سلامت نیوز: کارشناسان نظام سلامت می‌گویند به دلیل افزایش بیش از حد خستگی و فرسودگی در بین جامعه پزشکی کشور، کادر درمان در ایران بیش از میانگین جهانی به کرونا مبتلا می‌شوند
به گزارش سلامت نیوز به نقل از سپید آنلاین، آمارهای رسمی از سیر صعودی ابتلا به کرونا در بین درمانگران ایرانی حکایت دارد. این سیر صعودی در چنان مرحله بحرانی است که حالا طبق گفته نمایندگان جامعه پزشکی، آمار ابتلای درمانگران ایرانی به کرونا، بیش از میانگین جهانی است.
علیرضا سلیمی، معاون آموزش سازمان نظام پزشکی نیز با اشاره به فرسایشی شدن مبارزه با کرونا و فرسودگی کادر درمان بر لزوم تجدیدنظر و برنامه‌ریزی طولانی‌مدت برای مبارزه با این بیماری تاکید می‌کند و در اظهارنظری قابل تامل، خبر می‌دهد: «میزان درگیری و ابتلای نیروهای متخصص درمانی در ایران بیش از متوسط جهانی است.»
او به دلایل آمار بالای ابتلا به کرونا در بین درمانگران ایرانی اشاره می‌کند و می‌گوید: «میزان ابتلا و درگیری نیروهای متخصص و پزشک ایران در بین کشور‌هایی که به مبارزه با این بیماری می‌پردازند، بیشتر از حد معمول است. میزان مرگ و میر در بین متخصصان بیهوشی نسبت به متوسط دنیا بیشتر است که این موضوع جای تامل دارد. در مراحل اولیه بیماری، موضوع کمبود وسایل حفاظتی مطرح بود. در مراحل بعدی نیز موضوع خستگی و فرسودگی کادر درمان در اثر شیفت‌های طولانی مطرح است. بنابراین جا دارد در این رابطه توجه بیشتری به برخی گروه‌ها مانند متخصصان بیهوشی شود تا میزان ابتلا را کاهش دهیم.»
او یادآور می‌شود: «میزان ابتلا و مرگ و میر متخصصان بیهوشی در ایران بسیار بالاست. اگرچه به دلیل اینکه بسیاری از آنها در سیستم‌های خارج بیمارستانی بستری و فوت شده‌اند، آمار دقیقی وجود ندارد. امیدواریم که چاره‌ای برای این موضوع اندیشیده شود و کمیته ویژه‌ای برای ارتقای استاندار‌دها تشکیل شود تا میزان ابتلا در نیروهای متخصص کمتر شود. باید در نظر داشت که جایگزینی نیروی متخصص بسیار دشوار است و سال‌ها طول می‌کشد تا بتوان نیرویی را جایگزین کرد.»سلیمی خاطرنشان می‌کند: «در سازمان نظام پزشکی، آموزش‌های لازم برای خود مراقبتی پزشکان خط مقدم درمان به لحاظ روانی و جسمی در برابر این بیماری داده می‌شود، اما از آموزش تا به عمل رسیدن این خود مراقبتی‌ها فاصله‌ای وجود دارد که با برنامه‌ریزی و امکانات قابل پر شدن است. باید حمایت‌های لازم مالی و روانی از این افراد و خانواده‌های آنها صورت گیرد تا بتوانند این فشار‌ها را تحمل کنند و همچنان با توان حداکثری در خط مقدم بیماری حاضر باشند.»
رئیس انجمن علمی بیهوشی و مراقبت‌های ویژه با تاکید بر اینکه مردم دنیا در همه‌گیری بیماری کووید ۱۹ روزهای سختی را پشت سر می‌گذارند، اظهار می‌کند: «از ابتدای شیوع کرونا، هیچ فرد و نهادی در جهان، جمع‌بندی صحیحی در مورد این بیماری نداشت و روزانه تجربه‌های جدیدی در این رابطه ثبت شد. پس از چند ماه درگیری با بیماری، آنچه همه متخصصان در مورد آن اذعان دارند این است که پیچیدگی‌ها و مشکلاتی که این بیماری دارد فراتر از تصور است. بیماری کرونا، نه تنها یک مساله پزشکی که همزمان مساله‌ای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است که طولانی شدن آن تاثیرات مختلفی را روی زندگی افراد دارد.»
سلیمی، تاکید می‌کند: «در شرایط کنونی، مقابله با کرونا فرسایشی شده است و آن‌هایی که در خط مقدم این بیماری هستند مانند کارکنان حوزه سلامت، فشار و استرس زیادی را متحمل می‌شوند. زمانی که با پیک بیماری مواجه می‌شویم، بیمارستان‌ها با توان حداکثری کار می‌کنند. بنابراین این فشار بیشتر و تحمل آن سخت‌تر می‌شود. ادامه مبارزه با این بیماری نیاز به برنامه‌ریزی طولانی‌مدت دارد. امیدواریم که این موضوع در برنامه‌ریزی‌های کلان ایران و سایر کشورهای جهان دیده شود و بودجه‌های خاصی برای تهیه وسایل مورد نیاز، دارو‌ها و حمایت از افرادی که در این حوزه کار می‌کنند، در نظر گرفته شود و تدابیر درازمدت‌تری اندیشیده شود. این بیماری در حال حاضر در جهان ادامه داشته و باید برای یک مبارزه طولانی آماده باشیم.»
معاون آموزش سازمان نظام پزشکی اظهار می‌کند: «با وجود طولانی شدن بیماری کرونا، ایران به لحاظ ارائه خدمات به بیماران، سرانه و امکانات بهداشتی سرافراز بوده است. ایران یکی از بهترین ارائه دهندگان خدمات به بیماران مبتلا به کووید ۱۹ در بین کشورهای جهان بوده است. کادر درمان از جان مایه می‌گذارند و تا روزی هم که باشند همین کار را انجام می‌دهند، اما باید برای غلبه بر این مشکل بزرگ، تجدیدنظر کرد. با توجه به اینکه بیماری طولانی‌تر می‌شود، باید با برنامه‌ریزی بهتر مشکلات این حوزه را ترمیم کنیم تا فشار کمتری بر کادر پزشکی وارد آید.»
چرا درمانگران ایرانی، بیش از میانگین جهانی به کرونا مبتلا می‌شوند؟
بسیاری از نیروهای درمانی به طور مستمر با بیماران مبتلا به کرونا در ارتباط هستند. به همین دلیل نیز در همه نقاط جهان، آمار ابتلای کادر درمان به کرونا بیشتر از میانگین جامعه است، اما مشکل اینجاست که به گفته کارشناسان، کادر درمان در ایران بیش از نیروهای درمانی در سایر کشورها به کرونا مبتلا می‌شوند.محمدهادی بیابانی، متخصص رادیولوژی در گفتگو با سپید به بخشی از دلایل آمار بالای ابتلا به کرونا در بین درمانگران ایرانی اشاره می‌کند و یادآور می‌شود: «خستگی و فرسودگی در کادر درمان می‌تواند آمار ابتلا به کرونا را در بین این نیروها افزایش دهد. وقتی یک نیروی درمانی همزمان به جای چند نفر کار کند، فرسایش جسمی و روانی برای این نیروی درمانی مضاعف خواهد شد. در شرایطی که خستگی جسمی و روانی فراتر از توان کادر درمان باشد، در آن شرایط کادر درمان کاملا مستعد ابتلا به کرونا خواهد بود. شیفت‌های طولانی و کار طاقت فرسا موجب ضعف، بی‌حالی و کاهش سیستم ایمنی بدن می‌شود. در شیفت‌های طولانی، احتمال خسته شدن از پروتکل‌های درمانی و رها کردن اصول خودمراقبتی نیز بیشتر می‌شود. همه این عوامل موجب می‌شود که کادر درمان در ایران، بسیار بیشتر از حد میانگین جهانی به کرونا مبتلا شود.»
او یادآور می‌شود: «وقتی کادر درمان بیشتر از حد توانش کار کند و در شیفت‌های طولانی مدت باشد، مدت زمان مواجهه کادر درمان با بیماران مبتلا به کرونا نیز بسیار بیشتر خواهد شد. همین افزایش زمان مواجهه با بیماران به افزایش احتمال ابتلا به کرونا منجر می‌شود. اگر شیفت‌های کاری، کوتاه مدت باشد و کادر درمان فراتر از حد توانش کار نکند، مدت زمان مواجهه کادر درمان با بیماران مبتلا به کرونا نیز کمتر و معقول‌تر خواهد شد. شیفت‌های کوتاه مدت موجب می‌شود که کادر درمان با هوشیاری و رغبت بیشتری در راستای رعایت پروتکل‌های بهداشتی در بیمارستان‌ها عمل کند. اگر همین روند کار فرسایشی کادر درمان تداوم پیدا کند، احتمال افزایش ابتلای درمانگران به کرونا نیز بیشتر خواهد شد.»
بیابانی تاکید می‌کند: «همه این دلایل ذکر شده با این پیش فرض است که وسایل محافظتی در برابر کرونا به طور کامل در اختیار کادر درمان قرار بگیرد. در صورتی که تامین این تجهیزات به خوبی صورت نگیرد، احتمال ابتلا به کرونا در کادر درمان نیز بیشتر از میزان فعلی خواهد شد. نباید فراموش کنیم که تبعات ابتلای کادر درمان به کرونا بسیار بیشتر از تبعات ابتلای سایر شهروندان است، زیرا ابتلای جامعه پزشکی به کرونا به این معنی است که توان کادر درمان برای مقابله با کرونا کمتر می‌شود. وقتی کادر درمان به کرونا مبتلا شود و توان بیمارستان‌ها کاهش یابد، در آن صورت احتمال افزایش آمار مرگ و میر بیماران بر اثر کرونا نیز بیشتر خواهد شد.»
همچنین شیما خدابنده، پرستار فعال در حوزه درمان کرونا هم به سپید می‌گوید: «تصور کنید وقتی یک پرستار در چند شیفت در بیمارستان خدمت می‌کند، این پرستار نمی‌تواند در تمام طول این مدت با ماسک و لوازم حفاظتی باشد. رعایت دائم پروتکل‌های بهداشتی در مراکز درمانی شاید از لحاظ تئوری امکان‌پذیر باشد، اما از نظر عملی نمی‌توان در چند شیفت کاری به طور مداوم با ماسک و شیلد و تجهیزات حفاظتی کار کرد. از یک جایی به بعد دیگر آنقدر خسته و کلافه می‌شوید که حوصله هیچ پروتکلی را ندارید. اگر شیفت‌ها کوتاه‌تر باشد و یا نیروی جایگزین بلافاصله حاضر شود، احتمال خسته شدن از پروتکل‌ها نیز کمتر می‌شود.»
او یادآور می‌شود: «اغلب پرستارانی که در بخش‌های درمان کرونا فعالیت می‌کنند، حتی در زمان رسیدن به خانه خودشان هم دچار اضطراب هستند، زیرا می‌ترسند که مبادا بیماری کرونا را به اعضای خانواده خود منتقل کنند. این اضطراب تا وقتی کرونا وجود داشته باشد، همراه مداوم پرستاران است. شاید خیلی‌ها با خودشان فکر کنند که پرستار بعد از گذشت دو هفته از ابتلا به کرونا، حالش خوب می‌شود و دوباره به بیمارستان باز می‌گردد، اما واقعا خیلی اوقات این فرضیه درست نیست. برخی از همکاران ما که به کرونا مبتلا شده‌اند، دچار چنان عوارض طولانی شده‌اند که دوره درمان آنها گاهی چند ماه طول می‌کشد. در این شرایط انتظار داریم که برای جلوگیری از افزایش آمار ابتلای کادر درمان به کرونا، جذب نیروهای جدید در اولویت قرار بگیرد.»
ایران در فهرست 3 کشور پرخطر برای کادر درمان
آنطور که آمارهای رسمی می‌گوید، کشور ما در زمره سه کشور نخست جهان در زمینه ابتلای کادر درمان به کرونا قرار دارد.
علیرضا زالی، فرمانده ستاد مقابله با کرونا در کلانشهر تهران نیز معدل میزان ابتلای کادر درمان در ایران به ویروس کرونا را نسبت به استاندارد جهانی بالا می‌داند و می‌گوید: «آمار تطبیقی نشان می‌دهد ایران، آمریکا و روسیه سه کشوری هستند که از نظر قدر مطلق ابتلا، میزان ابتلای کادر درمان در این کشورها بالاتر است. در پیک اول که شروع بیماری بود، تجهیزات حفاظتی به اندازه مکفی در بیمارستان‌ها توزیع نشده بود. طبیعتا جامعه پزشکی هم آموزش‌های لازم را در زمینه مقابله با اپیدمی و نحوه ابتلا به بیماری و حفاظت عمومی ندیده بودند، اما در حال حاضر باوجود اینکه وسایل حفاظت فردی در دسترس است و آموزش‌های لازم دیده شده و تجربه گروه‌های پزشکی هم افزایش پیدا کرده، اما میزان ابتلا به چند دلیل بالاتر است.»
زالی ادامه می‌دهد: «مهم‌ترین دلیلش این است که فرایند خستگی مزمن تیم پزشکی که یک مساله غیرقابل اجتناب است، موجب شده سطح دفاعی و ایمنی افراد کاهش پیدا کند. طبیعتا وقتی افراد خسته‌تر می‌شوند و انگیزه‌هایشان کمرنگ می‌شود، از نظر سیستم ایمنی بدن در معرض خطر بیشتری قرار می‌گیرند. سطح بالای خستگی و فرسایشی بودن بیماری کووید ۱۹ موجب شده انگیزه‌های افراد برای استفاده از وسایل حفاظتی کاهش پیدا کند. مطالعه میدانی در سه دانشگاه علوم پزشکی در تهران نشان می‌دهد ۲۳ درصد گروه‌های پرستاری و پشتیبانی بیمارستان‌ها با وجود وسایل حفاظتی در مراکز درمان به اندازه کافی از این وسایل استفاده نکرده بودند. در جامعه پزشکی این عدد حدود ۱۲ تا ۱۸ درصد است. به این دلیل که پوشیدن لباس‌های کاور در فضای گرم و با تهویه نامناسب بیمارستان‌ها کاری سخت است.»
زالی یادآور می‌شود: «ما تنها دستگاهی هستیم که متاسفانه بخش زیادی از درآمد پرسنل مورد لزوم را باید از منابع غیردولتی پرداخت کنیم. در تهران نزدیک به ۲۵ تا ۳۰ درصد نیروهای شاغل مجموعه بیمارستان‌های ما کسانی هستند که بودجه دولتی و بند «و» برای آنها ترسیم نشده و بیمارستان‌ها برای رفع نیازهایشان مجبور شده‌اند از این نیروها استفاده کنند. این مساله فشار مضاعفی را به اقتصاد ضعیف و شکننده بیمارستان‌ها در سال‌های اخیر وارد کرده است. متاسفانه هیچ وقت کسی این موضوع را بطور جدی مورد توجه قرار نداده است که یک بار و برای همیشه تمام نیروهای بهداشتی درمانی کشور مورد حمایت قرار بگیرند.»
وی به مشکلات جذب نیرو در حوزه بهداشت و درمان اشاره می‌کند و می‌گوید: «برخی کشورها الگوی موفقی در این زمینه داشتند. به طور مثال آلمان را کشور موفقی در زمینه بحث جبران خدمات کارکنان بهداشتی و درمانی و رضایتمندی کارکنان می‌دانم. در آلمان از همان روزهای آغازین به تمامی بیمارستان‌هایی که توانستند در ایجاد، توسعه و تبدیل تخت‌های مراقبت‌های ویژه کرونا امکانات ایجاد کنند، پاداش روزانه پرداخت کردند که تقریبا بین ۲.۲ برابر حقوق روزانه پرسنل افزایش پیدا کرد. این کار یکی از مدل‌های موفق بود و در برخی کشورهای دیگر هم مدلی شبیه به آلمان اتفاق افتاد.»
زالی خاطرنشان می‌کند: «در روزهای اول پیشنهاداتی داشتیم به این مفهوم که کسانی که در حوزه بهداشت و درمان در مقابله با کرونا فعالیت می‌کنند، افزایش پایه حقوق ۲۰ درصدی داشته باشند و این پاداش تا سال‌های متمادی استمرار پیدا کند. یعنی تقریبا شبیه به کاری که در کشور آلمان اتفاق افتاد. سازمان نظام پزشکی نیز می‌تواند با جمع آوری سایر بسته‌های تشویقی در کشورهای مختلف به عنوان الگوسازی از آن بهره‌مند شود تا این جنبه‌ها موجب ارتقای عملکرد تیم پزشکی شود.»
در شرایطی که آمارهای رسمی، حاکی از آن است که در کشور ما آمار ابتلای کادر درمان به کرونا، بالاتر از حد میانگین جهانی است، کارشناسان نظام سلامت تاکید دارند که این شرایط به دلیل خستگی و فرسودگی مزمن کادر درمان اتفاق افتاده است. آنها معتقدند برای کنترل این وضعیت بحرانی باید نیروهای درمانی تازه نفس جذب شوند تا ضمن رعایت پروتکل‌های بهداشتی و اعمال محدودیت‌های کرونایی در جامعه، آمار بستری‌ها کاهش یابد. در صورت کاهش آمار بستری‌ها و جذب نیروهای جدید، آمار ابتلای کادر درمان به کرونا نیز کمتر خواهد شد.
