روزنامه ایران - مرجان قندی: فیلم سینمایی «تنگه ابوقریب» به کارگردانی بهرام توکلی و تهیه‌کنندگی سعید ملکان از 17 مرداد ماه در سینماها به نمایش درآمد. اکران این فیلم نشان داد ترسیم قهرمانان واقعی جنگ بدون نگاه کلیشه‌ای به آنها همچنان درخشان است و مورد تحسین مردم قرار می‌گیرد. «تنگه ابوقریب» یادمان آورد که چه بسیارند مجاهدت‌های 8 سال دفاع مقدس که زیرغبار فراموشی مانده‌اند. بسیاری از تماشاگران ابراز کرده‌اند با دیدن «تنگه ابوقریب» برای ساعتی روی صندلی میخکوب شدند! اتفاقی که تاکنون کمتر درباره فیلم‌هایی با موضوع دفاع مقدس افتاده است.
همینطور بسیاری از افراد وقتی شنیدند بهرام توکلی قرار است فیلمی با موضوع دفاع مقدس بسازد تعجب کردند؛ چرا که او بیشتر به فیلمسازهای جریان روشنفکری نزدیک بود و آثاری چون؛ «پابرهنه در بهشت»، «پرسه در مه»، «اینجا بدون من»، «آسمان زرد کم‌عمق»، «بیگانه» و «من دیه‌گو مارادونا نیستم» را در کارنامه‌اش داشت. اهالی سینما می گویند از این پس «تنگه ابوقریب» بهترین فیلم و نقطه اوج فعالیت فیلمسازی توکلی محسوب خواهد شد و کار فیلمسازان دفاع مقدس بسیار سخت خواهد بود چون این فیلم توقع تماشاگر را از فیلم‌هایی با موضوع دفاع مقدس بالا برده است. بدون شک این فیلم یکی از متفاوت‌ترین آثار دفاع مقدس سینمای ایران است که در این مطلب نگاهی به چرایی این تفاوت خواهیم داشت.
داستان رشادت‌ها و ایستادگی‌های بچه‌های گردان عمار
«تنگه ابوقریب» داستان رشادت‌ها و ایستادگی‌های بچه‌های گردان عمار است. سال ۶۷ ابوقریب تنگه‌ای بسیار استراتژیک بود، عراقی‌ها پیشروی کرده بودند و مناطق را از رزمندگان ایرانی پس می‌گرفتند؛ ایران در این مقطع تا حدودی غافلگیر شده بود، نیروهای ایرانی در آن بازه زمانی همه درگیر بودند، جمعی در شمال غرب و جمعی دیگر در شلمچه و جزیره مجنون درگیر بودند. بچه‌های گردان عمار تازه از خط پدافندی برگشته بودند، به آنها مرخصی داده شد تا برگردند تهران، چون بیشترشان بچه تهران بودند. همه آماده شدند و بلیت قطارشان را دریافت کردند. قطارهای اندیمشک معمولاً بعد از ظهر به راه می‌افتاد. ساعت 11 -10 صبح اعلام کردند که عراق به تنگه ابوقریب حمله کرده است مرخصی ها لغو شد و می‌گویند که گردان عمار را بفرستید، اطلاع می‌دهند که گردان عمار آماده شده‌اند که مرخصی بروند. اما دستور می‌دهند که گردان عمار را برگردانید به تنگه ابوقریب... بچه‌های گردان عمار را برمی‌گردانند به پادگان دوکوهه، سریع تجهیزات می‌دهند و با کامیون آنها را به خط می‌فرستند...
تلاش کارگردان برای واقعی نشان دادن جنگ
کارگردان فیلم درنشست پرسش و پاسخ فیلمش در جشنواره فیلم فجر گفته بود:«سعی من از روزِ اول ساخت تنگه ابوقریب تلاش برای واقعی نشان دادن جنگ بود، به نحوی که تماشاگر را وسط میدان جنگ قرار دهیم و می‌خواستیم براساس مستندات و شنیده‌ها تماشاگر را با مفهوم واقعی جنگ و لحظات آن دوران آشنا کنیم.»
توکلی درباره مستندات وقایع فیلم اشاره به این دارد که:«تحقیقاتی که برای این فیلم انجام شد در دو بخش میدانی و مصاحبه بود. این روز که در فیلم نشان داده شد، آنقدر وقایع گسترده‌ای داشت که هیچ فیلمی نمی‌تواند به طور کامل آن را نشان دهد. به طوری که تا امروز سه رمان درمورد آن نوشته شده است. ما تلاش کردیم کلیات مستند این یک روز و نیم در فیلم حفظ شود و قصه بر مبنای آن پیش برود. در واقع فیلم از یک آرامش شروع می‌شود و با التهاب به اتمام می‌رسد. دوربین در این فیلم تلاش داشت تا این روند را بخوبی نمایش دهد.»
او همچنین به فضای باورپذیر فیلم اشاره کرده و گفته است:«ما برای نزدیک شدن به روایت مستند؛ نقش موسیقی را در فیلم کم کردیم.»
«تنگه ابوقریب»، از بهترین‌های سینمای دفاع مقدس
مجید مجیدی، کارگردان برجسته سینما هم درباره این فیلم گفته است:«بهرام توکلی، با اینکه در جنگ نبوده، اما با یک تصویر حماسی جنگ را روایت و مظلومیت و خلوص بچه‌های جنگ را بخوبی تصویر کرده است.
تنگه ابوقریب یکی از نقاط عطف جنگ ما در تاریخ است که تاکنون به آن پرداخته نشده بود، اما به اندازه کل جنگ ما مهم بوده و توکلی به زیبایی این شکوه، عظمت و حماسه را به تصویر کشیده است.»
به باور بسیاری از تماشاگران و منتقدان سینما «تنگه ابوقریب» از بهترین فیلم‌هایی است که درباره جنگ ایران و عراق ساخته شده است، فیلمی که به دور از هرگونه اغراق و شعارزدگی، در کمال واقع‌گرایی، تصویری متأثرکننده و به‌غایت جذاب ارائه می‌دهد. حقیقت این است که طی چند سال اخیر که زمانی طولانی از پایان جنگ گذشته است و احساسات مردم فروکش کرده و فیلم‌های شعاری دهه شصت و هفتاد رنگ باخته‌اند، فرصتی پدید آمده است تا فیلمسازان جوان و خوش‌قریحه‌مان به سراغ این موضوع حساس و درعین‌حال مهم در تاریخ کشورمان بروند. بعد از «ایستاده در غبار» و «ویلایی‌ها» که هرکدام با رویکرد منحصربه‌فردی جنگ و ابعاد آن را بررسی کرده‌اند و بشدت هم موفق بوده‌اند، می‌شود گفت «تنگه ابوقریب» کامل‌ترین و بهترین نگاهی است که تاکنون به این موضوع و ژانر معطوف گشته است. نظر‌های مردم بعد از دیدن فیلم این مفهوم را می‌رساند که «تنگه ابوقریب» قضاوت‌گر نیست و از بیننده‌اش نمی‌خواهد قضاوت کند، این اثر سینمایی فقط فاجعه‌ای دردناک از دل واقعیت را به تصویر کشیده است. عمق فاجعه در میدان نبرد و تیرهایی که شلیک شده نشان داده نشده بلکه عمق فاجعه زمانی است که روایت پایان‌یافته و بار دیگر نوشته‌ای روی تصویر ظاهر می‌شود: پنج روز بعد جنگ تمام می‌شود.
خوب است به نقاط ضعفی که برخی منتقدان سینما هم به آن اشاره کرده‌اند گریزی بزنیم، یکی از موارد قابل توجه در این فیلم مبهم بودن جغرافیای فیلم است؛ یعنی محل جنگ و نبرد در فیلم نامشخص است. فیلم در نوعی سردرگمی مکانی به سر می‌برد، در واقع توکلی باید آنچه را در قالب کپشن برای تماشاگر توضیح می‌دهد در داستان فیلم نمایش می‌داد. این یک نقطه ضعف است که بهرام توکلی به جای اینکه نتیجه‌گیری داستان فیلم خود را در داستان اعمال کند، در قالب متن‌نوشته اعلام کرده است.
اکران در 89 سالن سینما
در حال حاضر 89 سالن سینمایی در اختیار بهترین فیلم سی و ششمین جشنواره ملی فیلم فجر که جواد عزتی، مهدی پاکدل، امیر جدیدی، حمیدرضا آذرنگ، علی سلیمانی و مهدی قربانی از جمله بازیگران آن هستند، قرار گرفته است؛ اما با توجه به درخواست بسیاری از سینماداران شهرستان‌ها، احتمالاً بزودی تعداد سینماهای نمایش‌دهنده «تنگه ابوقریب» افزایش پیدا می‌کند. نکته قابل توجه دیگر درباره این فیلم این است که یک فیلم با ژانر جنگ توانسته بعد از دو هفته اکران ۸۰۰ میلیون تومان فروش داشته باشد که این رقم خوب و امیدوارکننده برای فیلمی در این ژانر محسوب می‌شود.
