خبرگزاري آريا – ريواس (Rhubarb) گياهي است از تيره هفتبندان (Polygonaceae) بومي مناطق سيبري يا هيماليا، که از سده شانزدهم در اروپا کشت ميشده است. نوشتهها حاکي از آن است که قبل از ميلاد مسيح در چين به عنوان دارو مصرف ميشد.
به گزارش خبرگزاري آريا به نقل از مجله فرهنگ غذا، ريواس يک گياه فصل خنک چند ساله است که مقاوم به سرما و خشکي ميباشد. محصولات آن از طوقه، مرکب از ريزومهاي گوشتي، و جوانهها توليد ميشوند. پس از يک فصل رويشي، طوقههاي ريواس، به خواب ميروند. اين گياه، بومي آسيا بوده و بهترين ريواس که ساقهٔ آن قرمز رنگ ميباشد، در کشور چين ميرويد.
نام اصلي آن ريواچ است و ريواس و رواش از آن ريشه ميگيرد در فلات شرقي ايران، فارسيزبانان آن را به نام رواش و ريواچ ميشناسند. امروزه در ادبيات کتابي آن را ريواس ميگويند در افغانستان به آن چوکري هم ميگويند.
گياه ريواس از گذشته دور تا به امروز بعنوان گياه خوراکي و دارويي از کاربردهاي فراواني برخوردار بوده است. بخش خوراکي ريواس همان ساقههاي گل دهنده گياه است که هم زمان با باز شدن گلها به مصرف ميرسند . ساقهها در اين مرحله ترد و تازه بوده و توسط روستاييان جمع آوري و وارد باز ميگردند.
خام خواري ريواس متداولترين نوع مصرف اين گياه معجزهگر است. براي آماده شدن، ابتدا پوسته نازک روي ساقه را همانند کندن پوست موز جدا کرده بعد از کندن پوسته نازک آن را تکه تکه کرده و آن را به همان صورت يا با شکر يا نمک ميخورند. به عنوان نمونه در بانه آن را با نمک و در سنندج با شکر مصرف ميکنند. از ساقههاي آن در تهيه انواع خورشتها، کمپوت، مربا و شربت استفادههاي فراوان ميشود.
خواص درماني
ريواس طبيعت سرد دارد و داراي ويتامينها و املاح معدني گوناگوني است. براي تمامي اعضاي بدن، مادهي غذايي بسيار ممتازي شمرده ميشود و اثر شگفت انگيز و معجزه آسايي دارد. قابض است و براي تقويت معده و کبد مفيد ميباشد. خوردن ريواس براي بيماران تبدار و بي اشتها مفيد بوده و يرقان، وسواس، سستي را درمان مينمايد. در اين گونه موارد ميتوان ۱۰۰ گرم از آب ريواس يا رب ريواس را ميل کرد. صفرا و دل به هم خوردگي را رفع ميکند و براي حصبه و اسهال گرم صفراوي مفيد بوده و کرم کُش است.
ريواس داراي ويتامينهاي A و C فراوان و املاح معدني زياد نظير پتاسيم، کلسيم ميباشد. از طرفي ريواس داراي فيبر فراوان و در مقابل، کمترين ميزان چربي است. بنابراين از ارزش غذايي زيادي برخوردار است. ريواس ملين و اشتها آور است و براي افزايش اشتها و يبوست مفيد ميباشد.
ريواس، مقوي قلب و اعصاب بوده و براي درمان بواسير مفيد است. ريواس به عنوان فعال کنندهي عملکرد دستگاه گوارش و محرک ترشح کبد شناخته شده است. نخستين کارکرد آن در دهان اين است که با تحريک پرزهاي چشايي به واسطهي مزههاي ترش، شيرين و تلخ، موجبات خوشبويي دهان را فراهم مينمايد. علاوه بر اين به تنظيم چربي در روده و کبد کمک مينمايد.
ريواس خاصيت مسهلي، ضد التهابي و متعادل کنندهي عملکرد رودهها (درمان يبوست و اسهال) را داشته و در درمان يرقان، خونريزي معده و رودهاي، اختلال قاعدگي، ورم ملتحمهي چشم، جراحات ناشي از ضربات و صدمات جسماني، زخمهاي چرکي و سطحي، سوختگيهاي حاصل از حرارت کاربرد دارد.
به طور کلي خواص ريواس در زير شرح داده شده است :
۱٫ کساني که ناراحتي کليه دارند از مصرف زياد آن خودداري کنند.
۲٫ براي روشن شدن مو ۵۰ گرم ريواس را در يک ليتر آب به مدت ۳۰ دقيقه بجوشانيد، سپس صاف کنيد موها را چندين بار خيس کنيد.
۳٫ براي از بين بردن کک مک و جوشهاي چرکي و از بين بردن جاي جوش ريواس له شده را با کمي سرکه مخلوط کرده و بهصورت ماسک روي صورت بگذاريد اگر فوراً احساس سوزش کرديد بشوييد.
۴٫ کساني که بيماري قند دارند دمکرده برگ ريواس مفيد است.
۵٫ شربت ريواس شاديبخش، مقوي معده و رودهها ميباشد.
۶٫ کساني که ميخواهند کبدشان را پاک کنند قبل از غذا ريواس بخورند.
۷٫ اشتهاآور است و برطرف کننده صفرا است.
۸٫ ريواس خستگي و خماري را برطرف ميکند.
۹٫ مداومت در خوردن آن باعث پاکي خون ميشود.
۱۰٫ کم کننده شهوت است.
۱۱٫ ريشه ريواس را خشک کرده و بهصورت پودر درآورده و در موارد ذيل ميتوان از آن استفاده کرد :
الف) براي بازشدن عادت ماهانه
ب) زيادي صفرا و گرفتگي و کيسه صفرا را باز ميکند.
پ) از گرفتگي طحال و امعاد جلوگيري ميکند.
ت) بادشکن ميباشد.
ث) دردکليه و مثانه و رحم را تسکين ميدهد.
ج) براي درمان يرقان مفيد است.
چ) اسهال خوني را درمان ميکند.
ح) گرد ريشه ريواس را با لعاب به دانه بهصورت حبّ درآورده زير زبان گذاشته زيادي صفرا با سرفههاي کهنه را درمان ميکند.
خ) از ترکيب فوق جهت درد شقيقه و سرگيجه ميتوان استفاده کرد.
۱۲٫ براي درمان سياتيک ۳۰ گرم ريشه ريواس ، ۳۰ گرم پرسياوشان در يک ليتر آب جوشانده روزي ۳ استکان ميل شود.
۱۳٫ براي ضعف و درد مفاصل از فرمول شماره ۱۲ استفاده شود.
۱۴٫ ريواس تقويت کننده اعصاب ميباشد.
۱۵٫ براي درمان آبله، پيوره و درمان دندان، ساقه ريواس را بجوشانيد و بهصورت ضماد گذاشته و همچنين خود ريواس را بجويد.
۱۶٫ براي تقويت بينايي نصف استکان آب ريواس بخوريد اگر آب ريواس ضدعفوني کرده و آن را به چشم بماليد بسيار نافع است.
۱۷٫ بهتر است که از برگهاي ريواس براي مصرف خوراکي استفاده نشود و فقط از ساقهها و ريشه آن استفاده شود.
۱۸٫ براي درمان کمخوني ريشه خشک ريواس را کوبيده کمي همراه غذا بخوريد يا اين که از شربت آن استفاده کنيد.
۱۹٫ کساني که ميخواهند اعتيادشان را ترک کنند دارچين و ريشه ريواس به مقدار مساوي مخلوط کرده روزي ۲ گرم به مدت ۷ روز بخورند.
۲۰٫ براي درمان درد، ناراحتي و ترشي، گاز و نفخ معده ۱۵ گرم پودر ريشه ريواس در ۳۰۰ سيسي آب جوش به مدّت ۲۰ دقيقه دمکرده و قبل از غذا يک استکان بنوشيد.
۲۱٫ کساني که وسواس دارند از ريواس يا شربت ريواس استفاده کنند مخصوصاً رب ريواس چون رب آن برطرف کننده وحشت و بيماريهاي عصبي است.
۲۲٫ براي بيماري برص ريشه ريواس را بهصورت پودر درآورده با عسل مخلوط نموده و در محل بماليد.
۲۳٫ به خاطر اگزالات پتاسيم سعي کنيد ريواس را در ظروف فلزي مخصوصاً مسي نپزيد.
۲۴٫ براي استحکام استخوانها ريشه ريواس را در روغن کنجد و يا با عرق مرزه جوشانده سپس ماساژ دهيد.
ارزش تغذيهاي ريواس
انرژي ۲۹ کيلوکالري
چربي ۲/۰ گرم
پروتئين ۸/۰ گرم
کربوهيدرات ۷ گرم
کلسيم ۲۶۶ ميليگرم
سديم ۵ ميليگرم
پتاسيم ۱۴۸ ميليگرم
ويتامين ث ۷ ميليگرم
ويتامين آ ۱۰۰ تا ۳۰۰ واحد
برخي از مضرات ريواس
از آنجايي که ريواس داراي مقدار زيادي اکساليک اسيد است (۴۶۰ ميلي گرم در هر ۱۰۰ گرم)، زيادهروي در مصرف آن ميتواند باعث آسيب به دستگاه گوارش و کليهها و جلوگيري از جذب کلسيم و منيزيم شود. بنابراين خطر پوکي استخوان را بالا ميبرد. افراد بالغ در روز مجاز به مصرف ۱۰ گرم اکساليک اسيد و کودکان مجاز به مصرف ۳ تا ۴ گرم از اين ماده هستند. البته اين ميزان اکساليک اسيد از چند کيلوگرم ريواس به دست ميآيد، بنابراين مصرف متعادل اين گياه نه تنها خطري ندارد بلکه خواص بسيار زيادي را هم به بدن ميرساند. اما مبتلايان به سنگ کليه، ناراحتيهاي مثانه، درد سينه و سرفه بهتر است قبل از خوردن ريواس با پزشک خود مشورت داشته باشند.
مصرف ريواس توسط مادران شيرده نيز ممکن است باعث ايجاد اسهال در نوزادان شود. مبتلايان به نارساييهاي قلبي هم نبايد در خوردن آن زيادهروي کنند زيرا حاوي مقادير قابل توجهي سديم است و باعث افزايش احتباس آب در بدن ميشود. برگ ريواس نيز بهتر است به صورت خوراکي استفاده نشود زيرا حاوي ترکيبات سمي براي بدن است.
چند دستور درماني با استفاده از ريواس
براي درمان کمخوني، از ريشه خشک شده ريواس يا شربت آن همراه با غذا استفاده کنيد.
براي رفع درد، ناراحتي، گاز و نفخ معده ۱۵ گرم پودر ريشه ريواس را براي ۲۰ دقيقه در ۳۰۰ سيسي آب جوش دم کنيد و قبل از غذا يک استکان از آن بنوشيد.
براي استحکام استخوانها، ريشه ريواس را همراه با عرق مرزه در روغن کنجد بجوشانيد و بعد از ولرم شدن آن را روي بدن ماساژ دهيد.
براي بيماري برص ريشه ريواس را بهصورت پودر درآورده با عسل مخلوط کنيد و در محل بماليد.
براي درمان آبله، پيوره و دندان درد، ساقه ريواس را بجوشانيد و بهصورت ضماد روي محل قرار دهيد. همچنين ميتوانيد خود ريواس را بجويد.
براي درمان سرفههاي کهنه و زيادي صفرا گرد ريشه ريواس را با لعاب به دانه، بهصورت حبّ درآورده و زير زبان قرار دهيد.