نیو صدر: تحقیقی جدید که توسط برخی محققان ایرانی نوشته و به تازگی در مجله علمی نیچر منتشر شده، نشان می‌دهد که در آینده باید منتظر سیل‌ها و خشکسالی‌های بیشتری در ایران باشیم.
در این مطالعه هشدار داده شده که با افزایش روند انتشار گازهای گلخانه‌ای در دنیا، ایران در آینده با سیل‌های بیشتر و شدیدتری مواجه می‌شود و از سویی به طور عجیبی مناطقی از ایران با خشکسالی هم روبرو می‌شوند. براساس پیشنمایی‌های این مطالعه این امکان وجود دارد که با ادامه این روند و عدم انجام اقدامات لازم، مناطقی از ایران با خشکسالی روبرو شوند.
این تحقیق به طور دقیق پیشبینی کرده که براساس کدام سناریو اقلیمی در رابطه با گرمایش جهانی، چه خطراتی در انتظار مناطق مختلف ایران است.
در همین رابطه کریم عباسپور، محقق این تحقیق و دکترای علوم طبیعی، محقق و رئیس گروه خاک، آب‌های زیرزمینی و زباله در موسسه فدرال علوم و تکنولوژی مرتبط با آب سوئیس، گفتگویی با خبرآنلاین داشت.
این گفتگو را اینجا بخوانید:
آقای دکتر عباسپور، از زمان شروع بارش‌ها و سیل در ایران بحثی وجود آمد که تغییراقلیم عامل وقوع سیلاب در ایران بوده و این اتفاقات طبیعی نیست. به طور کلی اصلا چه فرایندهایی طبیعی هستند و چه فرایندهایی ناشی از تغییراقلیم؟
از زمان آغاز خلقت «تغییرات طبیعی طبیعت» پدیده‌هایی مانند زلزله، گردباد، سیل، فوران آتشفشان و ...را ایجاد کرده است. در واقع این موارد گاه به گاه برای ایجاد تعادل در پاسخ به نیروهای طبیعی اتفاق می‌افتند.
اما در موازات این مسائل پدیده‌ای به اسم تغییراقلیم هم در حال رخ دادن است؛ «گرمایش جهانی» نتیجه افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای مانند دی‌اکسید کربن و متان به اتمسفر است. قبل از انقلاب صنعتی، اکثر این انتشارات، ناشی از جنگل زدایی و تغییر کاربری اراضی بود اما پس از آن، انتشار گازها به طور فزاینده ای به دلیل فعالیت های انسانی و سوزاندن سوخت های فسیلی افزایش یافت. همانطور که در این نمودار مشخص است، انتشار گازها از سال های ۱۹۶۰ به طور قابل توجهی افزایش یافته و در سال ۲۰۱۸ به حدود 37 میلیارد تن رسیده است. افزایش گازهای گلخانه ای در جو زمین باعث افزایش میانگین دما در سطح کره زمین می‌شود.
و چگونه این افزایش دما منجر به ایجاد بارش‌های سیل آسا می‌شود؟
به طور کلی این افزایش دما یک محرک برای وقوع یک زنجیره حوادث فاجعه بار برای کره زمین است. این موارد شامل تغییر الگوهای بارش، رویدادهای شدید و غیرمترقبه آب و هوا و آب شدن یخچال‌های طبیعی و یخ‌های قطبی است که شامل حدود ۶۸ درصد آب شیرین زمین می شوند.
افزایش فوق العاده در مقدار آب در چرخه هیدرولوژیکی به همراه گرم‌تر شدن زمین باعث افزایش قابل توجه تبخیر و تعرق می شود، که منجر به بارش های بی سابقه‌ای می‌شوند که در هفته گذشته شاهد بخشی از آن بودیم.
اما در رابطه با اقلیم و شرایط ایران، این وضعیت چگونه است؟ چقدر باید انتظار داشته باشیم که تغییراقلیم باعث افزایش احتمال وقوع چنین رخدادهایی در ایران شوئ؟
ایران به علت تنوع اقلیمی بسیار در مقابل تغییرات آب و هوایی آسیب‌پذیر است. به طور کلی، در اثر گرمایش جهانی، مناطق مرطوب ایران باران بیشتری دریافت خواهند کرد در حالیکه مناطق خشک با دوره های طولانی تر خشکسالی مواجه می شوند. علاوه بر این، ایران به علت موقعیت آن در عرض جغرافیایی، در فصل‌های مختلف تحت تأثیر واچرخنده ها (anticyclones) و بلاکینگ های جوی (atmospheric blocking) قرار دارد که انتظار می‌رود در شرایط گرم شدن کره زمین فرکانس این پدیده ها افزایش یابند.
به عنوان مثال، مناطق کوهستانی در غرب ایران (محدوده کوه های زاگرس) تحت تأثیر طوفان های مدیترانه قرار دارند، در حالی که مناطق جنوب شرقی ایران تحت تاثیر پدیده های آب و هوایی مانسون قرار دارند. همچنین گزارش شده است که پدیده ال نینو مسئول تشدید سیلاب های فروردین-اردیبهشت در مقایسه با شرایط طبیعی است. پدیده بلاکینگ باعث تغییر الگوهای آب و هوایی می شود که منجر به سیل، خشکسالی، دمای غیر معمول و سایر موارد شدید آب و هوایی می شود.
پس در جواب شما با افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای، فرکانس و قدرت ویرانگری این ناهنجاری های هوا نیز افزایش می‌یابد. به همین دلیل کنترل انتشار آنها بسیار حیاتی است.
شکل 1. افزایش شدید دی اکسید کربن در قرن بیستم (رنگ قرمز) و رابطه آن با تغییردمای زمین نسبت به معدل سال های 1961 تا 1990 در دنیا.
در رابطه با حوادث اخیر، چقدر امکان دارد از لحاظ علمی بگوییم حوادث اخیر به دلیل تغییراقلیم رخ داده؟
ربط دادن یک رویداد اقلیمی خاص به تغییرات آب و هوایی دشوار است. ما پیش از قرن بیستم و قبل افزایش دمای کره زمین هم رویدادهای شدید جوی داشتیم. اما چیزی که ما به صورت علمی می توانیم نشان بدهیم این است که با افزایش گرمایش زمین، فرکانس و تعداد رویدادهای مفرط (extreme) و الگوهای هوای نامطلوب بیشتر شده است.
از سویی مطالعات شما نشان می‌دهند که در کنار این نوع بارش‌ها ما با خشکسالی هم مواجه می‌شویم واقعا چنین چیزی ممکن است؟
بله؛ متاسفانه این موضوع امکان پذیر است. همانطور که ما در تحقیقمان نشان دادیم بسیاری از مناطق، ما با احتمال زیاد با دوره های خشکسالی طولانی و گرمای مفرط مواجه خواهند شد که هرچند وقت یک بار با سیل های شدید قطع می شوند.
به طور دقیقتر کدام مناطق ایران با سیل و خشکسالی بیشتری روبرو می‌شوند؟
ما دو حالت مختلف آنالیز ترکیبی (در نظر گرفتن بیش از یک عامل برای یک پدیده) را بررسی کردیم. اول، شرایط خشکسالی ـ که برای حداقل 120 روز متوالی دما بیش از 30 درجه و باران روزانه کمتر از 2 میلی مترباشد. چنانکه در شکل (C2 وB2) نشان داده شده، برای دو سناریوی مختلفق انتشار دی‌اکسید کربن در جهان *( (RCP4.5, RCP8.5 مناطق مرکزی ایران از شرق تا غرب در 25 سال آینده تا 16 بار بیشتر از دوره تاریخی (1980-2004) شرایط خشکسالی را تجربه می‌کنند.
*(سناریوی RCP8.5 باعث افزایش دمای بیشتری نسبت به RCP4.5 می شود )
شکل 2. تحلیل ترکیبی برای دوره خشک (بیشتر از120 روز متوالی، دما بیشتر از 30 درجه سانتیگراد و بارش کمتر از 2 میلی متردر روز). (A) فرکانس دوره خشک تاریخی (1980-2004). (B,C) تفاوت بین فرکانس دوره تاریخی و آینده (2025-2049). در هر دو سناریوی انتشاردی اکسید کربن، افزایش شدید شرایط خشکی برای مناطق مرکزی کشور دیده می شود.
دوم، شرایط سیل خیزـ که برای کمتر از 3 روز متوالی، حداقل ۱۱۰ میلی متر باران ببارد. برای این حالت، چنانکه در شکل (C3 وB3) نشان داده شده، برای دو سناریوی انتشاردی اکسید کربن، در مناطقی از شمال و غرب بیش از ۱۵ بار تعداد این رویداد نسبت به دوره تاریخی افزایش می یابد. این بسیار شبیه شرایطی بود که در فروردین امسال دیدیم.
شکل 3. تحلیل ترکیبی برای دوره مرطوب (کمتر از3 روز متوالی، حداقل بارندگی بیشتر از110 میلی متر). (A) فرکانس دوره مرطوب در گذشته (1980-2004). (B,C) تفاوت بین فرکانس دوره تاریخی و آینده (2025-2049). در هر دو سناریوی انتشار دی اکسید کربن، افزایش شدید شرایط سیل خیز برای استان های غربی در کنار کوه زاگرس و در مناطق ساحلی خشک و همچنین شمال کشوردیده می شود.
اما در کنار بحث تغییراقلیم، ما انسان‌ها چقدر در چنین حوادثی نقش داریم؟
در هر شرایطی چه با دستکاری انسان و چه بدون دستکاری انسان می توان انتظار وقوع شرایط مفرط اقلیمی را داشت. اما با دستکاری های انسانی می‌توان انتظار وقوع این شرایط با فرکانس بیشتر و قدرت تخریبی بیشتری را داشت.
در تحقیقتان گفتید ممکن است این موضوع منجر به غیرغابل سکونت شدن مناطقی از ایران شود. چقدر این هشدار جدی است؟
این هشدار جدی است. محققان زیادی هشدارهای مشابه برای مناطق مختلف دنیا از جمله خاورمیانه و کشورهای حاشیه خلیج فارس، شمال آفریقا، مناطقی از چین و آمریکا داده‌اند. غرب اروپا هم اکنون خود را برای پدیده مهاجرت دستجمعی ناشی از تغییر اقلیم آماده می‌کند.
و سوال پایانی، چه اقداماتی می‌تواند ما را از این بحران نجات بدهد؟
در سطح جهانی، ما باید میزان انتشار گازهای گلخانه ای را از طریق توافق نامه های بین المللی قابل بازبینی محدود کنیم.
به عنوان یک کشور، ما باید زیرساخت های مناسب برای مبارزه با بحران های اضطراری بسازیم. باید منابع طبیعی مان را مانند آب، زمین و جنگل بهتر مدیریت کنیم. و باید سیستم های هشداردهنده با اطمینان بالا ایجاد کنیم.
به عنوان یک فرد، ما باید نگرانی بیشتری نسبت به محیط زیست داشته باشیم؛ ما باید تولید خود را از گازهای گلخانه ای با استفاده از ماشین کمتر، آب کمتر، برق کمتر و مصرف کمتری از کالاهای غیر ضروری محدود کنیم.
تعریف یک جدول زمانی برای ناپایداری زمین دشوار است، اما در هر زمان مراقبت از خلقت الهی مسئولیت دینی و انسانی ما است.
۴۲۲۳۷
