با آغاز ماه محرم و شروع مراسم های عزاداری سالار شهیدان امام حسین (ع) شاهد برخی مراسم های نامتعارف عزاداری در نقاطی از کشورمان هستیم. قمه‌زنی یکی از این آداب و رسوم نادرست عزاداری است که امروز در نیک صالحی می خواهیم درباره آن صحبت کنیم.
رد موضوع قمهزنیقمهزنی به دلیل آثار و پیامدهایی منفی‌ای که به دنبال دارد، از مصادیق عزاداری
برای امام حسین(ع) به شمار نمی‌رود.
قمه‌زنی در ماه محرم
از حادثه غمبار عاشورا و توجه مردم به عمق مصیبت و سفارش امامان معصوم(ع) بر سوگواری و گرامیداشت یاد و
خاطره شهدا کربلا به ویژه سید و سالار شهیدان حضرت امام حسین(ع)، برپایی مجالس عزا در بین شیعیان رایج شد
و به تدریج گسترش یافت و همراه با فرهنگ‌های مختلف شیوه‌های مراسم تغییر کرد، ولی به هر حال مشخصه اصلی
آنکه سوگواری است حفظ شد.
از آنجا که امروز عزاداری در تداوم و ترویج مکتب تشیع و نظام اسلامی نقش فراوانی دارد، بایستی با پالایش
سنت‌ها و نمادهای عزاداری، خط سرخ شهادت‌طلبی، مبارزه و فداکاری را تداوم بخشید.
این پالایش باید در اشعار، تاریخ‌نگاری، برداشت‌ها و اجرای سنت‌ها صورت گیرد تا از رخ دادن بدعت‌ها پیشگیری شود.
با نظارت دقیق بر هیأت‌ها و دسته‌های عزاداری، تعزیه‌خوانی و پیشگیری از رفتارهای ناسازگار با موازین شرعی و اعتقادی و
اعمالی به دور از عقلانیت مانند قمه زدن، قفل و تیغ زدن بر بدن، قلاده بستن، سینه خیز رفتن
به سوی حرم اهل بیت(ع) و دیگر رفتارهای وهن‌آمیز، می‌توان این شیوه‌ها را مهار کرد.(۱)
مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه علمیه قم با نقد قمه‌زنی که از یکی از بدعت‌های ایجاد شده در سنت عزاداری است، این گونه
می‌نویسد
عزاداری و برپایی مجالس سوگواری برای سالار شهیدان امام حسین(ع) از امور مستحب و از سفارش‌ها و توصیه‌های اکید
پیامبر گرامی اسلام(ص) و امامان معصوم(ع) است.
اما چگونگی برپایی مراسم عزاداری، به عرف سالم انسان‌ها واگذار شده است.
با توجه به عرف هر جامعه‌ای، شیوه‌ها و گونه‌های متفاوت عزاداری به وجود آمده است؛ سینه‌زنی، زنجیر زنی و مدیحه‌سرایی
هر کشوری با کشور دیگر تفاوت دارد.
در نتیجه تا زمانی که عزاداری ضرر مهم و قابل توجهی بر بدن نداشته باشد و یا پیامدهایی مثل راضی
نبودن به مقدرات الهی و یا وهن دین و مذهب را در پی نداشته باشد و با عقل سالم هم
سازگار باشد؛ مورد تأیید اسلام است، اما قمه‌زنی در عزاداری امام حسین(ع) به دلیل مضرات قابل توجه بر بدن، ایجاد
رعب و وحشت برای کودکان و زنان، وهن مکتب تشیع، خدشه‌دار کردن اهداف عزاداری و مخالف بودن با سیره اهل
بیت(ع) بدعت و حرام است.
بدون شک برپایی مراسم عزاداری و سوگواری برای اهل بیت عصمت و طهارت به ویژه امام حسین(ع) و یاران با
وفا و فداکار آن حضرت از شعائر الهی و دارای اجر و ثواب بسیار، و وسیله‌ای برای قرب و نزدیکی
به خداوند متعال است، اما در سال‌های اخیر، جریان‌های افراطی و مشکوک با پخش اطلاعیه، سی‌دی و کتاب به تبلیغ
و ترویج بی‌حد و مرز بودن عزاداری پرداخته و می‌گویند: هر عملی که به قصد عزاداری انجام شود، جایز است
و همه انواع عزاداری‌های مرسوم در جهان که به حدود ۳۳۰ نوع می‌رسد، جایز است.
بر اساس این باور قمه‌زنی، قفل‌زنی، استفاده از زنجیرهای تیغ‌دار، در آتش رفتن و…
جایز است! اینها برای اثبات این ادعا از همه ابزارهای ممکن از جمله تحریک احساسات، خلط حق و باطل و
حتی تهمت و افترا به برخی از فقهای گذشته و حال سود جسته و با همه توان، تلاش می‌کنند که
قمه‌زنی را عملی شرعی و مستند نشان دهند.
در حالی که عزاداری نیز همانند بسیاری از امور دیگر دارای حد و مرز است؛ زیرا عزاداری با اهمیت و
نقش مفیدی که دارد، اگر به صورتی غیرصحیح انجام شود، ضررهای جبران‌ناپذیری را به بار می‌آورد.
از این رو، وظیفه عالمان و حوزه‌های علمیه است، که بدون مجمل‌گویی و با صراحت، حد و مرز آن را
بیان کنند.
خداوند متعال در قرآن می‌فرماید: «وَ مَنْ یَتَعّد حُدود اللّه فَقَد ظَلَم نَفَسه»؛(۳) هر کس از حدود الهی
تجاوز کند بر نفس خویش ظلم کرده است و نیز روایات زیادی داریم که هر چیزی دارای حدّ است: «مامن
شی ءٍ الاّ و له حدّ»؛(۴) هیچ چیزی نیست، مگر آنکه برای آن حدّی است.
حکم قمه‌زنی
اما سوال اینجاست، قمه زدن و یا لطمه وارد کردن به بدن اسلام از نظر مراجع تقلید چه حکمی دارد؟
امام خمینی رحمه الله: اگر موجب ضرر نباشد مانع ندارد، ولی در این زمان این عمل نشود .
مقام معظم رهبری: قمه زنى علاوه بر اینکه از نظر عرفى از مظاهر حزن و اندوه محسوب نمیشود و سابقهاى در عصر ائمه «علیهم السلام» و زمانهاى بعد از آن ندارد و تأییدى هم به شکل خاص یا عام از معصوم «علیه السلام» در مورد آن نرسیده است، در زمان حاضر موجب وهن و بدنام شدن مذهب می‌شود بنابراین در هیچ حالتى جایز نیست. (رساله اجوبه، سوال ۱۴۶۱)
آیت الله مکارم شیرازی(دام ظلّه):قمه زنی قطعا حرام است و باید از انجام اعمالی که موجب وهن مذهب و یا آسیب به بدن می شود اجتناب کرد.
آیت الله سیستانی(دام ظلّه):باید از کارهایی که عزاداری را خدشه دار می کند اجتناب شود .
آیت الله جوادی آملی: چیزی که مایه وهن اسلام و مایه هتک حرمت عزادارای است جایز نیست، انتظار می رود از قمه زنی و مانند آن پرهیز شود.
آیت الله فاضل لنکرانی: توجه به گرایشی که نسبت به اسلام و تشیع بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، در اکثر نقاط جهان پیدا شده است و ایران اسلامی به عنوان ام القرای جهان اسلام، شناخته می‌شود و اعمال و رفتار ملت ایران به عنوان الگو و بیانگر اسلام، مطرح است، لازم است در رابطه با مسائل سوگواری و عزاداری سالار شهیدان، حضرت امام حسین ـ علیه السلام ـ به گونه‌ای عمل شود، که موجب گرایش بیشتر و علاقه‌مندی شدیدتر به آن حضرت و هدف مقدس وی گردد.
حکم قمه‌زنی به فتوای مراجع تقلیدپیداست در این شرایط، مسئله قمه زدن نه تنها چنین نقشی ندارد، بلکه به علت عدم قابلیت پذیرش، و نداشتن هیچ گونه توجیه قابل فهم مخالفین، نتیجه سوء بر آن مترتب خواهد شد. لذا لازم است، شیعیان علاقه‌مند به مکتب امام حسین ـ علیه السلام ـ از آن خودداری نمایند؛ و چنان چه در این مورد، نذری وجود داشته باشد؛ نذر واجد شرایط صحت و انعقاد نیست.
آیت الله نوری همدانی: عزاداران محترم و متعهد به جای اینکه قمه را بر فرق خود بکوبند در فکر آن باشند قمه را بر سر دشمنان اسلام که اراضی آنان را اشغال و در فکر تضعیف آنان می باشند و منابع آنان را غارت و بالاخره هر روزی با ترفند جدیدی حیات اسلامی آنها را به مخاطره می اندازند بکوبند . خداوند توفیق بیشتر برای پیمودن این راه به همه ی مسلمانان عنایت بفرماید.
آیت‌الله العظمی جعفر سبحانی: عزاداری حضرت سید‌الشهداء-سلام‌الله علیه- پشتوانه‌ی بقای اسلام و تثبیت تشیع است از این جهت باید به نحوی برگزار شود که اولا تمام ضوابط شرعی در آن رعایت شود.
ثانیا: موجب جذب و گرایش دیگران به راه حسین‌بن‌‌علی علیه‌السلام شود، بنابراین از هر نوع ابزار و ادوات که مایه‌ی خونریزی می‌شود، خودداری کنید.
آیت الله بهجت (ره): ازهرعملی که باعث وهن به تشیع می شود باید پرهیز نمود.
ناگفته پیداست که ایرادی بر مویه، عزاداری سالار شهیدان (ع) و مظلومیت اهل بیت (ع) نیست، چه زیبا است که به جای لطمه وارد کردن و انجام فعلی به اشتباه، نیکوترین مسیر را با صدقه دادن و اهدای خون در پایگاه های سلامت طی کنیم. مسیری که چند سالی است پایگاه های اهدای خون، با عنوان «نذر خون» در روزهای تاسوعا و عاشورا، برای یاری رساندن به بیماران، میزبان مردم می شوند.
فارس و باشگاه خبرنگاران
