جنگل‌های بارانی با حیات پیوند خورده‌اند. با اینکه این جنگل‌ها تنها ۲ درصد از سطح کل کره‌ی زمین را پوشانده‌اند، خانه‌ی نیمی از گونه‌های گیاهی و جانوری هستند. جنگل‌های بارانی همان‌طورکه از نامشان پیدا است، بسیار مرطوب هستند. مقدار بارش سالانه در این جنگل‌ها به‌طور میانگین به بیش از ۱۷۸ سانتی‌متر می‌رسد.
جنگل‌های بارانی انواع مختلفی دارند؛ اما به‌طور‌کلی می‌توان آن‌ها را به دو دسته تقسیم کرد: جنگل‌های گرم‌سیری و جنگل‌های معتدل. جنگل‌های گرم‌سیری داغ و پرآب هستند و در نزدیکی خط استوا قرار دارند؛ درحالی‌که جنگل‌های کمیاب‌تر معتدل را می‌توان در شمال یا جنوب استوا در نزدیکی مناطق ساحلی پیدا کرد. بزرگ‌ترین جنگل‌های بارانی جهان در گروه اول قرار می‌گیرند؛ اما در این مقاله، چند نمونه از بزرگ‌ترین جنگل‌های معتدل را هم ذکر کرده‌ایم.
مقایسه‌ی اندازه‌ی جنگل‌ها کار دشواری است؛ زیرا نقطه‌ی آغاز و پایانشان کاملاً مشخص نیست. یک جنگل می‌تواند چند کشور یا چند جزیره را پوشش دهد یا به‌دلیل جنگل‌زدایی به چند بخش تقسیم شده باشد. درباره‌ی اولین و دومین جنگل بزرگ جهان شکی وجود ندارد؛ ولی سه جنگل دیگر ذکرشده در این مطلب براساس تخمین‌ها و نظرات کارشناسی اندازه‌گیری شده‌اند.
جنگل آمازونجنگل بارانی آمازون که در آمریکای‌جنوبی قرار دارد، بزرگ‌ترین جنگل بارانی جهان است. این جنگل نزدیک به ۸۰ درصد از حوضه‌ی آمازون را پوشش می‌دهد که شامل مساحتی به‌اندازه‌ی ۶ میلیون کیلومترمربع یا برابر با بیش از نیمی از خاک ایالات متحده‌ی آمریکا است که به ۹/۸ میلیون کیلومترمربع می‌رسد. همچنین، این جنگل سه برابر بزرگ‌تر از جنگل دیگر رتبه‌ی دوم این فهرست است. آمازون در آمریکای‌جنوبی، ۹ کشور ازجمله برزیل و پرو و کلمبیا را پوشش می‌دهد.
به‌نقل از صندوق جهانی طبیعت (WWF)، آمازون حداقل ۱۰ درصد از تنوع زیستی کل زمین یا مجموعه‌ی گیاهان و جانوران و دیگر موجودات زنده را شامل می‌شود. این انواع تعداد زیادی از گونه‌ها ازجمله تنبل‌ها، عقاب‌های هارپی (Harpia Harpyja)، درخت‌های آجیل برزیلی (Bertholletia excels) و جگوارها یا پلنگ خالدار آمریکایی (Panthera onca) را دربر می‌گیرد.
برزیل بیشترین سهم از جنگل بارانی آمازون را دارد که مساحت بیش از ۳/۱۷ میلیون کیلومترمربع را از جنگل اصلی پوشش می‌دهد. ناگفته نماند کشور یادشده از نظر نابودی جنگل‌ها رتبه‌ی اول را نیز دارد؛ به‌طوری‌که از سال ۲۰۰۱ تاکنون، بیش از ۲۶۰ هزار کیلومترمربع از جنگل‌های این کشور از بین رفته‌اند. الیزابت گلدمن، مدیر پژوهشی شرکت Global Forest Watch، درباره‌ی این موضوع می‌گوید:
بخش زیادی از این مشکل به‌دلیل توسعه‌ی کشاورزی رخ می‌دهد. آتش‌سوزی‌هایی برای پاک‌سازی زمین صورت می‌گیرند و برخی اوقات آتش به جنگل‌های مجاور راه می‌یابد.
پاک‌سازی آمازون با هدف کشاورزی و دامداری صنعتی در مقیاس بزرگ ازجمله پرورش دام‌هایی مثل گاو و محصولاتی مثل سویا انجام می‌شود. آتش‌سوزی بر تغییرات اقلیمی تأثیر می‌گذارد و می‌تواند باعث داغ‌تر و خشک‌تر شدن جنگل‌ها شود. بدین‌ترتیب، جنگل‌ها مشتعل‌تر می‌شوند و حلقه‌ی بازخوردی مخربی ایجاد می‌کنند. به‌نقل از Mongabay، وب‌سایت خبری غیرانتفاعی، از سال ۱۹۷۸ انسان‌ها نزدیک به یک‌میلیون کیلومترمربع از جنگل‌های آمازون را در فرایندهای جنگل‌زدایی از بین برده‌اند.
بیش از ۸۵۰ هزار نفر از مردم بومی در بیش از ۳۰۰ قبیله در جنگل‌های بارانی آمازون برزیل زندگی می‌کنند
حوضه‌ی کنگوحوضهی کنگو در آفریقای‌مرکزی با مساحت بیش از ۲ میلیون کیلومترمربع دومین جنگل بارانی بزرگ دنیا است. این جنگل بارانی شش کشور در غرب و آفریقای‌مرکزی را دربرمی‌گیرد: کامرون، گینه‌ی استوایی، گابون، جمهوری آفریقای‌مرکزی، جمهوری کنگو و جمهوری دموکراتیک کنگو (DRC). بیش از ۹۹۲ هزار کیلومترمربع از این جنگل در جمهوری دموکراتیک کنگو قرار دارد؛ درنتیجه، پس از برزیل این کشور بیشترین سهم را از جنگل‌های بارانی دارد.
گوریل‌ها و فیل‌های جنگل و هزاران گونه‌ی جانوری دیگر در جنگل بارانی کنگو خانه دارند. گفتنی است بسیاری از این گونه‌ها ازجمله بونوبوها یا شامپانزه‌های کوتوله (Pan paniscus) و اوکاپی (Okapia johnstoni) در هیچ نقطه‌ی دیگری از کره‌ی زمین پیدا نمی‌شوند.
حوضه‌ی کنگو به‌دلایلی مثل جنگل‌زدایی، به‌ویژه به‌دلیل کشاورزی، درمعرض خطر قرار دارد. کشاورزانی که به‌دنبال تهیه‌ی غذا برای خانواده‌ی خود یا تأمین بازارهای محلی هستند، جنگل بارانی کنگو را در‌مقایسه‌با جنگل‌زدایی کشاورزی صنعتی در آمازون برای کشاورزی در مقیاس کوچک‌تر نابود می‌کنند. گلدمن می‌گوید:
معمولاً چند سال به‌صورت متوالی در زمین‌های این جنگل کشاورزی می‌شود تا جایی که مواد مغذی خاک کاهش می‌یابند. سپس، زمین به‌مدت چند سال برای کشاورزی مناسب نیست؛ درنتیجه، جنگل دوباره احیا می‌شود. بدین‌ترتیب، چرخه‌ی نابودی و احیای جنگل تکرار می‌شود.
جنگل کنگو به‌دلیل توسعه‌ی شهری و استخراج معادن و حفاری صنعتی نیز درمعرض خطر قرار دارد.
رودخانه‌ی کنگو در غروب آفتاب در جمهوری دموکراتیک کنگو
جنگل بارانی گینه‌ی نوسومین جنگل بزرگ و پیوسته‌ی جهان جزیره‌ی گینه‌ی نو است که به دو قلمرو تقسیم می‌شود: یکی نیمه‌ی شرقی که بخشی از گینه‌ی نوی پاپوآ است و دیگری نیمه‌ی غربی که بخشی از اندونزی محسوب می‌شود. این جزیره با ۷۸۶ هزار کیلومتر مساحت خانه‌ی حداقل ۵ درصد از گونه‌های گیاهی و جانوری جهان، ازجمله کانگوروهای درختی و کبوترهای تاج‌دار است.
همان‌طورکه قبلا نیز گفتیم، پس از جنگل بارانی آمازون و حوضه‌ی کنگو به‌سختی می‌توان بزرگ‌ترین جنگل‌های بارانی را دسته‌بندی کرد. گاهی اندازه‌گیری پوشش جنگل بارانی براساس کشورهای دارای مرز مشخص آسان‌تر است. برای مثال، گینه‌ی نو پاپوا نزدیک به ۳۱۸ هزار کیلومترمربع از جنگل بارانی اصلی را پوشش می‌دهد.
جنگل بارانی گینه‌ی نو می‌تواند جنگل‌های شمال استرالیا را نیز دربر بگیرد؛ زیرا به یکدیگر وصل هستند. گینه‌ی نو و استرالیا درحدود ۱۱۷۰۰ سال پیش از یکدیگر جدا شدند. کشاورزی و حفاری تجاری روند نابودی جنگل‌های گینه‌ی نو را تسریع کردند. این فرایندها شامل قطع درختان برای برداشت الوار و کاشت صنعتی نخل برای برداشت محصولاتی مثل روغن پالم است.
عکس هوایی از جنگل بارانی گینه‌ی نو پاپوا
جنگل بارانی ساندالندجنگل بارانی ساندالند با مساحت تقریبی ۵۱۰ هزار کیلومترمربع در رتبه‌ی بعدی قرار می‌گیرد. این جنگل بارانی شبه‌جزیره‌ی مالایا در جنوب‌شرق آسیا و جزایر مجاور سوماترا و جاوا و بورنئو را پوشش می‌دهد و این پنج کشور را دربر می‌گیرد: اندونزی، مالزی، برونئی، تایلند و سنگاپور. این قسمت ممکن است کمی گیج‌کننده باشد؛ زیرا اندونزی درواقع خانه‌ی دو بلوک مجزا از جنگل‌های بارانی است: جنگل ساندالند و جنگل گینه‌ی نو. همچنین، سومین سهم بزرگ از پوشش جنگلی را ازآنِ خود کرده است؛ چراکه مساحت جنگل‌هایش به ۸۴۰ هزار کیلومترمربع می‌رسد.
جنگل بارانی ساندالند میزبان بسیاری از گونه‌ها، مانند اورانگوتان‌ها و وزغ‌های رنگین‌کمانی برونئی (Ansonia Latidisca) و گل‌های لاشه (Rafflesia arnoldi)، بزرگ‌ترین گل جهان است. به‌نقل از Global Forest Watch، مساحت جنگل بارانی اصلی اندونزی از سال ۲۰۰۱ به‌اندازه‌ی ۹۷ هزار کیلومترمربع کاهش یافته است. بااین‌حال، گلدمن عملکرد اندونزی را در زمینه‌ی جنگل‌زدایی، درخشان ارزیابی می‌کند. او می‌گوید:
به‌طور‌کلی، صنعت کشت روغن پالم یا استخراج الوار در این منطقه زیاد است؛ اما در چهار سال گذشته، کاهش روند نابودی جنگل‌های اندونزی و مالزی را شاهد بوده‌ایم.
دولت اندونزی در زمینه‌ی تلاش برای کاهش جنگل‌زدایی بسیار فعال بوده است؛ به‌ویژه از زمانی که این کشور در سال ۲۰۱۵ آتش‌سوزی بدی را تجربه کرد.
رودخانه‌ی موسی در سوماترای جنوبی اندونزی به رنگ طلایی می‌درخشد
حوضه‌ی رودخانه‌ی مکونگحوضهی رودخانه‌ی مکونگ در اطراف رودخانه‌ی مکونگ واقع شده است که با طول ۴۹۰۰ کیلومترمربع، طولانی‌ترین رودخانه در جنوب‌شرق آسیا است. میانمار با پوشش ۱۳۴ هزار کیلومترمربعی از جنگل‌های بارانی درون مرزهایش، بیشترین سهم را از جنگل‌های حوضه‌ی مکونگ دارد.
مقاله‌ی مرتبط:رودخانه‌ی مکونگ بیش از ۱۰۰۰ گونه ماهی آب شیرین دارد؛ ازجمله گونه‌های درمعرض خطری مثل گربه‌ماهی غول‌آسای مکونگ (Pangasianodon gigas). جنگل‌های بارانی اطراف این رودخانه حاوی مجموعه‌ای از گونه‌های دیگر نظیر مارمولک خانگی سایکدلیک (Cnemaspis psychedelica) ببرهای پانترا (Panthera tigiris) است. ناگفته نماند کشاورزی در مقیاس انبوه، به‌ویژه تولید برنج شکر، لاستیک و سوخت‌های زیستی از عوامل اصلی جنگل‌زدایی در منطقه‌ی بزرگ مکونگ هستند.
آبشار خونفافنگ، بخشی از رودخانه‌ی مکونگ در لائوس جنوبی
جنگل ملی تونگاسبزرگترین جنگل بارانی معتدل جهان جنگل ملی تونگاس در آلاسکا است. این جنگل از تمام جنگل‌های گرم‌سیری نام‌برده در این مقاله کوچک‌تر است و به‌نقل از وزارت کشاورزی ایالات متحده‌ی آمریکا (USDA)، مساحتش به ۶۸ هزار کیلومترمربع می‌رسد. جنگل‌های بارانی معتدل پوشش کمتری از جنگل‌های گرم‌سیری دارند و در اقلیم‌های سردتر معمولا کنار اقیانوس‌ها پیدا می‌شوند.
عکسی از جنگل ملی تونگاس در جزیره‌ی بارانوف، آلاسکا
جنگل ملی تونگاس که در کرانه‌ی ساحلی جنوب‌شرق آلاسکا کشیده شده است، خانه‌ی گونه‌های حیات‌وحشی مثل ماهی سالمون، خرس‌های قهوه‌ای (Ursus arctos)، خرس‌های سیاه (Ursus americanus) و عقاب‌های سرسفید (Haliaeetus leucocephalus) است. در طول قرن گذشته، بخش‌های زیادی از جنگل ملی تونگاس به‌دلایلی مثل قطع درختان از بین رفته است و به‌نقل از انجمن Audobon، سازمان غیرانتفاعی حفاظت از زیستگاه و پرندگان، این جنگل امروز هم درمعرض خطر قرار دارد. جنگل تونگاس دربرابر تغییرات اقلیمی آسیب‌پذیر است و به‌نقل از USDA درمعرض خطر خشک‌سالی قرار دارد.
