به گزارش عمارنامه، اوایل مهر ماه بود که خبرگزاری روییترز به نقل از مایک مولر، مسئول توسعه فعالیت‌های تجاری شرکت ویتول سوئیس اعلام کرد: «تجارت با ایران یا هر کاری با ایران باید پایان یابد.» اما این شرکت دلال سوئیسی کی و چگونه وارد صنعت نفت ایران شد؟
*ما جرای ورود ویتول به خرید و فروش نفت ایران
اواخر سال 94 بود که شرکت ویتول بعد از وقفه چندین ساله برای همکاری مجدد با شرکت ملی نفت ایران اعلام آمادگی کرد. خبرگزاری بلومبرگ همان زمان اعلام کرد گروه ویتول، بزرگترین شرکت مستقل تجارت نفت جهان اعلام کرده است در حال بازگرداندن تجارت با ایران به حالت عادی است.
مدیرعامل ویتول تایید کرده بود که بعد از لغو تحریم‌ها چند محموله نفتی از ایران خریداری کرده است؛ این اظهارات اولین تایید رسمی یک شرکت تجاری در باره از سرگیری خرید نفت از ایران بود.
* فروش نفت به یک دلال در ازای وام با بهره بالا و محل مصرف نامعلوم
اواسط شهریورماه سال 95 خبری با عنوان «قرارداد فروش نفت ایران به ویتول سوئیس با تخفیف و در ازای دریافت وام» منتشر شد.
یک منبع آگاه اعلام کرده بود قراردادی در حال انعقاد با شرکت ویتول سوئیس است که هدف از این قرارداد دوساله فروش نفت خام و میعانات گازی با تخفیف به این شرکت در ازای دریافت وام با بهره های سنگین است که البته هنوز محل مصارف این وام ها تعیین نشده است.
دو هفته بعد یعنی اواخر شهریور ماه خبر تکمیلی از جزئیات این قرارداد در خبرگزاری ما با عنوان «تخفیف بی‌سابقه در فروش مرغوب‌ترین فرآورده‌های نفتی ایران در ازای وامی با سود تقریبا 10 درصد» منتشر شد.
اطلاعات خبرنگار ما نشان می‌داد که در فاز اول، شرکت ملی نفت ایران متعهد شده است از اول ماه نوامبر سال جاری میلادی (2016)، میلیون‌ها تن فرآورده پالایشگاهی از جمله انواع نفت کوره و انواع گازوئیل با کیفیت‌های متفاوت را با تخفیف‌های 15 تا 45 دلار در هر تن و برای مدت دو سال به شرکت ویتول سوئیس بفروشد و در مقابل یک میلیارد دلار وام با بهره 6.1 درصد و 2.35 درصد کارمزد اولیه به عنوان هزینه فاینانس و در مجموع 8.54 درصد، به علاوه نرخ بهره رایج بین‌المللی یا لایبور دریافت کند. با این حساب نرخ بهره نهایی وام دریافتی بالغ بر ده درصد خواهد بود.
بررسی‌های ما نشان می‌داد که شرکت ویتول با این قرارداد، مرغوب‌ترین و بازارپسندترین فرآورده های صادراتی ایران را برای یک مدت طولانی در اختیار خود گرفته و با برخورداری از این تخفیف استثنایی و بی‌سابقه، که در مورد یکی از این فرآورده‌ها به 45 دلار در هر تن بالغ می‌شود، عملاً سایر مشتریان و خریداران را از بازار ایران بیرون کرده و فروش این فرآورده‌های با ارزش پالایشگاهی را به انحصار خود در می‌آورد.
از سوی دیگر این شرکت با پرداخت وام و تحمیل شرایط یک‌طرفه، ریش شرکت ملی نفت ایران را در این زمینه در گرو خود خواهد داشت و امکان تجدید نظر را از شرکت نفت خواهد گرفت.
* دلال سوئیسی بین نفت ایران و پالایشگاه‌های اروپایی
بر اساس این گزارش دلال این معامله یک طرفه و پرسود برای ویتول، یک شرکت ایرانی مستقر در سوئیس بود که برخی از مدیران فعلی آن در قالب بخش خصوصی درگیر منافع شخصی با شرکت ویتول هستند و به همین دلیل تلاش می‌کردند تا مشابه این قرارداد را به نفت خام و میعانات گازی نیز تعمیم دهند.
در صورت موافقت نهایی با پیشنهاد ویتول برای نفت خام، شرکت ملی نفت ایران موظف می‌شود درخواست تعدادی از پالایشگاه‌های منطقه اروپا و مدیترانه برای خرید مستقیم نفت خام و میعانات گازی ایران را مسکوت گذاشته یا آنها را از طریق واسطه سوئیسی به ویتول حواله دهد.
اما این پایان ماجرای این قرارداد نبود. یک هفته بعد گزارشی با عنوان «اختیار دوره تعیین قیمت پایه فراورده به شرکت ویتول داده شد» در خبرگزاری منتشر شد. اطلاعات جدید نشان می‌داد که علاوه بر این امتیاز در اعطای تخفیفات بی سابقه در قیمت فرآورده های نفتی، شرکت ملی نفت ایران در اقدامی دیگر، اختیار دوره تعیین قیمت پایه فرآورده را نیز به شرکت ویتول داده است.
بر این اساس ظاهرا شرکت سوئیسی می تواند با انتخاب دوره قیمت‌گذاری فرآورده‌های نفتی، قیمت خرید فرآورده را به اختیار خود تعیین و ده‌ها دلار در هر تن را از این محل نصیب خود کند.
ماهیت این امتیاز به گونه‌ای است که دلال سوئیسی می تواند فرآورده نفتی را در یک ماه تحویل بگیرد، اما قیمت آن را به دلخواه خود بر اساس قیمت ماهی دیگر (ماه قبل، همان ماه یا ماه بعد از آن)که سطح قیمت‌ها پایین تر بوده است محاسبه و پرداخت کند.
اطلاعات رسیده به ما نشان می دهد که شرکت ویتول در تلاش بود قراردادهای مشابهی را برای فروش نفت‌خام و میعانات گازی پارس جنوبی به دست آورد.
* تخفیف به دلال سوئیسی از جیب سهامداران پالایشگاه‌ها
اواخر مهرماه جزئیات بیشتر از نحوه فروش فراورده به این شرکت سوئیسی با عنوان «تخفیف 55 میلیارد تومانی از جیب سهامداران پالایشگاه لاوان» منتشر شد. که در این گزارش تاکید شده بود گازوئیل شیرین پالایشگاه لاوان یکی از فرآورده هایی است که قرار است برای یک دوره یک‌ساله و با تخفیف قیمت یک دلار و نود سنت در هر بشکه (معادل 25.14 دلار در هر تن) و از طریق دلال سوئیسی به شرکت ویتول فروخته شود.
این تخفیف در حالی به این دلال تعلق می‌گیرد که خرید و فروش نفت‌گاز 500ppm (یا 0.05 درصد) در منطقه خلیج فارس و خاور میانه بر اساس گزارش پلاتس، با سی سنت حق مرغوبیت در هر بشکه یا 25.2 دلار حق مرغوبیت در هر تن انجام می شود.
به این ترتیب در قرارداد یکجانبه با شرکت ویتول، نفت‌گاز شیرین تولیدی پالایشگاه لاوان،در مقایسه با بازار منطقه، با20.2 دلار در هر بشکه یا 50.16 دلار تخفیف در هر تن فروخته شده است.
با توجه به اطلاعات خبرگزاری، شرکت پالایشگاه لاوان موظف شد طی یکسال 480 هزار تن نفت‌گاز معادل محموله 16 کشتی هر یک به مقدار 30 هزار تن از طریق دلال سوئیسی به شرکت ویتول تحویل دهد. ضرر و زیان این قرارداد برای پالایشگاه لاوان صرفا از محل تخفیف قیمت فروش در حدود 8 میلیون دلار بود.
همچنین با توجه به واگذاری انتخاب دوره قیمت‌گذاری به ویتول، و با توجه به نوسانات بازار معاملات آتی، پیش بینی می شود 15 دلار در هر تن نیز از این محل به پالایشگاه لاوان زیان وارد گردد که در طول مدت قرارداد و برای 480 هزار تن برابر با 2.7 میلیون دلار است که با احتساب زیان قبلی ، در مجموع 15 میلیون دلار یا حدوداً 55 میلیارد تومان خواهد بود که نهایتا از جیب سهامداران پالایشگاه لاوان پرداخت می‌شود.
از آنجا که سهام عمده پالایشگاه لاوان متعلق به تامین اجتماعی و سهام عدالت استانی است عملا هزینه وام شرکت ملی نفت ایران،به صورت غیر مستقیم به این دو سهامدار عمده پالایشگاه لاوان باز می گردد.
* وقتی رویترز ۴ ماه بعد اخبار ما را تایید کرد
این گزارش حاکی است در طول مدتی که این گزارش ها در خبرگزاری منتشر می شد، توضیحات و حتی تکذیبیه هایی از سوی مسؤولان صنعت نفت در واکنش به این اخبار ارسال شد که بنابر رسالت حرفه ای خبرنگاری تمام توضیحات در خبرگزاری منتشر شد.
اما علیرغم تمام تکذیبیه‌ها، 4 ماه پس از انتشار این اخبار در خبرگزاری 4 منبع آگاه به خبرگزاری روییترز گفتند: شرکت ویتول، بزرگترین تاجر نفتی جهان موافقتنامه ای با شرکت ملی نفت ایران برای اعطای وامی معادل یک میلیارد دلار به این شرکت امضا کرده که تضمین آن صادرات آینده فرآورده های نفتی ایران خواهد بود.
در گزارش رویترز آمده بود این قرارداد، اولین قرارداد مهمی است که از زمان لغو تحریم ها در سال 2016 بین ایران و یک تجارت خانه مهم بین المللی منعقد می شود. ویتول و شرکت ملی نفت ایران از اظهارنظر در این باره خودداری کرده اند. این قرارداد از نوع قراردادهایی است که در آنها مشتری برای کمک به پیشبرد یک پروژه تولیدی، پولی را از پیش به تولید کننده پرداخت می نماید.
رویترز تاکید کرده بود که این قرارداد نشان دهنده سرعت ترمیم اقتصاد ایران در فاصله تنها یک سال از زمان لغو تحریم ها ست که به تهران اجازه می دهد به سرعت سهم از دست رفته خود از بازار را پس بگیرد. این قرارداد همچنین برخی از توافقات قدیمی تهران با شرکت های غربی را مجددا برقرار می سازد.
در گزارش رویترز آمده بود: در طی سال های اخیر، شرکت های بزرگ تجاری برای تضمین دسترسی درازمدت به مقادیر زیادی نفت و فرآورده های نفتی، به انعقاد این نوع قراردادها با تولید کنندگان روی آورده اند. برای مثال شرکت های بزرگ از جمله ویتول در طول جنگ اقلیم کردستان عراق با داعش در 2 سال گذشته، از این نوع قراردادها استفاده کرده اند.
یک منبع آگاه در گفت‌وگو با رویترز بخش های دیگر خبر ما را هم تایید کرد: «این قرارداد وام احتمالا به یورو است و نرخ بهره آن حدود 8 درصد است و تضمین در نظر گرفته شده برای آن فرآورده های نفتی است.» به گفته وی بخشی از این فرآورده ها ممکن است به جای شرکت ملی نفت ایران توسط بخش خصوصی عرضه شوند.
* ترافیگورای سوئیس دیگر دلال نفت ایران
به گزارش عمارنامه، فروش نفت توسط دلالان در دوره تحریم قابل درک است اما جالب اینجاست که در هنگامی که قرارداد برجام پابرجا بود و ظاهرا تحریم هایی علیه ایران وجود نداشت، فروش نفت ایران توسط دلالان صورت می گرفت. فعالیت یکی از این شرکت‌های دلالی که اتفاقا آن هم ماهیت سوئیسی دارد در زمان پسابرجام شدت گرفت.
مرداد سال 95 بود که سیدمحسن قمصری مدیر امور بین‌الملل شرکت ملی نفت در گفتگو با سایت وزارت نفت از امضای قراردادی برای فروش ۲ میلیون بشکه نفت ایران به پالایشگران مستقل چینی با شرکت «ترافیگورا» خبر داد و گفت: شرکت ملی نفت ایران به دنبال واسطه برای فروش نفت به پالایشگران چینی است.
عضو هیئت مدیره شرکت ملی نفت ایران با تاکید بر اینکه شرکت سوئیسی ترافیگورا یک قرارداد کوچک بلندمدت با ایران دارد که برای حمل محموله‌ها به مقاصد خاص حتما باید با ایران هماهنگ کند و تائیدیه دریافت کند، تصریح کرد: اگر این شرکت در این زمینه موفق عمل کند فروش نفت به پالایشگران چینی از طریق این شرکت انجام می‌شود.
از سوی دیگر سایت وزارت نفت در معرفی شرکت «ترافیگورا» سوئیس نوشته است: «شرکت ترافیگورا پس از ویتول و گلنکور سوئیس، به عنوان سومین معامله‌کننده کالا در جهان، شناخته می‌شود.»
*جزئیات قرارداد پورسانتی فروش نفت ایران
پس از رسانه ای شدن این قرارداد با دلال سوئیسی سیدمحمدعلی خطیبی مدیر اسبق امور بین‌الملل شرکت ملی نفت در گفتگویی درباره امضای قرارداد دلالی با شرکت «ترافیگورا» سوئیس برای بازاریابی و فروش نفت ایران به پالایشگران چینی، گفت: تاکنون شرکت ملی نفت ایران هیچگونه قراردادی با واسطه‌ها و دلالان معتبر برای فروش نفت حتی در دوران تحریم امضا نکرده و همواره فروش نفت به صورت مستقل بین ایران و مصرف کنندگان واقعی که همان پالایشگاه‌ها هستند، امضا می‌شد.
وی با تاکید بر اینکه حتی قرارداد فروش نفت با بابک زنجانی هم توسط شرکت ملی نفت ایران در دولت دهم امضا نشد و شرکت نیکو این قرارداد را امضا کرد، تصریح کرد: به عبارت دیگر در آن ایام که فشار تحریم‌ها روز به روز افزایش می‌یافت شخصا به عنوان مدیر وقت امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران حاضر به امضای قرارداد فروش نفت با بابک زنجانی نشدم و در نهایت نیکو به جای شرکت نفت قرارداد را امضا کرد.
خطیبی از امضای قرارداد با «ترافیگورا» به عنوان اولین قرارداد «بازاریابی نیابتی» و یا همان دلالی شرکت ملی نفت ایران دست کم در طول چند دهه اخیر یاد کرد و افزود: برخی از آقایان با امضای قراردادهای دلالی برای فروش نفت قصد دارند که صنعت نفت را به دوران پیش از ملی شدن بازگردانند که دلالان و واسطه ها بازیگر اصلی فروش و صادرات نفت ایران بودند.
مدیر سابق امور بین‌الملل شرکت ملی نفت با بیان اینکه چین بازار سنتی ایران بوده و حتی در سخت ترین شرایط تحریم هم واردات نفت از ایران را متوقف نکرده است، بیان کرد: سیاست شرکت ملی نفت دست کم در دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی فروش نفت به مصرف کنندگان و پالایشگران واقعی بوده و تا آنجایی که به یاد می‌آورم تاکنون قراردادی با دلالان و واسطه‌ها آن هم برای فروش نفت در بازاری همچون چین امضا نشده است.
نماینده سابق ایران در هیات عامل اوپک با یادآوری اینکه شرکت سوئیسی «ترافیگورا» محض رضای خدا اقدام به بازاریابی و فروش نفت ایران نمی‌کند، تاکید کرد: قطعا در قراردادی که با شرکت نفت امضا کرده حق پورسانتی برای فروش هر بشکه نفت ایران دیده شده است.
وی با بیان اینکه به عنوان مثال اگر هم اکنون هر بشکه نفت خام ایران در بازار ۴۵ دلار به فروش برسد این شرکت سوئیسی مطابق با توافق انجام شده با مسئولان شرکت نفت ایران حق پورسانتی چند دلاری برای بازاریابی و فروش نفت کشور دریافت خواهد کرد، تاکید کرد: کارشناسان امور بین‌الملل شرکت نفت نخبه هستند و زمانی که حجم صادرات نفت در مدت چند ماه دوره پسا برجام، چند صد هزار بشکه افزایش می‌یابد چه دلیلی برای امضای قرارداد دلالی با یک شرکت سوئیسی آن هم در بازار چین وجود دارد؟
به گزارش عمارنامه، درباره این قرارداد نیز نکات جالبی وجود دارد. مثلا اینکه چطور شرکت ملی نفت حاضر است بازاریابی نفت ایران برای مشتریان کوچک را به یک دلال خارجی واگذار کند اما حاضر نیست همین بازاریابی از طریق شرکت‌های ایرانی و به صورت شفاف در بورس انجام شود و به شدت در برابر عرضه نفت در بورس مقاومت می‌کند؟ یا اینکه دلالانی که در شرایط پساتحریم به ایران می‌آیند و صاحب قراردادهای شیرینی می‌شوند، چطور بلافاصله پس از شنیدن بوی محدودیت از ایران خارج می‌شوند و اساسا کار کردن با چنین دلالانی چقدر به نفع کشور خواهد بود؟
منبع:فارس
