اگر از علاقه‌مندان به تئاتر و ادبیات نمایشی باشید، حتما تابه‌حال به ساختمان تئاتر شهر تهران رفته‌اید. این ساختمان فرهنگی محل برگزاری رویدادهای مهم سال در حوزه تئاتر ایران است. در طول سالیان اخیر بخش‌های مختلف تئاتر شهر گسترش یافته‌اند و امکان استفاده عموم مردم از این امکانات ایجاد شده است. در کنار کاربرد فرهنگی و هنری تئاتر شهر، می‌توان به اهمیت معماری و شکل ساختمان تئاتر شهر نیز اشاره کرد. در این مقاله کجارو به معرفی تئاتر شهر و تاریخچه این بنای فرهنگی و تاریخی می‌پردازیم و بخش‌های مختلف ساختمان تئاتر شهر را به شما معرفی می‌کنیم.
آنچه می‌خواهید درباره تئاتر شهر بدانید: معرفی تئاتر شهر تهران
منبع عکس: خبرگزاری مهر
تئاتر شهر تهران از معروف‌ترین بناهای فرهنگی در تهران به شمار می‌رود که در طول سال، میزبان گروه‌های مختلف نمایشی است. تئاتر شهر تهران در تاریخ هشتم بهمن ماه سال ۱۳۵۱ افتتاح شد و نمایش باغ آلبالو نوشته آنتوان چخوف به کارگردانی آربی اوانسیان، اجرای افتتاحیه تئاتر شهر تهران بود.
ساختمان تئاتر شهر امکانات مطلوب و استاندارد مورد نیاز برای اجرای نمایش‌های امروزی را دارد و بخش‌های مختلف واحدهای نور پردازی، صدا، تاسیسات، چهره‌پردازی، حمل و نقل دکور، آکسسوار و طراحی صحنه در مجموعه تئاتر شهر تهران فعالیت می‌کنند. در سایر طبقات نیز امکانات تفریحی و خدماتی مانند کافه تریا و بخش‌های اداری و مدیریتی و کتابخانه تخصصی قرار دارند.
به‌دلیل کاربری اختصاصی مجموعه تئاتر شهر تهران برای اجرای تئاتر، می‌توان تئاتر شهر را مهم‌ترین ساختمان فرهنگی در حوزه نمایش دانست. معماری این اثر و اهمیت تاریخی بنای ساختمان تئاتر شهر تهران نیز، بر اهمیت این مجموعه فرهنگی-هنری می‌افزایند.
تاریخچه تئاتر شهر تهران
منبع عکس: سایت ایران تئاتر
پیش از ساخت مجموعه تئاتر شهر در این مکان ساختمان «مهمان‌خانه بلدیه» یا کافه شهرداری قرار داشت که محلی برای تفریح و گذراندن اوقات فراغت شهروندان تهرانی بود. این مهمان‌خانه را در سال ۱۳۰۹ ساخته بودند. در محوطه فضای باز اطراف کافه شهرداری برنامه‌های نمایشی اجرا می‌شد و گروه‌های مختلف مانند سیرک باران برنامه اجرا می‌کردند. کافه شهرداری پاتوق مناسبی برای نویسندگان، شاعران و هنرمندانی برجسته مانند فروغ فرخزاد و جلال آل احمد نیز به شمار می‌رفت.
در سال‌های دهه ۱۳۴۰ شمسی، گروه‌های تئاتری گسترش بیشتری پیدا کردند و هنر تئاتر در حال شکوفایی بود. از برجسته‌ترین هنرمندان تئاتر آن زمان می‌توان به نام‌های اکبر رادی، آربی اوانسیان، غلامحسین ساعدی، بهرام بیضایی، بهمن مفید، پرویز صیاد، عزت الله انتظامی و علی نصیریان اشاره کرد. گسترش نمایش‌های تئاتر باعث کمبود سالن‌های نمایش شد و لزوم ایجاد سالنی مجهز با کاربری اختصاصی برای اجرای نمایش‌های تئاتر احساس می‌شد.
منبع عکس: خبرگزاری تسنیم
سرانجام در سال ۱۳۴۶ با فراهم آوردن امکانات مورد نیاز، کار طراحی و ساخت ساختمان تئاتر شهر آغاز شد. ساخت این بنا به عهده مهندسان برجسه ایرانی قرار گرفت که از شاگردان معمار معروف ایرانی، «هوشنگ سیحون» بودند. پس از پنج سال، سالن اصلی تئاتر شهر به بهره‌برداری رسید. سالن چهار سو و تالار شماره دو نیز مدت کوتاهی پس از آن به بهره‌برداری رسیدند. سالن‌ها، بخش‌ها و محوطه اطراف ساختمان تئاتر شهر به مرور زمان به این مجموعه اضافه شدند.
امروزه تئاتر شهر به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز تئاتری تهران و ایران شناخته می‌شود و ساختمان زیبای آن در میان پارک دانشجوی تهران خودنمایی می‌کند. فعالیت مجموعه تئاتر شهر تهران در سال‌های نخست زیر نظر «سازمان جشن هنر شیراز» و با نظارت مستقیم فرح پهلوی بود، اما پس از آن به «سازمان رادیو تلویزیون ملی ایران» واگذار شد. بعد از انقلاب سال ۵۷ نظارت و مدیریت این مجموعه به وزارت فرهنگ و آموزش عالی رسید که پس از مدتی کوتاه به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تحویل داده شد. هنرمندان برجسته‌ای در طول سال‌های اخیر مدیریت و سرپرستی بخش‌های مختلف مجموعه تئاتر شهر را بر عهده داشتند.
تئاتر شهر تهران کجاست؟ساختمان تئاتر شهر در چهار راه ولیعصر در منطقه ۱۱ و مرکز شهر تهران قرار دارد. چهار راه ولیعصر تقاطع بین خیابان‌های انقلاب و ولیعصر است. در ضلع جنوب شرقی چهارراه ولیعصر در میان پارک دانشجو ساختمان تئاتر شهر به چشم می‌خورد. این بنای چهار طبقه با معماری زیبا در منتهی الیه شمال غربی پارک دانشجو قرار گرفته است و به همین دلیل از خیابان‌های اطرافش به‌خوبی دیده می‌شود.
منبع عکس: خبرگزاری مهر
دسترسی به تئاتر شهربرای دسترسی به ساختمان تئاتر شهر راه‌های متفاوتی وجود دارند. چهار راه دانشجو در مرکز شهر تهران قرار دارد و مراکز مختلف دانشگاهی، اداری، تجاری و فرهنگی در اطراف آن قرار گرفته‌اند. به همین دلیل وسایل نقلیه عمومی مختلف نیز در این چهار راه تردد می‌کنند و ایستگاه دارند. از طرفی این بخش از پایتخت در محدوده طرح ترافیک قرار گرفته است و در طول ایام هفته بار ترافیکی سنگینی را تحمل می‌کند. با توجه به نکات مطرح شده تردد با وسیله نقلیه شخصی به چهار راه ولیعصر و ساختمان تئاتر شهر گزینه مناسبی نیست.
تئاتر شهر در مرکز شهر تهران قرار گرفته است و وسایل نقلیه عمومی مانند مترو و اتوبوس‌های بی‌آر‌تی دسترسی مناسبی به تئاتر شهر ایجاد می‌کنند
ایستگاه مترو تئاتر شهر در محوطه روبه‌روی ساختمان تئاتر شهر قرار دارد. این ایستگاه در خطوط سه و چهار مترو به‌صورت تقاطعی است و گستره وسیعی از محله‌های شرق، غرب، شمال و جنوب را پوشش می‌دهد. پس در هر نقطه از تهران که باشید، به‌وسیله مترو می‌توانید تا ایستکاه مترو تئاتر شهر بروید و از در خروجی پارک دانشجو یا تئاتر شهر به محوطه تئاتر شهر وارد شوید. اتوبوس‌های بی آر تی خط چهار راه تهرانپارس تا میدان آزادی و بالعکس و همین طور خط میدان راه‌آهن تا تجریش و برعکس نیز در چهار راه ولیعصر ایستگاه دارند. از غرب، شرق، شمال و جنوب تهران می‌توانید با این خطوط بی آر تی به تئاتر شهر تهران برسید. این خطوط اتوبوسرانی به‌دلیل عبور از مسیر خطوط ویژه، ترافیکی ندارند و بهترین انتخاب در این مسیرها به شمار می‌روند. تاکسی‌های خطی نیز در این فواصل ایستگاه دارند و در صورت تمایل می‌توانید از آن‌ها استفاده کنید.اگر در روزهای پایانی هفته قصد رفتن به تئاتر شهر را دارید می‌توانید از وسیله نقلیه شخصی نیز استفاده کنید. برای این منظور کافی است از راه‌های ارتباطی گسترده ، بسته به محل اقامتتان خود را به خیابان انقلاب یا ولیعصر برسانید و به‌سمت چهار راه ولیعصر ادامه مسیر دهید. اما به خاطر داشته باشید پارک کردن ماشین در سراسر دو سوی خیابان‌های انقلاب و ولیعصر ممنوع است. خیابان مظفر روبه‌روی تئاتر شهر و در سمت شمال خیابان انقلاب، خیابانی سنگ‌فرش با تعداد محدودی محل مناسب برای پارک خودرو است. اما اگر در ساعت‌های پایانی روز به تئاتر شهر می‌روید ممکن است ظرفیت پارک خودرو در این خیابان تکمیل شده باشد.
آدرس تئاتر شهر تهران: چهارراه ولیعصر، ضلع غربی پارک دانشجو، ساختمان تئاتر شهر (مشاهده روی نقشه) تلفن تئاتر شهر تهران: ۶۶۴۶۰۵۹۵-۰۲۱ و ۶۶۴۶۰۵۹۳-۰۲۱ معماری تئاتر شهر تهران
منبع عکس: pooyano.com
طراحی معماری ساختمان تئاتر شهر تهران توسط بیژن انصاری و با نظارت مهندس سردار افخمی انجام شده است. در معماری این بنا تلفیقی از معماری سنتی ایران و معماری مدرن جهانی به چشم می‌خورد. مهم‌ترین مشخصه ظاهری ساختمان تئاتر شهر، شکل مدور آن است. این سبک ترکیبی از معماری روم و یونان است و زمان حکومت قاجار در ایران رواج پیدا کرد. گرداگرد ساختمان تئاتر شهر را ستون‌هایی با اقتباس از ستون‌های تخت جمشید فرا گرفته‌اند. این ستون‌ها با تزئین خاص حالت اتصال به بالن را تداعی می‌کنند.
ستون‌ها در بالای ساختمان با معماری هندسی زاویه‌دار به هم وصل می‌شوند و فواصل بین آن‌ها را با کاشی‌کاری‌های مربع و مثلث شکل تزئین کرده‌اند. عناصر اصلی در تزئین ساختمان تئاتر شهر را کاشی و آجر تشکیل می‌دهند که از مشخصه‌های معماری اصیل و تاریخی ایران هستند. در ساخت برج مدور بالای ساختمان نیز از معماری دوره ایلخانی و بنای برج طغرل الهام گرفته شده است.
نمای بیرونی ساختمان تئاتر شهر با گنبد دایره‌ای شکل آن در محیط سنگ‌فرش پارک دانشجو، تصویری از تابلوی «تکیه دولت» اثر نقاش برجسته «کمال‌الملک» را تداعی می‌کند.
منبع عکس: aoapedia.ir
در سراسر فضای داخلی مجموعه تئاتر شهر، قرینه‌سازی در بنا دیده می‌شود. شکل دایره‌ای بنا طراحی این سبک معماری را ممکن کرده است. در طراحی داخلی ساختمان از اشکال هندسی مختلف نیز استفاده کرده‌اند و پیچ‌وخم‌های داخلی بیننده را مجذوب می‌کند. تزیینات بیرونی بنا نیز شبیه به معماری دوره ایلخانی است. استفاده از کاشی‌های فیروزه‌ای و آجرهای رنگی در تزئین نمای ساختمان تئاتر شهر، هنر اصیل ایرانی را به تصویر می‌کشد.
مساحت زیربنای ساختمان تئاتر شهر در حدود ۵,۶۰۰ متر مربع و مساحت بستر طرح در حدود ۳,۰۰۰ متر مربع است. این بنا ۱۵ متر ارتفاع دارد. سالن اصلی تئاتر شهر را در دو طبقه تعبیه کرده‌اند و ۵۷۹ نفر ظرفیت دارد. سالن اصلی تئاتر شهر تجهیزاتی مانند صفحه گردان الکتریکی، آسانسور دکور، سیستم آویز و بالا برنده دکور، دهانه متحرک صحنه، سیستم پیشرفته نورپردازی و صداگذاری و پرده طولی دارد.
منابع عکس‌ها: caoi.ir, aoapedia.ir, pinorest.com
تالار چهارسو در طبقه زیرین ساختمان تئاتر شهر قرار دارد و سن مدور دارد. ظرفیت این سالن در حدود ۱۲۰ نفر است که با تغییر چیدمان صندلی و دکور با توجه به نمایش تا ۳۵۰ نفر افزایش می‌یابد. تالار قشقایی نیز با شکل سه‌گوش، در حدود ۲۵۰ نفر ظرفیت دارد و در گذشته این سالن را برای اجرای نمایش‌های سنتی طراحی کرده بودند.
سالن های تئاتر شهر
منبع عکس: caoi.ir
در حال حاضر چند سالن مختلف برای اجرای نمایش در مجموعه تئاتر شهر وجود دارند. سالن‌های تئاتر شهر فضاها و امکاناتی متفاوت دارند و هرکدام مناسب برای نمایش‌های مخصوص به خود طراحی شده‌اند. سالن‌های تئاتر شهر شامل تالار اصلی نمایش، تالار سایه، تالار قشقایی، تالار چهارسو و کارگاه نمایش می‌شوند. فضای باز روبه‌روی ساختمان تئاتر شهر نیز مناسب برای اجرای تئاتر محیطی است.
در گذشته دو سالن دیگر به نام‌های تالار کوچک و تالار شماره دو نیز برای اجرای نمایش وجود داشتند که به‌دلیل تعمیر و بازسازی چند سالی است تعطیل هستند و برنامه‌ای برای بازگشایی آن‌ها وجود ندارد، اما در حال حاضر تالار شماره دو را به تالار مشاهیر تبدیل کرده‌اند.
منبع عکس و عکاسان: سایت ایران تئاتر ، رضا جلالی، حسین اسماعیلی و مجتبی عرب زاده
تالار مشاهیر تئاتر شهر تهران سالنی برای برگزاری همایش‌ها و سمینارهای تئاتر، برگزاری جلسات نقد و بررسی نمایش‌ها، نشست‌های خبری و بزرگداشت مشاهیر فرهنگی تئاتر ایران است. جلسات رسمی جشنواره‌های بین‌المللی مانند جشنواره تئاتر فجر نیز، در تالار مشاهیر برگزار می‌شوند.
به‌جز سالن اصلی تالار نمایش، بقیه تالارها در طبقه زیرین ساختمان تئاتر شهر قرار گرفته‌اند و ورودی آن‌ها از داخل ساختمان اصلی و اطراف آن در محوطه بیرونی است. سالن چهارسو امکان تغییر ظرفیت دارد و بسته به دکور نمایش می‌توان صندلی‌های تماشاگران را کم و زیاد کرد.
تئاتر خیابانی یا اجراهای محوطه باز بخش قابل توجهی از نمایش‌های تئاتر دانشجویی را تشکیل می‌دهند. محوطه باز روبه‌روی ساختمان تئاتر شهر در پارک دانشجو از معروف‌ترین و مناسب‌ترین فضاها برای اجرای تئاتر محیطی به شمار می‌رود. در طول زمان تئاتر خیابانی به شاخه‌ای مجزا و قابل اعتنا در تئاتر تبدیل شده است.
منبع عکس: سایت ایران تئاتر
در سالن اصلی و سالن چهارسو کافه تریاهایی تعبیه کرده‌اند که تماشاگران و هنرمندان در آن‌ها به استراحت می‌پردازند. گاهی در این کافه‌ها جلسه نقد و بررسی آثار نمایشی و نمایشنامه‌خوانی نیز انجام می‌شود.
کتابخانه تئاتر شهر تهراندر طبقه چهارم ساختمان تئاتر شهر، کتاب‌خانه‌ای تخصصی قرار دارد که در آن از کتاب‌ها و اسناد نمایشی کشور نگهداری می‌شود. این کتابخانه منبع تحقیقی بسیار مناسبی برای دانشجویان تئاتر و هنرهای نمایشی به شمار می‌رود.
کتابخانه تئاتر شهر در حدود ۲۵ هزار جلد کتاب و بیش از هزار عضو فعال دارد. زمان تاسیس کتابخانه تئاتر شهر به سال ۱۳۶۶ برمی‌گردد؛ اما در زمان مدیریت دکتر علی رفیعی و به همت منصور خلج، مدرس و محقق تئاتر سامان‌دهی شد. در این کتابخانه بروشورهای مربوط به نمایش‌های اجرا شده و فهرست کاملی از تمام نمایش‌های تئاتر شهر در طول سال‌های گذشته، وجود دارند.
منبع عکس: honaronlne.ir
متاسفانه تا به امروز از این کتابخانه در حد ظرفیت‌های آن بهره‌برداری نشده و در نگهداری از این مجموعه با ارزش نیز، اهمال صورت گرفته است. در حالی که رسیدگی به کتابخانه تئاتر شهر و حفظ آثار و منابع آن، می‌تواند قدم مؤثری در بهبود وضعیت تئاتر در کشور باشد.
پرسش‌های متداول تئاتر شهر کجاست؟ساختمان تئاتر شهر در چهار راه ولیعصر در منطقه ۱۱ و مرکز شهر تهران قرار دارد. چهار راه ولیعصر تقاطع بین خیابان‌های انقلاب و ولیعصر است. در ضلع جنوب شرقی چهارراه ولیعصر در میان پارک دانشجو ساختمان تئاتر شهر به چشم می‌خورد. این بنای چهار طبقه با معماری زیبا در منتهی الیه شمال غربی پارک دانشجو قرار گرفته است و به همین دلیل از خیابان‌های اطرافش به‌خوبی دیده می‌شود.
چگونه به تئاتر شهر برویم؟برای دسترسی به ساختمان تئاتر شهر راه‌های متفاوتی وجود دارند. چهار راه دانشجو در مرکز شهر تهران قرار دارد و مراکز مختلف دانشگاهی، اداری، تجاری و فرهنگی در اطراف آن قرار گرفته‌اند. به همین دلیل وسایل نقلیه عمومی مختلف نیز در این چهار راه تردد می‌کنند و ایستگاه دارند.
تئاتر شهر چند سالن دارد؟سالن‌های تئاتر شهر شامل تالار اصلی نمایش، تالار سایه، تالار قشقایی، تالار چهارسو و کارگاه نمایش می‌شوند. فضای باز روبه‌روی ساختمان تئاتر شهر نیز مناسب برای اجرای تئاتر محیطی است.
آیا تئاتر شهر کتابخانه دارد؟در طبقه چهارم ساختمان تئاتر شهر، کتاب‌خانه‌ای تخصصی قرار دارد که در آن از کتاب‌ها و اسناد نمایشی کشور نگهداری می‌شود. این کتابخانه منبع تحقیقی بسیار مناسبی برای دانشجویان تئاتر و هنرهای نمایشی به شمار می‌رود.
