قدمی برای زندگی حلال
زندگی > مهارت‌ها – همشهری دو – محمد مجد:
خمس یکی از واجبات مهم مالی دین ماست که متأسفانه برخی‌ها کمتر به آن توجه دارند، درحالی‌که اهمیت آن مثل واجبات دیگر است؛ مثلا هر چقدر که نماز به‌عنوان یکی از فروع دین واجب است که اقامه شود، خمس هم به‌عنوان یکی دیگر از فروعات، واجب است که پرداخت شود.
بعضی‌ها هستند که تا به حال در عمرشان خمس نداده‌اند یا اطلاعات درستی درباره احکام مربوط به آن نداشته و نمی‌دانسته‌اند که پرداخت خمس برای آنها واجب بوده است. این افراد حالا تصمیم گرفته‌اند که به این واجب شرعی عمل کنند. خب، حالا تکلیف چیست؟ در پیامک‌هایی هم که برای ما ارسال شده، مخاطبان زیادی این سؤال را از ما پرسیده‌اند. اگر در سال‌های گذشته به این افراد خمس تعلق گرفته باشد، حالا دارایی‌هایشان با مالی که متعلق به آنها نبوده آمیخته شده است. در این مواقع چه باید کرد؟ شاید این سؤال شما هم باشد. در این صفحه تلاش شده است که گام به‌گام توضیح دهیم این افراد چه وظیفه‌ای برعهده دارند.
قبول کنید که خمس را نداده‌اید
گام اول ماجرا این است که اساسا بپذیریم خمس بر گردن ماست و باید آن را پرداخت کنیم. یادتان باشد واجب بودن خمس از ضروریات اسـلام اسـت و انکار آن اگر به انکار رسالت یا تکـذیب پیـامبر اکرم اسلام(ص) یا واردکردن نقصی به شریعت منجر شود باعث کفر و ارتداد است. نکته بعدی هم دانستن این است که خمس به چه چیزهایی تعلق می‌گیرد و به چه چیزهایی نه. قبلا در این صفحه درباره احکام مربوط به خمس، مفصل گفته بودیم، حتما حالا که تصمیم گرفته‌اید خمس‌های عقب افتاده خود را پرداخت کنید، نگاهی به این احکام در رساله مرجع تقلید خود بیندازید. در گام اول، چند نکته ضروری است که بدانید:
برخی‌ها می‌گویند که ما توانایی پرداخت خمس را نداریم و به همین دلیل خمس نمی‌دهند، درحالی‌که صرف عدم‌توانایی یا دشواری پرداخت خمس، موجب از بین رفتن این واجب شرعی و وظیفه ما نمی‌شود، بنابراین افرادی که خمس بر آنها واجب است ولی تاکنون آن را نپرداخته‌اند و هم‌اکنون هم توانایی پرداخت آن را ندارندیا بر آنها دشوار است، واجب است هر زمانی که توانایی پرداخت بدهی بابت خمس را داشتند آن را بپردازند. در احکام شرعی برای این افراد راه‌حل‌هایی درنظر گرفته شده است.
حتما بخوانید : بهترین حرکت ورزشی برای برجسته کردن باسن
زمانی خمس دادن به شما واجب می‌شود که نخستین درآمدتان به‌دست می‌آید ولی پرداخت خمس تا یک‌سال مهلت داده شده است، از این‌رو مجاز هستید خمس خود را قبل از پایان یک سال بپردازید. شما هر وقت که تصمیم گرفتید یا متوجه شدید که واجب است خمس بدهید، باید این کار را انجام دهید. تأخیر پرداخت خمس از سال خمسی به سال دیگر جایز نیست، هر چند هر وقت آن را بپردازید ادای بدهی انجام شده است.
اصطلاحی که باید با آن حتما آشنایی داشته باشید «مؤونه» است. منظور از مؤونه، هزینه سالانه است و عبارت است از: مخارجی که فرد برای امر معاش و معاد خود و خانواده تحت‌تکفلش مصرف می‌کند؛ مثل مخارج و هزینه‌های خوراک، پوشاک، مسکن، اثاث‌خانه، وسیله نقلیه، کتاب، مسافرت‌های متداول، صدقات، جوایز، نذورات، کفارات، مهمانی‌ها و… . در واقع، خمس بر درآمد مازاد بر مؤونه واجب می‌شود نه بر کل درآمد.
اموالتان را حسابرسی کنید
حالا که تصمیم به پرداخت خمس‌های سال گذشته گرفته‌اید، در گام دوم باید حسابرسی انجام دهید. در اینجا ۲حالت وجود دارد؛ حالت اول این است که شما در سال‌های گذشته حساب و کتاب دقیقی داشته‌اید، یعنی می‌دانید که چقدر درآمد داشته‌اید و چقدر هزینه مخارج سالانه‌تان شده است و چقدر اضافه آمده است. خب، کار اینگونه افراد راحت است و باید خمس آن پولی را که در سال‌های مختلف اضافه آمده است پرداخت کنند.
حالت دوم این است که شما اطلاعی ندارید چه مقدار خمس در سال‌های گذشته به شما تعلق گرفته است. در مواردی که افراد نمی‌دانند خمس به درآمد آنها تعلق گرفته است یا نه، مثل اینکه یقین دارند خانه مسکونی خود را با درآمد کسب خریده‌اند ولی نمی‌دانند که آیا درآمد کسب را بین سال صرف خرید آن کرده‌اند یا پس از پایان سال و پیش از پرداخت خمس، واجب است با مرجع تقلید یا نماینده او مصالحه کنند. در این موارد، مرجع تقلید یا نماینده دارای اجازه از او، بر اساس گفته‌های شما مبلغی را به عنوان خمس تعیین می‌کند. خب، حالا بد نیست چند نکته در این زمینه بدانید:
خمس قطعی قابل مصالحه نیست؛ یعنی اگر شما می‌دانید که چقدر خمس بدهکار هستید و مبلغش مشخص است، واجب است این بدهی شرعی را بپردازید. مصالحه در موارد مشکوک صورت می‌پذیرد.
معنای مصالحه، بخشیدن نیست بلکه در موردی است که مقدار خمس معلوم نیست که حاکم شرع در اینجا با شخص مثلا مصالحه به نصف می‌کند.
حتما بخوانید : زیباجو : تعداد شهدای حله به ۲۴ نفر رسید/ ۳۰ مجروح ایرانی شناسایی شدند - خبرگزاری مهر | اخبار ایران و دنیا
اصطلاح دیگری در احکام خمس وجود دارد به نام «دستگردان». ممکن است شما تصمیم گرفته باشید خمس‌های سال‌های گذشته را پرداخت کنید اما فعلا توانایی آن را نداشته باشید. اینجا همین دستگردان به‌کار شما می‌آید. یعنی مرجع تقلید یا نماینده او همان مبلغ خمس را به شما قرض می‌دهد تا بعدا آن را به‌تدریج بر حسب استطاعت بپردازید.
نزد نماینده مرجع‌تقلیدتان بروید
حالا که تکلیف میزان بدهی سال‌های گذشته‌تان مشخص شده است، باید این بدهی را پرداخت کنید. همین‌جا بد نیست بدانید که خمس شما به ۲قسمت مساوی تقسیم می‌شود: یک قسمت آن سهم مبارک امام(ع) است و قسمت دیگر سهم سادات. منظور از امام(ع)، امام معصوم هر عصر است که در زمان ما پیشوای دوازدهم، حضرت مهدی(عج) هستند. منظور از سادات هم کسانی هستند که از طرف پدر انتساب به جناب هاشم جد پیامبر(ص) داشته باشند. سهم مبارک امام(ع) در زمان ما که دسترسی به آن بزرگوار(عج) نیست به‌طور کلی در اختیار ولی امر مسلمین است، بنابراین کسی که برعهده او یا در مال او، مقداری حـق امـام(ع) یا سهم سادات باشد باید آن را به مرجع تقلید یا وکیلی که از طرف او اجازه دارد تحویل دهد. درضمن اگر می‌خواهید خمس‌تان را در یکی از موارد مقرر از قبیل تهیه و توزیع کتاب‌های مفید و لازم دینی، ازدواج سادات نیازمند، پرداخت قبض آب و برق ایشان و مانند آن مصرف کنید باید ابتدا راجع به آن اجازه بگیرید. چند نکته هم در این زمینه بدانید:
مقلدان هر یک از مراجع محترم تقلید اگر در پرداخت هر یک از سهم‌های خمس به استناد فتوای مرجع تقلید خود عمل کنند صحیح است و این وظیفه شرعی خمس انجام شده.
شما برای هر یک از موضوع‌های مصالحه و دستگردان باید نزد مرجع تقلید یا نماینده وی بروید تا بتوانید از این دو امکان شرعی برای پرداخت خمس استفاده کنید.
تحویل خمس و سایر حقوق شرعی از طریق بانک اشکال ندارد، بنابراین فردی که انتقال خمس به مرجع تقلید یا وکیل او برایش مشکل است می‌تواند آن را از طریق بانک حواله کند.
حتما بخوانید : زیباجو : محبوب ترین غذاهای خیابانی، در سفرهای خارجی
سال خمسی تعیین کنید
حالا که شما خمس سال‌های گذشته را پرداخت و اموالتان را پاک کرده‌اید باید برای خمس سال‌های آینده برنامه‌ریزی کنید. مهم‌ترین قدم این است که یک سال خمسی برای خودتان درنظر بگیرید تا در زمان مقرر، نسبت به پرداخت خمسی که به شما تعلق گرفته اقدام کنید. این نکات را هم درنظر بگیرید:
شروع سال خمسی نیاز به تعیین از سوی خود مکلف ندارد (و به‌عبارت دیگر ابتدای سال خمسی با تعیین از جانب مکلف مشخص نمی‌شود) بلکه یک امر واقعی است که خودبه‌خود براساس چگونگی کسب درآمد سالانه معین می‌شود، بنابراین ابتدای سال خمسی امثال کارگران و کارمندان، از نخستین روز امکان دریافت نخستین درآمد از درآمدهای کار و کارمندی است، و سال خمسی تجار و مغازه‌داران، از تاریخ شروع به خرید و فروش و سال خمسی امثال کشاورزان، از تاریخ برداشت نخستین محصول کشاورزی شروع می‌شود.
سال‌خمسی را می‌توان قمری یا شمسی قرار داد و مکلف در انتخاب آن آزاد است.
