عمیق ترین دریاچه دنیا کجاست؟

دریاچه‌هایی در جهان وجود دارند که عمق بعضی از آن‌ها حتی بیشتر از برخی دریاها است. در این مقاله با چند نمونه از عمیق‌ترین دریاچه‌های جهان آشنا خواهیم شد. 

دریاچه‌ها معمولا در نواحی کم‌عمق، پر شیب، مناطق نزدیک به یخچال‌های طبیعیِ در حال ذوب، اطراف کوهستان‌ها و حوالی رودخانه‌ها شکل می‌گیرند. به لحاظ زمین‌شناسی، عمر تمامی دریاچه‌ها موقت بوده و میزان آب آن‌ها ممکن است دائماً تغییر کند.

با گذر زمان، امکان تمام شدن آب دریاچه‌ها در پی سرریز شدن، یا پر شدن آن با رسوب و گِل و لای وجود دارد. البته جریان طبیعی یک دریاچه، مانند دریاچه‌هایی که در پی تغییرات پوسته‌ی زمین ایجاد شده‌اند، ممکن است از خشک شدن آن جلوگیری کند. از جمله عواملی که به شکل‌گیری دریاچه‌ها کمک می‌کند، می‌توان به ریزش کوه، نشست زمین، ذوب شدن یخ‌های منطقه‌ای، فوران‌های آتشفشانی و جابجایی کوه‌های یخ اشاره کرد. در ادامه با چند مورد از عمیق‌ترین دریاچه‌های دنیا آشنا می‌شویم.

دریاچه‌ی بایکال که در فهرست «میراث جهانی یونسکو» نیز به ثبت رسیده، دارای عمقی ۱۶۴۲ متری است. دریاچه‌ی بایکال با ۲۵ میلیون سال قدمت، قدیمی‌ترین دریاچه‌ی جهان نیز محسوب می‌شود. این دریاچه، حدوداً ۶۱۰ متر عمیق‌تر از دریای خزر است. لازم به ذکر است دریای خزر بزرگ‌ترین و نیز سومین دریاچه‌ی عمیق دنیا به شمار می‌رود. دریاچه‌ی بایکال ۶۰ گونه ماهی مختلف و یک گونه فُک دریایی دارد. ۲۰٪ از مجموع آب‌های شیرین غیر منجمد جهان در دریاچه‌ی بایکال قرار دارد که معادل ۲۳٫۶۰۰ کیلومتر مکعب آب شیرین، تمیز و قابل استفاده است. این میزان، از مجموع آب‌های ۵ دریاچه‌ی بزرگ آمریکای شمالی که شامل دریاچه هیوران، دریاچه ایری، دریاچه میشیگان، دریاچه سوپریور، و دریاچه انتاریو است، نیز بیشتر است.

دریاچه‌ی تانگانیکا با ۱۴۷۰ متر عمق، دومین دریاچه‌ی عمیق جهان است. این دریاچه با قرارگیری در چهار کشور دنیا از جمله تانزانیا، کنگو، بروندی و زامبیا، طویل‌ترین دریاچه‌ی جهان نیز محسوب می‌شود. ۱۸٪ از آب‌های شیرین جهان در این دریاچه قرار دارد که برابر با ۱۸٫۹۰۰ کیلومتر مکعب است. تانگانیکا ۶ جزیره‌ی بزرگ و چند جزیره‌ی کوچک درون خود دارد. میزان قلیایی یا همان pH آب‌های این دریاچه ۸٫۴ است که زمینه را برای زندگی ۲۵۰ گونه ماهی سیکلید فراهم می‌کند که ۹۸٪ از آن‌ها نیز، بومیِ این دریاچه هستند. ماهی‌های سیکلید دریاچه‌ی تانگانیکا به خوبی خود را با شرایط این دریاچه وفق داده و طی زمان به تکامل رسیده‌اند. البته گونه‌های مختلف ماهی ساردین، ستاره دریایی و انواع اسفنج دریایی نیز در دریاچه‌ی تانگانیکا زندگی می‌کنند.

دریای خزر با ۱۰۲۵ متر عمق، سومین دریاچه‌ی عمیق جهان به شمار می‌رود. این دریاچه توسط کشورهای ایران، روسیه، ترکمنستان، قزاقستان و آذربایجان احاطه شده است. دریای خزر دارای ۷۸٫۷۰۰ کیلومتر مکعب آب است. اگرچه این دریاچه هیچ ارتباطی با اقیانوس ندارد، اما آب‌های آن به میزان ۱٫۲ درصد شوری دارند. ۸۰٪ از آب دریای خزر، از «رود وُلگا» تأمین می‌شود. ماهی خاویار و نیز انواع ماهی‌های مخصوص تهیه‌ی کنسرو در این دریاچه یافت می‌شوند که موجب رونق صنعت ماهیگیری در منطقه شده است. ماهی سالمون و فُک نیز در دریای خزر زندگی می‌کنند. در نواحی اطراف دریای خزر و نیز داخل آن، ذخایر نفتی وجود دارد که البته مقداری از آن استخراج شده است.

دریاچه وستوک در قطب جنوب واقع شده و با ۱۰۰۰ متر عمق، چهارمین دریاچه‌ی عمیق جهان به شمار می‌رود. نام این دریاچه، برگرفته از نام ایستگاه تحقیقاتی در نزدیکی آن است. میزان آب شیرین دریاچه‌ی وستوک ۵۴۰۰ کیلومتر مکعب است که در فاصله‌ی ۴۹۰ متریِ زیر یخ واقع شده است. آب این دریاچه حاوی مقدار زیادی اکسیژن و نیتروژن است؛ دلیل این موضوع، وجود فشار دائمی در تاریکی مطلق است. «ریز اندامگان» در داخل یخ‌های عمق دریاچه‌ی وستوک و «اکستریموفیل‌ها» نیز بر روی آب‌های یخ زده‌ی سطح آن دیده شده‌اند که نشان از وجود حیات در این دریاچه دارد. ریز اندامگان جاندارانی هستند که با چشم غیرمسلح دیده نمی‌شوند و تقریباً در همه جا، از آب و هوا گرفته تا خاک، روی پوست بدن، و مخاط بدن انسان و جانوران به میزان فراوان وجود دارند. اکستریموفیل به گروهی از ارگانیسم‌ها یا اندامگانی گفته می‌شود که در محیط‌های خشن فیزیکی یا شیمیایی که عموماً حیات در آن‌ها ناممکن است، زندگی می‌کنند. دریاچه‌ی وستوک توسط چندین گروه زیست‌شناس مراقبت می‌شود. آن‌ها معتقدند حفاری‌هایی که در نزدیکی این دریاچه انجام می‌دهند، موجب آلودگی آب‌های اعماق دریاچه نخواهد شد.

دریاچه‌ی سن مارتین با ۸۳۶ متر عمق، پنجمین دریاچه‌ی عمیق جهان به شمار می‌رود. این دریاچه به طور همزمان در دو کشور شیلی و آرژانتین قرار گرفته است. نام این دریاچه از دو جنبش آزادی‌خواهانه‌ی شیلی برگرفته شده است. این دریاچه در شیلی با نام لاگو اُ هیگینز و در آرژانتین با نام لاگو سن مارتین شناخته می‌شود. شکل و شمایل دریاچه‌ی سن مارتین شبیه به انگشتان باز شده‌ی دست است که به دره‌های کم‌عمق هر دو کشور منتهی می‌شود. «رودخانه مه‌یر» بخش اعظم آب این دریاچه را تأمین می‌کند ولی «دریاچه پاسکوآ» آب آن را به اقیانوس آرام تخلیه می‌کند.

دریاچه‌ی مالاوی که پیش‌تر با عنوان دریاچه‌ی نیاسا شناخته می‌شد، با ۷۰۶ متر عمق، ششمین دریاچه‌ی عمیق جهان به شمار می‌رود. این دریاچه در دو کشور مالاوی و موزامبیک واقع شده است. میزان آب شیرین دریاچه‌ی مالاوی در حدود ۸٫۴۰۰ کیلومتر مکعب است. این دریاچه دارای چندین لایه آب است که با هم در نمی‌آمیزند؛ لایه‌های دریاچه‌های معمولی دیگر، معمولا سالانه یک‌بار با هم ترکیب می‌شوند؛ اما دریاچه مالاوی این‌گونه نیست. این دریاچه در حدود ۱۰۰۰ گونه‌ی مختلف از ماهی‌های سیکلید دارد که تعداد گونه‌هایش در حال افزایش است. رودخانه‌ی روهوهو بیشتر آب دریاچه‌ی مالاوی را تأمین می‌کند و رودخانه‌ی شایر، آب آن را به رودخانه‌ی زامبزی تخلیه می‌کند.

دریاچه‌ها سه ناحیه دارند که شامل «بخش کشند کرانی یا ساحلی» در نزدیکی خشکی، «بخش فروغ‌دار» که همان سطح آب برای جذب نور کافی به منظور فتوسنتز است و «بخش عمقی» به عنوان سکونتگاه جانداران دریاچه است. دریاچه‌ها معمولاً بر دمای هوای محیط اطراف خود تأثیر می‌گذارند؛ به طوری که در طول روز موجب سرد شدن نواحی اطراف و در شب موجب گرمای پیرامون خود می‌شوند. اگرچه دریاچه‌ها شرایط جوی مناسب و نیز غذا برای کسانی که در اطراف آن‌ها در حال زندگی هستند، فراهم می‌کنند اما ممکن است زندگی در حوالی دریاچه‌ها با خطراتی هم همراه باشد. برای نمونه، اگر زلزله یا ریزش کوه در کنار دریاچه‌ها رخ دهد، آب کف دریاچه با آب‌های سطحی ترکیب شده و موجب پخش شدن گاز دی اکسید کربن به هوای محیط اطراف دریاچه می‌شود. این گاز دی اکسید کربن منتشر شده، ممکن است وارد مناطق مسکونی شده و موجب خفگی تعداد کثیری از انسان‌ها شود.