منشأ و عوامل ظلم و ستم از دیدگاه اسلام
توصیه اسلام این است که در برابر ظلام و ستم باید ایستاد ولی آیا تابه حال به این موضوع فکر کرده اید که منشا ظلم و ستم چیست و اسلام نظرش در اینباره چیست ؟
مجله تالاب: « ستم» در لغت، بـه معنی کار بی جا انجام دادن و خارج شدن از حد میانه رویاست. ستم بـه این معنی، جامع تمامی رذایل و ارتکاب هر یک از زشتی هاي شرعی و عقلی را شامل میشود. و این، ستم بـه معنای اعم اسـت.
برای ستم، مفهوم دیگری هم موجود اسـت کـه عبارت اسـت از:
ضرر و اذيت رسانیدن بـه غیر، مانند:
کشتن و یا زدن، ناسزا و فحش دادن
سخن چینی کردن
تصرف کردن مال غیر بـه ناحق و یا غیر
این ها از رفتار یا گفتاری کـه سبب اذيت دیگری شود.
و این، ستم بـه معنای اخص اسـت. بیشتر انچه در آیات و روایات، و عرف مردم بیان میشود این معنا مد نظر اسـت. پس اصطلاح مشهور« ستم» بـه معناى رعایت نکردن حق اسـت.
حدیث زیبا از امام حسین درباره ظلم کردن :
هر پدیده اي احتیاج بـه یک دلیلی دارد و برای این رذیله اخلاقی دلایل و عوامل متعددی بیان شده اسـت کـه امکان دارد گاهی علت بیرونی و گاهی منشا درونی داشته باشد، کـه بـه صورت اجمالی بـه بعضی عوامل اشاره میشود:
جاه طلبی:عده اي از اشخاص بـه دنبال جایگاه و موقعیتی کـه پیدا میکنند و میخواهند بـه مقامی برسند راه ستم را بیش می‌گیرند و از این راه تلاش میکنند بـه موقعیتشان برسند.
خشونت و کینه توزی:گاهی انسان ظالم آن قدر در بدذاتی و وقاهت غوطه ور اسـت کـه انگار از تعدی و تعرض بـه حقوق سایرین بـه ویژه بـه حقوق ضعفا و بینوایان لذت می‌برد و هر چه کـه در تعدی و تجاوز بـه دیگران بیشتر خشونت انجام می‌دهد بر لذت و شقاوت او می افزاید.
خودکامگی:گاهی منشا ستم و تعدی، سودجویی و خودپسندی و خودکامگی اسـت، در صورتیکه چه وقاحت این نوع ستم بـه شدت سوگند اول نیست ولی در عین حال با نظر بـه عظمت حقی کـه پایمال می‌گردد، یا بی یار و یاور بودن فردی کـه مورد تعدی و ستم قرار میگیرد، دارای درجات شدید و ضعیف می باشد.
خودپسندی:حضرت علی علیه السلام در یکی از خطبه هایشان، عوامل ستم و ستم را بـه خود اشخاص نسبت می‌دهد و اینچنین می فرماید:« هیهات کـه با شـما بتوانم تاریکی را از چهره عدالت بزدایم و کجی ها را کـه در حق راه یافته اسـت، راست نمایم».
امیرالمومنین «ع» دراین سخنشان، دلیل ستم را بـه خود اشخاص برمی گردانند بـه دلیل ان کـه ان ها بر روی عدل، ظلمت و تاریکی انداخته و مسیر حق را منحرف نموده اند.
سکوت دربرابر ظالمان، مشارکت با آنان اسـت
آیه ۱۶۵ سوره اعراف یکی از ۲۹۰ آیه اي اسـت کـه در ان خداوند بـه مسأله ستم پرداخته. از نظر علامه طباطبائی نکته اي کـه در فراز اول این آیه « فَلَمَّا نَسُوا۟ مَا ذُكِّرُوا۟ بِهِۦٓ أَنجَيْنَا ٱلَّذِینَ يَنْهَوْنَ عَنِ ٱلسُّوٓءِ» آمده این اسـت کـه سكوت دربرابر فسق و فساد و عدم قطع رابطه با ظالمان، شركت در فسق و ستم و باعث اشتراك با ظالمین در عذاب اسـت.
علامه دراین زمینه مینویسد: هدف از« فَلَمَّا نَسُوا ما ذُكِّرُوا بِهِ أَنْجَيْنَا الَّذِینَ يَنْهَوْنَ عَنِ السُّوءِ» فراموشى تذكرها و بی اثر شدن ان در دل هاى ایشان اسـت، هر چند بـه یاد ان تذكرها بوده باشند، چون اخذ الهى باعث بی اعتنایى بـه اوامر او و اعراض از تذكرهاى انبیاى وی اسـت، وگرنه درصورتی کـه هدف فراموشى باشد عذاب معنی نداشت، زیرا فراموشى بـه حسب طبع خودش مانع از فعالیت تكلیف و حلول عقوبت اسـت.
وی به عنوان توضیح بیشتر دراین مورد می افزاید: در هر تكرارى امكان معصیت در نظرش قوی‌تر و اثر تذكرات ضعیف تر شده تا ان جا كه به طور كلى تذكرات در دلش بی تاثیر و وجود و عدمش یكسان میشود.
علامه طباطبایی ادامه می دهد: در آیه مورد بحث كه فرمود « فَلَمَّا نَسُوا ما ذُكِّرُوا بِهِ …» هدف از نسیان همین بی تاثیر شدن تذكرات است.نیز آیه دلالت می كند كه خداوند اعتراض كنندگان را بخاطر سكوت شان و ترك نكردن مراوده با ایشان شریك ستم و فسق متجاوزین شناخته اسـت و نیز آیه شریفه دلالت می كند بر یك سنت عمومى الهى ـ نه اینكه این روش تنها اختصاص بـه بنى اسرائیل داشته باشد و ان سنت این اسـت كه جلوگیرى نكردن از ستم ظالمان و نصیحت نكردن ایشان درصورت امكان و قطع نكردن ارتباط با ایشان درصورت عدم امكان نصیحت، شركت در ستم اسـت، و عذابى كه از طرف خداوند در كمین ظالمان اسـت؛ در كمین شركاى ایشان نیز اسـت.
ستم بـه هر معنايي گرفته شود، اعتراض و یا سکوت در قبال ان می‌تواند تقدیر و سرنوشت انسان را مشخص کند. اعتراض بـه ستم و ستم کـه بـه خاطر گستره ان می‌توان بـه ان منکر گفت، نهی از منکر خواهد بود کـه وظیفه اي دینی اسـت.
دراین آیه تأکید بر اعتراض بـه ستم اسـت و اینکه درصورتی کـه کسی در در برابر ستمگران سکوت کند، با ایشان در ستم و نتیجه ان همکاری خواهد کرد.
منبع : beytoote.com
