به گزارش خبرنگار حوزه قرآن و عترت گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، قرآن کریم مشتمل بر معانی دقیق، تعالیم و حکمت‌هایی والا درباره حقیقت خلقت و اسرار هستی است که عمده مردم در عصر رسالت از درک آن ناتوان بودند. از این رو پیامبر اکرم (ص) و پس از ایشان مفسران به تبیین و شرح جزئیات آیات قرآن کریم می‌پرداختند. ما نیز با هدف آشنایی بیشتر با آیات الهی، هر روز به چند آیه از کلام الله با استناد به تفاسیر معتبر مفسران قرآن کریم می‌پردازیم.
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ
به نام خداوند رحمتگر مهربان
وَلَکُمْ فِی الْقِصَاصِ حَیَاةٌ یَا أُولِی الْأَلْبَابِ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ
و برای شما در قصاص، حیات و زندگی است،ای صاحبان خِرد! شاید شما تقوا پیشه کنید.
فایل صوتی تلاوت آیه ۱۷۹ سوره بقره
تفسیر آیه ۱۷۹ سوره بقرهامام سجاد (ع) خطاب به مردم فرمود: «ای بندگان خدا! این قصاص برای کسی است که در دنیا کسی را کُشته و جان او را از وی گرفته است. آیا شما را به بزرگتر از این قتل آگاه نسازم؟! قصاصی را که خداوند از انجام‌دهنده آن می‌گیرد به مراتب بزرگتر از آن قصاص است.» عرض کردند: «بفرمایید ای پسر رسول‌خدا». او فرمود: «بزرگتر از این قتل، قتلی است که جبران نشود و هیچگاه مقتول زنده نشود [حتّی در آخرت]».
سپس گفتند: «آن کار چیست»؟ امام (ع) فرمودند: «بزرگتر از قتل یک انسان، آن است که [کسی]او را از امّت محمّد و ولایت علی (ع) دور کند و راهی غیر از راه خدا را به او نشان دهد و وی را به ادامه‌دادن طریق دشمنان علی (ع) تشویق کند و به امامت آن‌ها راهنمایی ننماید. کسانی‌که علی (ع) را از مقام خود دفع کرده و حقّش را پایمال کردند و اهمیّت نمی‌دهند که گرامی‌داشتی که حقّ اوست را به او بدهند؛ این قتلی است که مقتول را در جهنّم مخلّد می‌سازد و پاداش این قتل، خلود در دوزخ است».
همچنین در روایت دیگری امام زین العابدین (ع) می‌فرمایند: «ای امّت محمّد، برای شما در قصاص، حیات (زندگانی) است. اگر کسی بخواهد شخصی را بکُشد و [در عین حال] بداند که از او قصاص می‌کنند، این کار را نخواهد کرد. پس قصاص در اینجا موجب می‌شود که هم مقتول و هم قاتل زنده بمانند؛ بنابراین هرگاه بدانند قصاص هست، جرأت کُشتن نخواهند یافت؛ چون می‌ترسند آن‌ها را هم بکشند».
خداوند در قرآن می‌فرماید:
حکم قصاص برای جامعه انسانی تأمین کننده حیات و زندگی است. قصاص یک برخورد و انتقام شخصی نیست، بلکه تأمین کننده امنیّت اجتماعی است. در جامعه‌ای که متجاوز قصاص نشود، عدالت و امنیّت از بین می‌رود و آن جامعه گویا حیاتی ندارد و مرده است. چنانکه در پزشکی و کشاورزی و دامداری، لازمه حیات و سلامت انسان، گیاه و حیوان، از بین بردن میکروب‌ها و آفات است.
بیشتر بخوانید
اگر به بهانه اینکه قاتل هیجان روانی پیدا کرده، بگوییم او رها شود، هیچ ضمانتی نیست که در دیگر جنایت‌ها این بهانه مطرح نشود؛ چون تمام جنایتکاران در حال سلامت و آرامش روحی و فکری دست به جنایت نمی‌زنند. با این حساب تمام خلافکاران باید آزاد باشند و جامعه سالم نیز تبدیل به جنگل شود که هرکس بر اثر هیجان و دگرگونی‌های روحی و روانی، هرکاری را بتواند انجام دهد؟!
البته گمان نشود که قصاص، قانونی خشن و ناسازگار با فرهنگ حقوق بشر دنیاست. اسلام در کنار حکم قصاص، اجازه عفو و اخذ خون بها داده تا به مصلحت اقدام شود.
توجیهاتی از قبیل اینکه از مجرمان و قاتلان در زندان با کار اجباری به نفع پیشرفت اقتصادی بهره گیری می‌کنیم، قابل قبول نیست. چون این برنامه ها، تضمین کننده امنیّت عمومی نیستند. اصل، مقام انسانیّت و جامعه عدالت پرور است، نه دنیای پرخطر همراه با تولید بیشتر، آن هم به دست جنایتکاران و قاتلان!
از آنجا که قانون قصاص، ضامن عدالت و امنیّت و رمز حیات جامعه است، خدا در پایان این آیه می‌فرماید: «لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ» یعنی اجرای این قانون، موجب خودداری و جلوگیری از بروز قتل‌های دیگر است.
حیات، دارای انواعی است:۱-حیات طبیعی. مثل زنده شدن زمین در بهار و بعد از باران. «یُحْیِ الْأَرْضَ»
۲-حیات معنوی. مثل دعوت پیامبر که عامل زنده شدن مردم است. «دَعاکُمْ لِما یُحْیِیکُمْ»
۳-حیات برزخی که شهدا دارند. «لا تَقُولُوا لِمَنْ یُقْتَلُ فِی سَبِیلِ اللّهِ أَمْواتٌ بَلْ أَحْیاءٌ»
۴-حیات اخروی که برای همه است. «یُمِیتُکُمْ ثُمَّ یُحْیِیکُمْ»
۵-حیات اجتماعی در سایه امنیّت و عدالت. نظیر همین آیه «لَکُمْ فِی الْقِصاصِ حَیاهٌ»
۱-اجرای عدالت، تضمین کننده حیات جامعه است. «لَکُمْ فِی الْقِصاصِ حَیاهٌ»
۲-تعادل میان رأفت و خشونت، لازم است. خدایی که رحمان و رحیم است، قصاص را رمز حیات می‌داند. «لَکُمْ فِی الْقِصاصِ حَیاهٌ»
۳-حذف عنصر خطرناک، یک اصل عقلانی است. «یا أُولِی الْأَلْبابِ»
۴-زود قضاوت نکنید. ممکن است در برخورد سطحی، قصاص را خوب ندانید، ولی با خرد و اندیشه در می یابید که قصاص رمز حیات است. «یا أُولِی الْأَلْبابِ»
۵-تقوا و دوری از گناه، فلسفه احکام دین است. چه احکام عبادی و چه قضایی. «لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ»
۶-قصاص، سبب بازداری مردم از تکرار قتل است. «لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ»
انتهای پیام/
