فشار هوای داخل هواپیما یکی از مهم‌ترین مسائلی است که در عین اینکه می‌تواند بسیار خطرساز باشد، همان قدر هم قابل کنترل است. اما فشار هوا چیست و ما در برابر آن چه واکنشی باید انجام دهیم؟
کسانی که مدام در سایت‌های خرید بلیط هواپیما می‌گردند و رزرو بلیط کار همیشگی آنها است، باید این جمله را بسیار شنیده باشند: «اگر فشار داخل کابین کاهش یافت، ماسک‌های بالای صندلی شما پایین می‌افتند. آنها را روی دهان و بینی خود قرار دهید». این توصیه‌های پیش از پرواز ممکن است مسافران نگران را نگران‌تر کند؛ به این دلیل که فکر می‌کنند هر لحظه ممکن است نیاز به کمک‌های تنفسی داشته باشند؛ اما با بیان این گزارش کوتاه می‌خواهیم به دلیل این خبر مهم برسیم که چرا زمانی که خلبان‌های پروازهای داخلی هند فراموش کردند فشار داخل هواپیما را تنظیم کنند، باعث خونریزی بینی مسافران و آسیب دیدن گوش‌هایشان شد. در این شرایط ماسک‌ها به طور خودکار از محل خود جدا شدند.
بنابراین، در چه شرایطی و چه مواقعی، مسافران باید طبق نصایح مهماندار، ماسک را روی صورت بگذارند، بند آن را محکم کنند و به آرامی نفس بکشند؟
چرا هوای داخل هواپیما را تنظیم می‌کنند؟
هوای کابین هواپیماها را با استفاده از هوای خنک و فیلترشده‌ای که از موتور دمیده می‌شود تنظیم می‌کنند و فشار هوای داخل کابین را معادل فشار هوای ۲۴۳۸ متری از سطح زمین نگه می‌دارند. تکنولوژی جدید بوئینگ دریم‌لاینر، فشار هوا را تا ارتفاع ۱۸۲۸ متری کاهش می‌دهد و فضای داخل هواپیما را دلپذیرتر می‌کند.
هوای خشک داخل کابین باعث می‌شود مسافران کمی احساس دهیدراته بودن کنند؛ اما می‌توانند به راحتی و بدون کمک، نفس بکشند و کارهایی که دوست دارند را انجام دهند (مثل فیلم نگاه کردن، نوشیدن آب‌میوه یا کتاب خواندن).
اما زمانی که فشار هوای داخل کابین از بین برود، همه چیز تغییر می‌کند. این اتفاق دلایل متعددی دارد. مشکلات تکنیکی در سیستم تنظیم فشار می‌تواند یکی از دلایل باشد. اما وجود ترک روی پنجره‌ها یا بدنه هواپیما، درست نبستن درها، شکاف و درز در هواپیما به دلیل انفجار، می‌توانند باعث هدر رفتن هوای کابین شوند و دلایلی دیگر برای این مشکل باشند.
این نشتی‌های کوچک به آرامی باعث از بین رفتن فشار هوا می‌شوند. در این شرایط، خلبان وقت کافی برای کاهش اضطراری ارتفاع، بین ۲۴۳۸ تا ۳۰۴۷ متری، را دارد. درست است که این کار پر از تکان‌های بسیار است؛ اما کشنده نیست.
چه مدت باید ماسک را روی صورت نگه داشت؟
در سال ۲۰۰۷، ایرباس یک یادداشتی با عنوان «هشدارهای مربوط به تداخل در فشار هوای کابین» را منتشر کرد که در آن گفته شده بود، اگر مسافران در ارتفاع ۱۲۱۹۲ متری، با کمبود اکسیژن مواجه شوند، ۱۸ ثانیه هشیاری خود را می‌توانند حفظ کنند. زمانی که خطر هیپوکسی یا همان بی‌اکسیژنی افزایش می‌یابد، مسافران ابتدا متوجه نمی‌شوند تا اینکه دیگر قادر به نفس کشیدن نیستند و از حال می‌روند.
علائم کاهش فشار کابین عبارتند از: یک صدای مهیب که در اثر برخورد هوای درون و بیرون هواپیما رخ می‌دهد؛ معلق شدن ذرات در هوا؛ و اشیایی که در نزدیکی شکاف باشند بیرون رانده می‌شوند. همچنین در یادداشت، تاکید بسیاری بر توجه به علائم کم‌اکسیژنی شده است. این علائم شامل حالت تهوع، سردرد و سرخوش شدن هستند.یادداشت اضافه می‌کند:
در کابینی که این اتفاق افتاد، یکی از خدمه‌ها از پرت شدن از هواپیما جان سالم بدر برد، زیرا یکی از مسافران زانوهای او را گرفته بود.
اتفاق مشابهی را باز هم امسال شاهد بودیم که در آن خانمی از پنجره پرت شد. اداره هوانوردی شهری (CAA) بیان می‌کند که خطوط هوایی روند بسیار مشخصی برای این شرایط دارند که خدمه به طور کامل از آنها آگاه هستند.
ماسک اکسیژن چطور کار می‌کند؟
آیا ماسک زدن واقعا بخاطر امنیت است، یا صرفا برای آرام کردن مسافران هنگام سقوط؟ اگر همچنان به دنبال پاسخ می‌گردید، دیالوگ برد پیت در فیلم باشگاه مبارزه (Fight Club) را بخاطر بیاورید:
می‌دانی چرا در هواپیما ماسک اکسیژن می‌زنند؟ اکسیژن آدم را شنگول می‌کند. در یک شرایط فوق‌العاده اورژانسی و وحشتناک، با ترس نفس می‌کشی. ناگهان رام و سرخوش می‌شوی. سرنوشتت را می‌پذیری. (در حالی که به دستورالعمل اضطراری هواپیما اشاره می‌کند) همه‌اش این جا است. فرود اضطراری روی آب- ۹۶۵ کیلومتر در ساعت. صورت‌های بی‌احساس، مانند گاوهای هندو.
خب باید به آن دسته که اینطور فکر می‌کنند بگوییم متاسفیم. ماسک اکسیژن واقعا برای امنیت شما است.
پاتریک اسمیت، خلبان، می‌گوید:
مرگ‌ومیر یا سقوط در اثر مشکلات فشار هوا به ندرت رخ می‌دهند؛ حتی اگر یک تغییر فشار هوای سریع و ناگهانی، در اثر بوجود آمدن یک سوراخ، اتفاق بی‌افتد. اگر فشار هوای داخل کابین از یک سطح مشخص پایین‌تر برود، ماسک‌ها از سقف رها می‌شوند و افراد را در موقعیتی که به آن «جنگل لاستیکی» می‌گویند قرار می‌دهد. اگر با چنین شرایطی مواجه شدید، ماسک را به‌صورت بزنید و خیلی راحت نفس بکشید. هواپیما خیلی سریع به ارتفاع امن می‌رسد و مسافران میزان اکسیژن کافی برای آن مدت را در اختیار دارند.
تا چه مدت اکسیژن دوام دارد؟
چند دقیقه. این مدت می‌تواند کم‌تر از حد انتظار شما باشد. بنابراین کاهش ارتفاع خیلی سریع انجام می‌گیرد. اسمیت می‌گوید:
در آن جلو، خلبان‌ها ماسک‌هایشان را می‌زنند و خیلی سریع ارتفاع خود را به زیر ۳۰۴۸ متر می‌رسانند. اگر احساس کردید که این کاهش ارتفاع به طور خطرناکی سریع است، به این معنا نیست که هواپیما در حال سقوط است؛ بلکه تنها به این خاطر است که خلبان‌ها دارند آن کاری را می‌کنند که موظف‌اند.
اما اگر بر فراز هیمالیا بودید و نمی‌توانستید تا ارتفاع کم‌تر از ۳۰۴۸ متر پایین بیایید چه؟ اسمیت می گوید:
خلبان‌ها از مسیرهای ازپیش‌تعیین‌شده برای چنین مواقعی استفاده می‌کنند که به آنها اجازه فرود تدریجی را می‌دهد. حتی بالای قله هیمالیا هم، همیشه فرصت رسیدن به ارتفاع امن، پیش از اتمام اکسیژن، وجود دارد.
درواقع، تخمین اسمیت از «چند دقیقه» بیش از حد محافظه‌کارانه است. منابع دیگر ۱۲ تا ۱۵ دقیقه را برای اکسیژن موجود، اعلام کرده‌اند.
بنابراین، خیال‌تان راحت باشد.
آیا از دست رفتن فشار کابین خطرناک است؟
با وجود اینکه CAA نمی‌تواند تعداد دقیق مصدومین را اعلام کند، و اینکه در دو دهه گذشته این اتفاق با پی‌آمدهای وحشتناک رخ داده است، اما به طور معمول گزارشات صدمه در وقوع چنین شرایطی بسیار کم است.
در سال ۲۰۰۵، هواپیمایی از قبرس به آتن، پس از، از دست دادن فشار هوای درون کابین، با یک کوه برخورد کرد. در این حادثه ۱۱۵ نفر مسافر و ۶ خدمه جان خود را از دست دادند. در تحقیقات رسمی معلوم شد که سیستم تنظیم فشار هوا را روی حالت دستی رها کرده بودند که باعث کاهش فشار کابین و بی‌هوش شدن خلبان شده بود. ذخیره اکسیژن برای مسافران بعد از ۱۵ دقیقه تمام می‌شود و وقتی که هواپیما در حالت اتوپایلت است، سوخت تمام می‌کند، و در ۳۳ کیلومتری فرودگاه آتن با کوه برخورد می‌کند.
در موردی دیگر، پاین استوارت (Payne Stewart)، ستاره درخشان گلف، همراه با ۵ نفر دیگر، در تاریخ ۲۵ اکتبر ۱۹۹۹، در هواپیمایی که از اورلندو به دالاس می‌رفت، در اثر سقوط هواپیما کشته شد. طبق گزارشات رسمی، نتوانستند علت اصلی سقوط را تشخیص دهند، اما علت آن را کاهش فشار درون کابین و عدم موفقیت در استفاده از ماسک اکسیژن اعلام کردند که باعث بی‌هوشی خلبان‌ها شده بود.
اتفاقات بدون کشته و زخمی هم اعلام شده‌اند. اوایل امسال، در جولای، بیش از ۳۰ مسافر هواپیمای Rynair، پس از رسیدن به ارتفاع ۱۰۹۷۲ متری، دچار کاهش فشار هوا شدند و برخی گوش‌هایشان خونریزی کرد. هواپیما پس از ۷ دقیقه به ارتفاع امن ۷۹۲۴ متری رسید و همه مسافران درمان شدند. در جولای، هواپیمای Air China، در اثر، احتمالا، کاهش فشار هوای داخل کابین، در عرض ۱۰ دقیقه خود را به ارتفاع ۷۶۲۰ متری رساند. با این وجود، هواپیما دوباره اوج گرفت و به مقصد رفت.
در سال ۲۰۱۶ در هواپیمای کره‌ای، باز ماندن درب هواپیما (باز ماندن نه به این معنا که کاملا بسته نشده باشد، بلکه خوب چفت نشده بود)، باعث شده بود مسافران کمی احساس کمبود اکسیژن کنند و علائمی چون سردرد، حالت تهوع و گوش‌درد به آنها دست دهد.
پس واضح است که توضیحاتی که درباره سلامت و امنیت پس از خرید بلیط هواپیما و پیش از پرواز به مسافران داده می‌شود، دلیلی دارد. اگر جنگل لاستیکی ظاهر شد باید ماسک‌های اکسیژن خود را بزنید. ماسک را محکم کنید و به‌صورت طبیعی نفس بکشید و لطفا: سلفی نگیرید.
