آیا سوریه ، مزار واقعی حضرت زینب(س) است؟

درباره آرامگاه حضرت زینب (س) دیدگاههای مختلفی وجود دارد و مهمترین نظراتی که در منابع تاریخی و روایی وجود دارد در این مطلب آورده شده است در ادامه همراه با Niksalehi شوید تا درباره قبر واقعی حضرت زینب بیشتر بخوانید.

سه مکان به عنوان مزار مطهر حضرت زینب(س) این بانوی گرامی اسلام مطرح است که در ادامه مشاهده میکنید.

شاید برای شما هم سوال باشد که محل دقیق قبر مطهر حضرت زینب کبری علیها السلام کجا واقع شده است.
این سؤال به خاطر انتساب مکانهای مختلفی به آن بانوی بزرگوار در کشورهای مختلف است.

از قدیم الایام سه مکان به عنوان قبر مطهر این بانوی بزرگوار مطرح است و هرکدام نیز طرفدارانی دارد.

۱– قبری که در شهرک زینبیه امروز در نزدیکی دمشق، پایتخت فعلی کشور سوریه وجود دارد.
علمای قدیم از این مکان (شهرک زینبیه) به «غوطه» یا «راویه» تعبیر آوردهاند.
زائران ایرانی که جهت زیارت به سوریه میروند، این مکان را زیارت میکنند.

۲– محلی که در شهر قاهره پایتخت مصر به نام « زینبیه » مشهور است.

۳– شهر مدینه نیز به عنوان محل دفن حضرت زینب علیها السلام معرفی شده است، گرچه در مدینه النبی محلی
به این نام مثل دمشق و قاهره وجود ندارد.

مرحوم حاج شیخ عباس قمی به نقل از استاد خودش مرحوم محدث نوری، و دیگران احتمال شام را تقویت کردهاند.
محقق اخیر با روشی عالمانه احتمال مصر را رد کرده و با قرائن و شواهدی اثبات کرده است که حضرت
زینب کبری علیها السلام در شام دفن شده است.

برای هر یک از این سه احتمال دلائلی ذکر شده است که به بیان هر یک و نقد آن خواهیم
پرداخت.

برای این احتمال دلایلی بیان شده است که مهمترین آنها دلیل روایی است:نسابه عبیدلی در کتاب «اخبار الزینبات» روایت نقل
کرده است که بر اساس مضمون آنها باید حضرت زینب (علیهاالسلام) درمصر دفن شده باشد.

نقد و بررسی:

اما این روایات از نظر سند و محتوا قابل اعتماد نیست.
محمد حسنین سابقی نویسنده کتاب مرقد العقیله زینب علیها السلام اشکالاتی را براین احادیث وارد کرده و می گوید اکثر
راویانی که عبیدلی این روایات را از آنان نقل کرده است، مجهول هستند و پس از بررسی و تتبع فراوان
در کتب رجال وتراجم و نسب هیچ اثری از آنان به دست نیامد.

مفاد این روایات نیز خالی از تناقض و اشکال تاریخی نیست.

اکنون این پرسش پیش میآید که اگر حضرت زینب علیها السلام دختر علی علیه السلام در مصر دفن نشده است
پس قبری که در محله «قناطر السباع» قاهره است متعلق به کیست؟ در پاسخ به این پرسش باید یادآوری کنیم
که از بررسی و تتبع در تاریخ روشن میگردد که زینبی که در مصر (قاهره) دفن شده است، زینب بنت
یحیی المتوج بن الحسن الانور بن زید بن حسن بن علی بن ابی طالب است.

ولی از آنجا که ذهن انسان با شنیدن نام مشترک بین چند نفر، متوجه مشهورترین آنها میگردد، بسیاری از مردم
تصور کردهاند که این همان زینب مشهور یعنی زینب دختر علی بن ابیطالب علیهما السلام است (۲)، در حالی که
این تصور کاملا بیاساس است.

البته نسبت دادن افراد به جد بزرگ آنان معمول است، چنانکه امامان ما را پسر پیغمبر میخوانند.
بنابراین اگر زینب بنتیحیی را زینب بنت علی علیهما السلام بخوانند، هیچ اشکالی نخواهد داشت.

علامه فقید سید محسن امین معتقد است که حضرت زینب علیها السلام در مدینه دفن شده است و برای این
مطلب دلیل میآورد که:بازگشتحضرت زینب علیها السلام پس از فاجعه کربلا به مدینه، قطعی و مسلم است اما خروج مجدد
او از این شهر ثابت نشده است، بنابراین باید گفت:در مدینه وفات یافته و در همانجا دفن شده است، گرچه
تاریخ وفات و محل دفنش دقیقا روشن نباشد.

این دلیل در واقع نوعی استصحاب است که مرحوم امین به آن استناد کرده است.

نقد و بررسی گرچه دفن حضرت زینب علیها السلام در مدینه (بقیع) یک امر ممکن و کاملا طبیعی است زیرا
قبر برادرش امام حسن علیه السلام و بسیاری از بزرگان بنی هاشم در این قبرستان قراردارد که خصوصیات و تفصیل
آنها در کتب مربوط بیان شده است، اما باید توجه داشت که اگر او در این قبرستان دفن شده بود،
طبعا قبرش با توجه به شخصیت و عظمت مقامش مشخص میشد.

در حالی که در هیچ یک از کتب مربوط به تاریخ مدینه و مزارات این شهر نامی از محل قبر
او به میان نیامده است، با این که نام زنانی همچون «ام البنین» که در بقیع دفن شدهاند در کتابهایی
مانند وفاء الوفاء منعکس شده است.

مسعودی در شرح حال امام حسن مجتبی علیه السلام مینویسد:«حسن بن علی در کنار قبر مادرش فاطمه علیها السلام به
خاک سپرده شدو در این قبرستان تا این زمان سنگی است که روی آن چنین نوشته شده است:
«الحمدلله مبید الامم
ومحیی الرمم هذا فاطمه بنت رسولالله صلی الله علیه و آله سیده نساء العالمین و الحسن بن علی بن ابیطالب
و علی بن الحسین بن علی و محمد بن علی و جعفر بن محمد رضوان الله علیهم اجمعین.» و این
نشان میدهد که قبر آن بزرگواران در قرن چهارم یعنی تا زمان مسعودی مشخص بوده است، و اگر قبر حضرت
زینب علیها السلام در این قبرستان قرار داشت، نام او هم حداقل تا زمان مسعودی روی قبر نوشته میشد.

چنانکه قبر همسرش عبدالله بن جعفر در همان قبرستان مشخص است، بنابراین چگونه ممکن است قبر حضرت زینب در بقیع
باشد، اما هیچ نشانی از آن نباشد، و در هیچ تاریخی یاد نشده باشد؟

از طرف دیگر موضوعات تاریخی جای
اعمال استصحاب نیست که بگوییم:بازگشتحضرت زینب علیها السلام به مدینه قطعی است، اما خروج او از این شهر ثابت نشده
است، پس در همان شهر و همانجا به خاک سپرده شده است.

طرفداران این نظریه میگویند:در مدینه قحطی و دست تنگی شدیدی به وجود آمد.
عبدالله جعفر تصمیم گرفتبا همسر خود ; حضرت زینب علیها السلام به شام که مقداری زمین زراعتی داشتسفرکند.
پس از مسافرت به شام حضرت زینب علیها السلام در همانجا درگذشت.

نقد و بررسی

۱– اینکه گفته شده است که عبدالله بن جعفر در حومه دمشق مزرعه و قریه داشته و همراه همسرش جهتسرکشی
یا بهره برداری از آنها رفته بوده و در این سفر حضرت زینب علیها السلام درگذشته است مطلب بیاساسی است.

در هیچ یک از کتب تاریخی از چنین مزرعهای اسمی به میان نیامده و اصولا چون عبدالله فرد بخشندهای بوده
هرگز مال و ثروت در دست او دوام نمیآورده است، بنابراین چگونه ممکن است دارای چنین مزرعه و قریهای بوده
باشد؟

۲– اگر فرضا عبدالله بن جعفر چنین مزرعهای داشته، ممکن بود شخصا برای رسیدگی به وضع آن به شام
برود و دیگر نیازی به بردن همسر و دیگر اعضای خانواده خود که مستلزم هزینه زیادی بود، نداشت.

۳– مدینه از شهرهای مهمی است که مثل بسیاری از شهرهای مهم دنیا برای آن تاریخهای متعددی نوشتهاند.
بعضی از این کتابها به حوادث مهمی که در مدینه اتفاق افتاده مثل زلزله، آتش گرفتن حرم پیامبر اکرم صلی
الله علیه و آله، وزیدن باد سرخ و…
پرداختهاند.

اگر چنان قحطی و گرسنگی در آن سال در مدینه اتفاق افتاده بود، قطعا در این کتابهای تاریخی درباره آن
بحث میشد، در حالی که چنین چیزی مطرح نشده است.

پس از بررسی سه احتمال در مورد محل دفن حضرت زینب کبری علیها السلام میتوان چنین نتیجه گرفت که:احتمال مصر
اشکالات فراوان دارد، احتمال مدینه بدون دلیل است، و احتمال شام به نظر استوارتر میآید گرچه دو اشکال باقی میماند:یکی
اینکه به چه دلیل عبدالله جعفر حضرت زینب علیها السلام را به شام برده استبا اینکه حضرت زینب علیها السلام
دل خوشی از شام نداشت، و اشکال دیگر اینکه بسیاری از مورخین نوشتهاند:آنکه در شام دفن است «ام کلثوم» فرزند
علی علیه السلام است.

اشکال دوم را بدین صورت میتوان حل کرد که منظور از «ام کلثوم» همان زینب کبری علیها
السلام است ولی مشکل اینجاست که کسانی مثل ابن جبیر از این ام کلثوم به «زینب صغری» و نه «زینب
کبری» تعبیر آوردهاند و در سنگ نوشتهای که از خاک مقبره در شام استخراج شده است، چنین نگاشته شده است
که:«هذا قبر زینب الصغری المکناه بام کلثوم ابنت علی بن ابوطالب امها فاطمه البتول سیده نساء العالمین ابنتسید المرسلین محمد
خاتم النبیین صلی الله علیه و سلم.» گرچه نتوان به یقین مشخص کرد که قبر حضرت زینب علیها السلام در
کجا واقع است ولی میتوان گفت:زیارتگاهها و اماکنی که به این دودمان منسوبند همه از مصادیق آیه شریفه «فی بیوت
اذن الله ان ترفع و یذکر فیها اسمه» میباشند.

این خانهها و زیارتگاهها ولو منسوب به آنها باشد – جای ذکر و توجه به خدا و انسانسازی و پیوند
با شهیدان و اهل بیت است.

محل دفن اهل بیت هر کجا که باشد یاد و خاطرهشان زنده است و در سینههای مردم عاشق جای دارند.

سید جعفر شهیدی، نویسنده و محقق، در این باره می‌نویسد:

«پایان زندگانی شیر زن کربلا روشن نیست. مسلّم است که زینب علیهاالسلام پس از بازگشت از شام، مدتی دراز زنده نبود. چنان که مشهور است سال شصت و دوم از هجرت به جوار حق رفته است. در کجا؟ مدینه؟ دمشق؟ قاهره؟ هر یک از نویسندگان سیره برای درستی رأی خود، دلیلی و یا دلیل‌هایی آورده است… این زیارتگاه‌ها (شام و مصر) از مصادیق بیوتی است که نام خدا در آنها به بزرگی یاد می‌شود و دوستداران اهل بیت یا خلوص نیّت فراوان، مراتب ارادت خود را به کسی که آن مزار به نام اوست، بیان می‌دارند و با پیغمبر خود و خانواده او تجدید عهد می‌کنند»

تبیان-مشرق نیوز