فاطمه پاقلعه‌نژاد: بحران محتوا، این چالش بزرگی بود که رسانه ملی از دوره مدیریت عزت‌الله ضرغامی به آن دچار شده بود. آنها در رقابت با سریال‌های ترک و آمریکای لاتینِ کانال‌های فارسی زبان ماهواره‌ای چنان قافیه را باختند که نه فقط مخاطب که حتی بازار آگهی‌های‌شان هم به شدت کاهش یافت.
مدیران رسانه ملی در تمام یک دهه گذشته، مدام بی‌پولی را چالش بزرگی برای تولید سریال‌های خوب اعلام می‌کنند.
ادعای مدیران سیما این است که این فشار اقتصادی سبب شده تا از زمان ساخت سریال «مختارنامه» در حدود دو دهه قبل تا امروز فقط یک پروژه الف ویژه در دست تولید قرار بگیرد که آن هم «سرزمین کهن» بوده که توقیف شده و به محاق رفته است!
کمک از صندوق ذخیره
نیاز به تولید محتوای مناسب و قابل رقابت سبب شد تا سیمافیلم به سراغ گزینه‌های نامی برود. آنها با خیلی از کارگردانان نامی صحبت کردند و اینگونه دعوت از داود میرباقری، مرحوم فرج سلحشور، حسن فتحی، همایون اسعدیان و شمقدری برای ارائه طرح اتفاق افتاد.
حداقل ۶ پروژه سریالی در وهله اول
سریال‌هایی که در گام اول البته بودجه مصوبی هم نداشتند. در همان گام اول، علی‌عسگری که به تازگی رسانه ملی را از سرافراز تحویل گرفته بود جمعی از این کارگردانان را به دیدار علی لاریجانی برد و آنجا آنها از پرخرج بودن پروژه‌های‌شان گفتند. از اینکه در رقابت با رقبای آن سوی آبی پول می‌خواهند تا سیما فیلم دستش برای سریال‌سازی جلوی اسپانسرهایی که حالا متهم به قمارند دراز نشود یا مثلا کل کارهایش را اوج برایش نسازد. اسعدیان خاطره جالبی از این دیدار دارد. او می گوید در اتاق آقای لاریجانی، کنار دست رئیس مجلس نشسته بود و بودجه «سلمان» مثلا چندین برابر سریال «گرگ و میش» ما می‌شد. تقریبا برای ما هیچ بود رقمش.
هر کسی مبلغی که می‌خواست را می‌گفت و آقایان می‌نوشتند. من به شوخی گفتم رقمم را بگویم، آقای میرباقری خودش از جیبش این پول را می‌دهد می‌گوید برو وقت آقا را نگیر!
بودجه ارزی برای ساخت!
آن نشست و دیگر مکاتبات با عالی‌ترین مقامات کشوری سبب شد تا در دو سال متوالی فارغ از هزینه‌های جاری بودجه‌ای چشمگیر به ساخت سریال‌ها تعلق بگیرد. این رقم در بودجه سال ۹۸ مشخص شده است؛ ۱۵۰ میلیون یورو.
رقمی که اگر ضرب در رقم ریالی‌اش شود عددی چشمگیر می‌شود. قاضی‌زاده هاشمی نماینده مجلس و عضو شورای نظارت بر صداوسیما در این‌باره به خبرآنلاین گفته بود: «مبلغ ۲۰۰ میلیون یورو را مطابق برنامه ششم و همچنین در جمع فقط برای ارتقا تولیدات سریال‌های تلویزیونی مثل تولیدات فاخر، الف ویژه، و تولیدات برنامه‌های فاخر در نظر گرفته‌ایم. یعنی الان همان‌طور که می‌دانید آخرین سریال الف ویژه‌ای که از صداوسیما پخش شد سریال «مختارنامه» است که ۹سال پیش برای اولین بار روی آنتن رفت. یعنی سریالی در طراز مختار بعد از آن در تلویزیون تولید و پخش نشده است. البته الان تلویزیون دو کار بزرگ در حال انجام دارد. مثل «سلمان فارسی» و «حضرت موسی» که استارتش زده شده است و امیدواریم که به آن سرعت بدهند. ولی در طراز کارهای فاخر ما سالیان سال است که در صداوسیما برنامه‌ای نداریم. یعنی ما یک پولی را دو سال قبل برای فنی گذاشتیم اما امسال و سال آینده باید صرفا برای کارهای شاخص باشد. از این بودجه معاونت سیما می‌تواند برای ساخت کارهای الف ویژه مثل سریال‌های اجتماعی و تولیدات قوی‌تر استفاده کند.» او البته تاکید کرد سال قبل از آن هم مبلغ ۱۵۰میلیون یورو برای هزینه در همین ردیف به حساب رسانه ملی واریز شده است.
۳۰ سریال در دستور کار!
تلویزیون برای سال ۱۳۹۸ سی سریال را در دست ساخت دارد. این خبر را مرتضی میرباقری معاون سیما اعلام کرده است. او در این‌باره گفته است: «امسال تلویزیون ۳۰ سریال برای پخش در طول سال طراحی کرده است. تولید برنامه‌ها به خصوص مجموعه‌های نمایشی روند روبه رشدی داشته است. مخاطبان تلویزیون به سریال‌های ایرانی علاقه‌مندند و این علاقه‌مندی منجر به دغدغه تولید محتوای فاخر می‌شود.»
معاون سیما البته مثل دیگر مدیران سیما هیچ اشاره‌ای به این نکرده که در سال گذشته ۱۵۰میلیون یورو و امسال ۲۰۰ میلیون یورو برای ساخت سریال‌های داخلی سوبسید گرفته‌اند. آنها که مدل گفتاری‌شان مدام تاکید بر بی‌پولی سیماست که اجازه نمی‌دهد سریال‌سازی مناسب داشته باشند و یا دارند از این می‌گویند که ناچارند به استفاده از ستاره مربع‌ها.
آنها که برآورد هیچ یک از سریال‌های روتین‌شان از بازه مالی ۵ تا ده میلیارد تومان بالاتر نمی‌رود و برای هر کدام‌شان هم تا قبل از این جنجال‌ها کلی مسابقه پیامکی و ستاره مربعی راه می‌انداختند درحالی که فقط با بودجه سال قبل‌شان می‌توانستند چندین برابر سریال‌هایی که در سال می‌ساختند را بسازند و نیازی به این همه مسابقه پیامکی برای‌شان نداشته باشند.
ولی چطور بر مکانیسم هزینه این درآمدهای ارزی که قرار شده فقط صرف تولید برنامه‌ها شود، نظارت خواهد شد؟ درباره این پرسش احسان قاضی‌زاده هاشمی به خبرآنلاین گفته است: «شورایی در معاونت سیما برای این کار وجود دارد. طرح‌ها آنجا تصویب می‌شوند. »
نظارت بر هزینه این بودجه از مواردی است که شورای نظارت اصرار دارد باید به طور دقیق درباره‌اش گزارش بگیرد. قاضی‌زاده می گوید: «شورای نظارت بر صدا وسیما درواقع یک سری بازرس ویژه در هر معاونت دارد. ما برای هر کدام از معاونت‌های سازمان یک معاونت نظارتی ویژه داریم. معاونت سیما،م عاونت سیاسی و معاونت صدا و ...
اینها بر عملکرد معاونت‌ها نظارت می کنند و بعد ما از جاهای دیگر ارتباط داریم. مثلا دستگاه‌های نظارتی، دستگاه‌های امنیتی از گروه‌های مختلف، دستگاه‌هایی مثل بازرسی کل کشور و دیوان محاسبات از همه اینها برای ما گزارشات مستمر می‌آید. و مهمترین مرجع گزارش‌هایی که برای ما می آید از خود بدنه کارکنان صداوسیما است. یعنی اتفاقا گزارش‌هایی که از بدنه کارکنان صداوسیما برای ما می‌آید خیلی راه‌گشا است.»
با یک حساب کتاب ساده به نظر می‌رسد رقمی که برای هر سریال کنار گذاشته شده به طور متوسط چیزی نزدیک به ۷ میلیون یورو برای هر سریال است. آیا رقم کمی است؟ قطعا هیچ سازنده تلویزیونی و تهیه‌کننده شبکه خانگی چنین حرفی نمی‌زند. یعنی دیگر هیچ بهانه‌ای برای نالیدن از بی‌پولی و رفتن به سراغ مسابقه‌های ستاره مربعی و شیوه‌های بخت آزمایی نیست.
۵۷۲۵۸
