ساعت 24 - عبدالحمید شمس دانش آموخته دکتری حقوق اقتصادی واجتماعی ازدانشگاه دفین فرانسه است. او در همه سالهایی که دردانشگاههای گوناگون تدریس کرده است توجه ویژه ای به نارساایی های کارکردی نهاد دولت درایران دارد. تازه ترین سخنرانی وی در موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت وبرنامه ریزی وابسته به نهاد ریاست جمهوری در باره این است که چرا اقتصادمقاومتی درایران به نتیجه نرسیده است .
شمس درسخنانی نسبتا صریح می گوید ادامه اداره اقتصاد با راهبرد کنونی به فروپاشی اقتصاد ایران منجر می شود و دلایل این فروپاشی را نیز توضیح می دهد. آنچه درزیر می خوانید نکاتی است که عبدالحمید شمس به صورت پاور پوینت درسخنرانی خود ارایه کرده و موسسه یادشده نیز آن را برروی سایت خود گذاشته است.
الزامهای رعایت نشده
مسیری که تاکنون تحت عنوان اقتصاد مقاومتی در ایران دنبال شده است هیچکدام از الزامها و بایدهای این راهبرد را رعایت نکرده است و در حد شعار باقی مانده است. تجربه نشان می دهد با دنبال نمودن روشهای متعارف نمی توان انتظار دستاورد مهمی را داشت و این پرسش پیش می آید که چرا ممکن است به فروپاشی اقتصاد برسیم؟
کم تحرک وناپویایی در اقتصاد
دهها سال است سیل عظیمی از تولیدات کشور های دیگر به داخل کشور سرازیر می شود و با وضعیتی که برای کشور به وجود آمده، مجبور به مصرف کالا های چینی هستیم . کالای ایرانی از نظر قیمت و کیفیت قابل رقابت با مشابه خارجی نیست. همین واردات خارجی سبب افزایش بیکاری روزافزون در کشور و تعطیلی کارگاهها شده است .از سوی دیگر تبعیض در استخدام دربخش های دولتی و عمومی سبب فرار مغز ها به سوی کشور های غربی شده است. درحالی که عمده ترین علت تورم کسری بودجه استقراض از بانک مرکزی معرفی شده است ، اما عوامل دیگری چون روابط بین الملل تنش آلود با دنیا و دخالتهای افراد غیر متخصص نیز عامل مهمی در این زمینه است. پائین بودن مزمن ساعات کار مفید در ادارات و کارخانه ها، تأکید بر زمان مزدی به جای کار مزدی، توزیع کارانه مساوی بجای «فردی کردن حقوق و دستمزد »از جملۀعوامل در عدم تحرک در این زمینه ها است. علاوه بر این ها در شرایط کنونی دانشگاههای به جای تولید دانش آموخته مولد با پرداختن به کسب و کار در پردیس هایشان انتقال دهنده عارضۀ مدرک گرایی شده اند. عدم تحرک در ایجاد عدالت اجتماعی نیز یکی از دلایل فروپاشی احتمالی اقتصاداست که به دو دلیل دران شکست خورده ایم. دلیل اول این است که اصولاًرویکرد نئوکلاسیک اقدام دولت برای ایجاد عدالت اجتماعی را یکی از علل کسری بودجه می داند و دلیل دوم وجود مجموعه ای از قوانین تبعیض آمیزاست که مانع از پیدایش تحرک در این عرصه است.
حمایت نمادین از بخش خصوصی
درباره موانع حمایت واقعی از بخش خصوصی و حمایت های نمادین از بخش خصوصی باید به بوروکراسی سرسختی که علیه تولید داریم تاکید کرد.به جرأت می توان گفت بوروکراسی محافظ حاکم در ایران در کلیت خود به شدت ضد تولید است .هم از بخش خصوصی ارتزاق می کند و هم حرمت کار آفرین را ندارد. درهمین مسیر از شهرداری گرفته تا تأمین اجتماعی، ادارات دارایی، بهداشت، تعزیرات، قوه قضائیه همه راه تولید را ناهموار کرده اند. ین نهادها همه کار آفرین ستیز هستند. در این شرایط ایران دارای یک بخش خصوصی سرخورده و بی انگیزه است که اهمیت اندکی به آموزش های ضمن خدمت و بدو خدمت می دهد. به علاوه سهم بخش خصوصی از هزینه های تحقیق و توسعه نزدیک به صفر است؛ در واقع استنباط کلی بخش خصوصی این است که برای افزایش سود و درآمد به دانایی بیشتر نیازی نیست .
بی توجهی به ظرفیت های داخلی
ظرفیت های علمی ایران عمدتاً در عرصه های نظامی(هوا-فضا، اسلحه سازی)، سد سازی و نانوتکنولوژی جلوه گرشده است. .این پیشرفت ها قابل تحسین است اما کافی نیست .اصولاً با الگوی روسیه برای پیشرفت مخالف هستم.درایران ظرفیت های طبیعی و تاریخی بسیاری داریم که به نظرمی رسد ایران می تواند تنها با استفاده از صنعت توریزم به خود کفاییبرسد. علاوه براین ظرفیت ها و موقعیت جغرافیایی ایران می تواند سبب افزایش قدرت ملی در عرصۀ جهانی شود .در این عرصه نیز در دهه های اخیراگر تأسیسات بندری چابهاررا که با کمک هند ایجاد شده کنار بگذاریم پیشرفت نزدیک به صفر بوده است و فقیر ترین مردم ما در این منطقه هستند .
مدیریت ناکارآمد منابع ارزی
یکی از مهمترین ارکان توسعه اقتصادی منابع ارزی است. .در میان کشور های درحال توسعه شاید بتوان گفت ایران کمترین ذخایر ارزی در جهان را دارد . آقای هنگام ارائه لایحه بودجه سال 98در مجلس شورای اسلامی گفت:دراوایل سال 97در شرایطی قرار گرفتیم که ذخیره اسکناس ارزی ما تقریباً صفر بود. کشوری که 700میلیارد دلار طی 8 سال نفت فروخت، که بیش از نیمی از آن معلوم نشد کجا رفتو حتی پیگیری درباره 18میلیارد دلار وارد شده به ترکیه نیز انجام نشده است و در این زمینه شفاف سازی و اطلاع رسانی نمی شود. در این شرایط باید پرسید :از کدام مدیریت ارزی سخن می گوییم؟37
بی اعتنایی به مقابله با عوامل تهدید کننده
حدود 27سال پیش در دانشگاه تهران بار ها و بار ها از ضرورت تجهیز کشور به هواپیما و بالگرد های «کانادر »برای اطفاء حریق و همینطور نجات سیل زدگان سخن ها گفتیم؛ اما متأسفانه صدای دانشگاه به سختی به گوش ناشنوای قدرت وارد می شود. علاوه بر این در ارتباط با زمین خواری و تبدیل زمین های منابع طبیعی به پادگان های بیهوده، همینطور جنگل زدایی بی ضابطه توسط تعاونی های امنیتی و پیامد های اسفبار آنها نیز سخن بسیار گفته شده است شاید تنها عرصه ایکه در مرکز دلمشغولی نظام قرار داشته است و در آن تلاشهایی برای تجهیز صورت گرفته، عرصه آماده سازی برایمقابلۀبا دشمن است.
ضعف در مقابلۀ با فساد
در این زمینه های تنها کارهای نمادین و پو پولیستی صورت گرفته است. در رابطه با شعار مبارزه با فساد این پرسش مطرح است که آیا مسئولان واقعا خواهان مقابله با فساد هستند؟ و یا موضع گیری ها برای درج در تاریخ است ؟ اگرر واقعا خواهان مقابله با فساد هستند، اصل شفافیت را در نظام اداری پیاده کنند. چراسندFITF را امضاء نمی کنید؟ !اگر شفافیت، «مبارزه با رانت» ،خروج میلیارد ها دلار ارز از کشوررا می خواهید لازمه اینها پیاده کردن اقتصاد مقاومتی است، پس به آنها تن دهید.
13 راهکار برای اجتناب از فروپاشی اقتصاد
1 - تنش زدایی با دنیا و خارج کردن ایران از بحران های خارجی
2 -حمایت از بنگاههای کوچک و متوسط برای ایجاد اشتغال
3 - سرمایه گذاری دولتی در برخی زنجیره های مرتبط با نفت برای فاصله گرفتن از خام فروشی
4 -تشویق بخش خصوصی به سرمایه گذاری در امور زیر بنایی با استفاده از گونه های «بی او تی»
5 - توسعه زنجیره توریسم
6 - ترفیع برند ها وکیفیتمحصولات ایرانی برای ایجاد تغییر در دیدگاه مرتبط با «مدینایران»
7 - تقویت بنگاههای خصوصی با استفاده از ابزار های مالیاتی(کاهش )و یارانه های تولید
8 - ایجاد صنایع قهرمان و پیشرو در برخی از زنجیره ها که زمینه های ملی آن وجود دارد
9 - تقویت قابلیت رقابتی بنگاههااز طریق تشویق به انتقال تکنولوژی؛ ابداع، اختراع و تجاری سازی آنها
10 - سرمایه گذاری در زمینه های تحقیق و توسعه علوم دقیقه و انسانی و پشتیبانی فعال از مخترعان
11 - اصلاح قانون مربوط به «حمایت و تشویق سرمایه گذاری خارجی»
12 - تقویت بخشهایی از کشاورزی و دامپروری که از نظر اقتصادی و اکولوژیک پایدار و مقرون به صرفه باشد
13 - حرکت به سوی ماهیگیری پایدار(با مجهزکردنپرورش و صید ماهی گیری و به فناوری های نوین)؛
