شخصیت مختار ثقفی به عنوان منتقم خون امام حسین (ع)

قیام مختار در تاریخ مشهور است و زبانزد خاص و عام می باشد. اگر کسی از قیام مختار اطلاعی نداشت بادیدن فیلم مختارنامه به طور کامل از جزئیات این ماجرا اطلاع پیدا کرد. در ادامه می خواهیم درباره ماجرای خون خواهی مختار ثقفی توضیحاتی بدهیم

پرسش :
چرا از مختار ثقفی که به خون خواهی امام حسین ـ علیه السلام ـ تمام قاتلین
ایشان را کشت، به طور شایسته یاد نمی شود؟

پاسخ :
یکی از مردان نامی تاریخ اسلام بالاخص تاریخ شیعه که
به خاطر اقدام درست و خداپسندانه اش دل اهل بیت و خاندان پیامبر ـ صلی الله علیه و آله ـ
را بعد از واقعه عاشورا شاد کرد مردی است از تبار ثقیف و از شیعیان آل علی ـ علیه
السلام ـ که در همیشه تاریخ جایگاه خاصی نزد علمای شیعه و مورخین دارد.

اما اینکه چرا از ایشان به طور شایسته یاد نمی شود شاید منظور این باشد که چرا در منابع تاریخی
یادی از مختار به تناسب اقداماتش نمی شود؟ باید خاطرنشان کرد که در منابع تاریخی شیعه در اکثر منابعی که
به واقعه عاشورا و تاریخ زندگانی امام حسین ـ علیه السلام ـ پرداخته به اقدام مختار هم اشاره شده
است.

نیز به جملاتی که در تحسین عمل مختار از ائمه معصومین ـ علیهم السلام ـ وارد شده پرداخت گردیده
است، که این خود شایسته ترین یادی است که امام معصوم ـ علیه السلام ـ از یک شیعه خالص می
کند.

از لابلای روایات بسیاری بر می آید که امامان و پیشوایان مذهبی همواره نسبت به مختار اظهار علاقه فراوان می
کردند و از اقدام او در انتقام گرفتن از قاتلین امام حسین ـ علیه السلام ـ و اصحابش ـ علیهم
السلام ـ مسرور بوده اند.

امام باقر ـ علیه السلام ـ فرمودند: «مختار را بد نگوئید که او دشمن ما را کشت و انتقام خون
ما را گرفت.»در جای دیگر به پسر مختار می فرماید: «خدا پدرت را بیامرزد، حق ما را از
هر که بر او حق داشتیم گرفت.» و همچنین زمانی که سر عبیدالله بن زیاد را به مدینه نزد امام
سجاد ـ علیه السلام ـ آوردند امام فرمودند: «که هیچ کس از بنی هاشم نبود مگر اینکه به مختار درود
فرستاد و در حق وی دعا کرد و نسبت به وی سخن نیک گفت.» و یا اینکه ابن عباس در
جواب ابن زبیر که مختار را کذاب می خواند گفت: «او کسی است که قاتلان ما را کشته، انتقام خون
ما را گرفته، دل های ما را تسکین داده و پاداش چنین کسی از سوی ما این نیست که او
را دشنام دهیم.»

اما از آنجا که مختار ضربات زیادی بر پیکر امویان و زبیر زده و همچنین در برابر
اشراف کوفه از موالی – ایرانیان مسلمان شده که نزد اشراف عرب نسبت به اعراب از جایگاه پایین تری برخوردار
بودند- در سپاه خود استفاده کرد لذا مورخین سنی مذهب و طرفداران گروه های ذکر شده نسبت ها و تهمت
های ناروائی به مختار زده و رواج می دادند که باعث کم فروغ شدن اقدام مختار می شد.

البته این نسبت ها اغلب بعد از مرگ مختار به او داده شده، اتهاماتی چون ادعای نبوت، ادعای مهدویت برای
محمد ابن حنفیه و یا تاسیس فرقه کیسانیه و شایع‌تر از همه دادن لقب «کذاب» به مختار است که در
تمام متون اهل تسنن و دشمنان اهل بیت ـ علیهم السلام ـ و کینه توزان آمده است.[۵] همان طور که
بیان شد روایات وارده در کتب تاریخی شیعه و سنی در رابطه با مختار دو دسته هست، یک دسته که
کاملا اقدام مختار را ستایش کرده و او را از شیعیان مخلص اهل بیت ـ علیهم السلام ـ و از
معارضین امویان شمرده است.

اما دسته‌ دیگر از روایات که از طرف دشمنان مطرح شده و تا مدت ها هم رواج داشت نسبت های
مختلف را به او داده اند و این شائبه را در اذهان ایجاد کرده که مختار به خاطر اغراض شخصی
دست به این اقدام زده و از این عمل بهره برداری سیاسی کرده است.

البته اگر مختار در زمان قیام توابین که در کوفه بود با آنها همدست می شد جلو این شایعات نیز
گرفته می شد.

اما اگر منظور یاد شایسته است که در مراسم و سوگواری ها یادی از مختار نمی شود باید گفت که
این هم نسبت به مناطق مختلف متفاوت است در برخی مناطق تعزیه خوانی هایی قیام مختار و اقدام او را
به صورت نمایش ارائه می دهند،‌ البته شاید رسانه های گروهی در این زمینه اطلاع رسانی خوب و مبسوطی نداشته
باشند ولی همان طور که گفته شد در منابع مختلف از زبان معصومین ـ علیهم السلام ـ و بزرگان مذهبی
و علماء و دانشمندان دینی از اقدام مختار به فراخور نامش یاد شده و ذکر این نکته لازم است که
تمام قیام ها بعد از قیام امام حسین ـ علیه السلام ـ تحت الشعاع این قیام بود.

مهمترین اقدام مختار، مقابله با سپاه شام بود که درسال ۶۷ هـ ق بین سپاه او به فرماندهی “ابراهیم بن اشتر” و سپاه شام به فرماندهی “عبیدالله بن زیاد” صورت گرفت که در این جریان بعضی از اصلی ترین سرکردگان و رهبران شام که مدتها در جنگهای مختلف عراق، شرکت داشتند، مثل عبیدالله بن زیاد، حصین بن نمیرسکونی، شرجیل بن ذی الکلاع، همگی کشته شدند و بقیه سپاه نیز شکست خورده و فراری و در شهر «موصل» آواره شدند.

خبرآنلاین- ابواسحاق مختار ثقفی معروف به “مختار ثقفی” از دلاوران و بزرگان عرب که به خونخواهی امام سوم شیعیان حضرت حسین بن علی علیه السلام و یاران او قیام کرد.

وی در سال ۱ هجرت بدنیا آمد، پدرش ابوعبیدبن مسعود ثقفی که در وقعه «یوم الحجر» درعراق به قتل رسید و مادرش “دومه” بنت وهب بود. مختار از مردم شهر طائف (مکه) و از قبیله بنی ثقیف بود که در خلافت عمربن الخطاب، همراه پدرش به مدینه رفت.

او در خلافت امیرالمومنین علی علیه السلام، با آن حضرت در عراق بود و بعد از شهادت حضرت، در بصره ساکن شد. در زمانیکه امام حسن مجتبی علیه السلام (امام دوم شیعیان) در ساباط مدائن جراحت برداشت و در خانه سعدبن مسعود ثقفی عموی مختار که از زمان امام علی و به فرمان آن حضرت، فرماندار مدائن بود پیشنهاد کرد که امام مجتبی را دستگیر و نزد معاویه بفرستد تا از وعده های مالی فراوان معاویه، بهره مند شوند، ولی “سعد” به شدت با مختار برخورد و پشنهاد او را رد کرد و مختار ساکت شد.

این اولین سابقه مختار در تاریخ اسلام است که به او نسبت داده اند اینکه گفته شده که به همین دلیل مختار در نزد شیعیان، از «عثمانیه» بود تا اینکه بعدها به شیعیان پیوست، ساختگی است زیرا مختار قبل از واقعه کربلا سال ۶۱ هـ ق، یکی از شیعیان مردم کوفه بود.

زمانی که مسلم بن عقیل نماینده امام حسین علیه السلام به کوفه فرستاده شد در منزل او اقامت کرد. در حمله مسلم بن عقیل به دربار “عبیدالله بن زیاد” و شهادت مسلم، مختار از کوفه بیرون رفته بود و بعد از برگشت توسط عبیدالله دستگیر و زندانی شد.

او در تمام ایامی که حادثه کربلا اتفاق افتاد در زندان بود. سال ۶۴ هجری قمری، بعد از مرگ یزیدبن معاویه (عبدالله بن زبیر) حاکم مکه از مختار دعوت به همکاری کرد. مختار با شروطی با او بیعت و بعد از اینکه شهر کوفه به دست «زبیری ها» افتاد او به کوفه بازگشت.

وی ۵ سال بعد از حادثه خونین کربلا و یکسال بعد از نهضت «توابین» خود را با انتساب با هدف خونخواهی حسین بن علی علیه السلام و انتقام از قاتلان شهدای کربلا قیام کرد. ۱۴ ربیع الاول سال ۶۶ هـ ق، در کوفه به پا خاست و “عبدالله بن مطیع” را که کارگزار “عبدالله بن زبیر” بود بیرون کرد. قیام و جهت گیری اصلی جنبش مختار با شعار «یا منصور امت» و «یا لثارات الحسین» بود.

درگیری های سختی در محله ها و میدان های کوفه شد، گروه هایی کشته و گروه هایی تسلیم شدند و مختار وارد قصر کوفه شد. اشراف کوفه با او بیعت کردند. به نقل از «اخبارالطوال» اغلب سپاه مختار از موالی ایرانی بودند (تاریخ خلفا/۵۲۲). مختار بعد از تسلط بر حکومت، قاتلان واقعه کربلا را کشت و نیروهایی به اطراف فرستاد تا هم در مناطق دیگر غالب شده و هم جنایتکاران آنجا را به کیفرشان برساند. مدتها این تحرکات و نبرد با طرفداران بنی امیه به طول انجامید.

عاشورا و عصر ایران