  تعادل دام و مراتع برای حفاظت از پوشش گیاهی موجود، بهره گیری از روش‌های کارا در انباشتن آب باران، احیاء شوره زارها،  سوخت‌های جایگزین، کاشت درختان و گیاهان مقاوم و متناسب با مناطق خشک از راه های مقابله با بیابان زایی است.

9 درصد از منابع طبیعی خراسان شمالی را بیابان ها تشکیل می دهد

حسین ذاکری، رئیس منابع طبیعی شهرستان اسفراین در گفتگو با خبرنگار عصراترک اظهار داشت: بیابانها به اکوسیستم هایی اطلاق می شوند که مهمترین ویژگی آنها شامل کمبود و پراکنش نامناسب بارندگی ها، شدت زیاد بارش ها و وجود رگبارهای شدید، گرمی هوا و اختلاف زیاد درجه حرارت شب و روز، شدت زیاد تبخیرو تعرق، فقرپوشش گیاهی و منابع آب، افزایش درجه شوری آب و خاک، وجود پهنه های وسیع رسی و تبخیری (گچی و نمکی )، شدت زیاد بادها و اشکال فرسایش بادی مانند؛ شن های روان است.

وی با اشاره به اینکه محدودیت های اقلیمی، اکولوژیکی و زمین شناختی از مؤثرترین عوامل در توسعه مناطق بیابانی محسوب می شوند، گفت: در طول تاریخ سازگاری و تطبیق با این محیط های خشن و محدودیت های آن مهمترین ابزارغلبه انسان بر بیابان ها بوده است، اما با پیشرفت علم وتکنولوژی انسان ها سعی داشتند تا با کاستن ازاین محدودیت ها، بهره برداری بهتری را از اینگونه محیط ها بعمل آورند.

این مقام مسئول در پاسخ به سوال خبرنگار ما مبنی بر اینکه منابع طبیعی شهرستان اسفراین چند درصد از کل مساحت استان خراسان شمالی را به خود اختصاص داده و سهمش  بیابان های استان چه اندازه  است، توضیح داد: به استناد مندرجات موجود درکتابچه سیمای منابع طبیعی استان که توسط اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان شمالی منتشر شده است از کل مساحت  دو میلیون و 835 هزار و 529 هکتاری استان خراسان شمالی،  مساحتی حدود دو میلیون و 33 هزار و 66 هکتار یعنی 72 درصد را منابع طبیعی تشکیل می دهد.

وی خاطرنشان کرد: لازم به ذکر است که مساحت مراتع استان حدود یک میلیون و 414 هزار و 850 هکتار شامل 70 درصد، مساحت جنگل های استان برابر با 434 هزار و 550 هکتار شامل 21 درصد، مساحت بیابان ها و اراضی بیابانی 183 هزار و 636 هکتار شامل 9 درصد از کل مساحت منابع طبیعی استان است.

وجود 39 هزار هکتار مراتع بیابانی در اسفراین

ذاکری یاداور شد: در حال حاضر به طور رسمی مساحت بیابان های شهرستان اسفراین 39 هزار و 331 هکتار است که در مطالعات بازنگری سطح بیابان های کشور این مساحت تغییرات خواهد کرد.

این مقام مسئول اضافه کرد: بیابان های خراسان شمالی بیشتر در نیمه جنوبی استان یعنی محدوده حوزه آبخیز کال شور شامل شهرستان های اسفراین، جاجرم  و گرمه گسترش دارند که خود بخشی از حوزه کویر مرکزی ایران است.

وی ادامه داد: همچنین بیابان های استان خراسان شمالی عمدتاً در مناطقی چون منطقه میاندشت اسفراین و دشت های بیابانی گرمه و جاجرم و در مجاورت و طرفین رودخانه کال شور مشاهده می شوند.

ذاکری در رابطه با مهمترین عوامل مؤثر در تشکیل و توسعه بیابان های استان خراسان شمالی توضیح داد: این عوامل شامل پدیده های طبیعی همچون محدودیت های اقلیمی و زمین شناختی و عوامل انسانی مانند بهره برداری بی رویه از منابع طبیعی( مراتع و جنگل ها) آب و خاک است.

وی علاوه بر این به پیامدهای منفی بیابان زایی اشاره کرد و گفت: هجوم ماسه های روان به تأسیسات و شهرها دراثر فرسایش بادی، کاهش حاصل خیزی اراضی زراعی و طبیعی، تخریب کمی و کیفی آبهای زیرزمینی، تشدید فقر، بیکاری، مهاجرت، ناپایداری وضعیت نظام تولید، ناپایداری اکولوژیکی و تخریب محیط، کاهش امنیت غذایی، عدم توسعه اقتصادی اجتماعی بخشی از این پیامدها هستند.

اجرای 4000 هکتار عملیات بیابان زدایی در اسفراین

این مقام مسئول یادآور شد: در راستای مقابله با پدیده بیابان زایی ضرورت دارد، علاوه بر ترویج فرهنگ حفظ و صیانت از عرصه های طبیعی و ارتقاء سطح درآمد و بهبود معیشت جوامع محلی ساکن، اجرای عملیات های بیابان زدایی همچون؛ نهالکاری، مدیریت رون آب به همراه بذرکاری و بذرپاشی در مناطق دارای شرایط مساعد را با استفاده گونه هایی مثل تاغ، آتریپلکس و قره داغ در دستور کار قرار داد.

ذاکری بیان داشت: در این راستا در شهرستان اسفراین در مجموع چهار هزار و 200 هکتار عملیات بیابان زدایی اجرا شده که علاوه بر این دو هزار و 400 هکتار جنگل دست کاشت تاغ در شهرستان وجود دارد که به عنوان نگینی درخشان در دل بیابان ها می درخشد.

این مقام مسئول در خصوص چالش های پیش روی اجرای طرح بیابان زایی گفت: کمبود اعتبارات استانی و طرحی، نسبت به حجم پروژه های پیشنهادی در طرح ها که باعث طولانی شدن زمان اجرای آنها وکاهش اثربخشی می شود و همچنین دیر مبادله شدن موافقتنامه های ملی و استانی و عدم تخصیص مناسب و بموقع اعتبارات، وجود خشکسالی های سنواتی و مستمر و طولانی و عدم پراکنش مناسب بارندگی همگی دست به دست هم داده اند که بیابان ها را توسعه دهند.

ذاکری خاطرنشان کرد: علاوه بر این محدودیت های متعدد، شدید و ضریب شکنندگی فوق العاده زیاد منابع آب وخاک در اکوسیستم های بیابانی، برداشت بی رویه از آب های زیر زمینی و افت شدید کمی و کیفی به ویژه در مناطق بیابانی اجرای طرح ها، عدم ارزش گذاری اقتصادی و زیست محیطی کارکرد های مختلف منابع طبیعی نیز بخشی دیگر از چالش هایی هستند که مانع اجرای طرح بیابان زایی شده اند.

طرح ترسیب کربن، استراتژی مطلوبی که منابع طبیعی انتخاب کرده است

مهدی کرامتی، فرماندار اسفراین نیز در رابطه با طرح بیابان زدایی در گفتگو با خبرنگار عصراترک در اسفراین گفت: استراتژی خوبی که منابع طبیعی انتخاب کرده، طرح ترسیب کربن است که در شهرستان اسفراین به صورت مطلوب اتفاق افتاده اگرچه شاید برخی دامداران شهرستان در این فرایند و در یک بازه ی کوتاه مدت دچار محدودیت شوند اما در ادامه آن چیزی که اتفاق می افتد قطعا برای این افراد نیز مفید خواهد بود.

وی ادامه داد: نکته اصلی این است که مشارکت مردم به پیشرفت این حوزه کمک خواهد کرد و باید از ظرفیت‌های نهادهای مردمی استفاده شود.

کرامتی با اشاره به اینکه در اسفراین از این ظرفیت ها استفاده شده و شکل گرفته، افزود:  بیابان زدایی در مناطق گرتی و ابری تپه اسفراین در حال انجام است که باعث ایجاد اشتغال نیز شده است.

فرماندار اسفراین بیان داشت: در حوزه بیابان زدایی یکی از راهکارها همین است که با حداقل منابع می‌توانیم حداکثر استفاده را داشته باشیم.

تاکنون تصمیم جدی در زمینه بیابان زدایی گرفته نشده است

همچنین در این راستا، امان الله حسین پور، نماینده مردم اسفراین در مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرنگار عصراترک در اسفراین اظهار داشت: چندین جلسه در کمیسیون کشاورزی در حوزه بیابان زدایی بحث شده است اما حجم اولویت های مورد نیاز که در حوزه کشاورزی بوده زیاد است.

وی ادامه داد: در حال حاضر اولویت های کمیسیون کشاورزی نهاده های دامی است که خیلی از مردم را درگیر کرده و براین اساس تاکنون تصمیم نهایی و جدی در حوزه بیابان زدایی گرفته نشده است.

تهیه و تنظیم گزارش: سمیه حسن آبادی

انتهای پیام/