آن عید قربان را بگو ؛ وان شمع قرآن را بگو
وان فخر رضوان را بگو ؛ مستان سلامت میکنند
مولانا
عید سعید قربان مبارک باد
احکام گوشت قربانیدر فرهنگ دینی به هر چیزی که سبب قرب و نزدیکی انسان به خدا شود، واژه قربان بر آن اطلاق می‌گردد. در روایت می‌خوانیم: «الصَّلَاةُ قُرْبَآنُ كُلِّ تَقِی»؛ نماز نزدیک کننده هر باتقوایی به خداوند متعال است.
فضیلت قربانی کردنقربانی در عید قربان به آن حیوانی گفته میشود که برای قرب و نزدیکی به خداوند متعال ذبح یا نحر میشود.«1» باید توجه داشت که خداوند متعال نیازی به گوشت این حیوانات ندارد؛ انچه که دراین جریان اثرگذار است و همان موجب قرب الی الله میشود تقوا، اطاعت پذیری و حرکت برای انجام دستور خداست که از این قربانی در جان قربانی کننده می‌ماند.
خداوند متعال می فرماید: «لَن یَنَالَ اللَّهَ لحُومُهَا وَ لَا دِمَاؤُهَا وَ لَاكِن یَنَالُهُ التَّقْوَى مِنكُمْ» «37/حج»؛ هرگز گوشت ها و خون هایشان به خدا نمى رسد؛ بلكه تقواى شما به او مى رسد.
بر کسانی که مشغول اعمال حج هستند، واجب است تا در روز دهم ذی الحجه یا همان عید قربان، شتر، گاو، بز و یا گوسفندی را در منا ذبح کنند.
انجام قربانی برای کسانی که در حج نیستندامام صادق علیه السّلام فرمود:
در یوم النحر «یعنى روز عید قربان» هیچ عملى بهتر ازآن نیست كه خونى به رسم قربانى ریخته شود یا در مسیر احسان به والدین یا خویشاوندى كه قطع رحم مى كند، گامى برداشته شود و آن كه حاجی درباره آن خویشاوند، تفضّل بیشترى مبذول دارد ودر گفتن درود سبقت جوید یا از قسمت مرغوب گوشت قربانى اطعام كند و پس ازآن بقیّه همسایگان خودرا از یتیمان گرفته تا مسكینان و بردگان رابه استفاده ازآن فراخواند و اسیران را تفقّد كند.
شیخ صدوق«ره» در شرح این فراز مینویسد:
بزرگان برآنند كه این اعمال در روز عید قربان بطور مطلق مطلوب است گرچه در مِنا نباشد و ما اضافه مى كنیم گرچه قربانى در روز عید قربان نباشد؛ لكن در منا و روز عید قربان ثوابش بیشتر خواهد بود.
عید قربان
وَ جَاءَتْ أُمُّ سَلَمَةَ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهَا إِلَى النَّبِیِّ ص فَقَالَتْ یَا رَسُولَ اللَّهِ یَحْضُرُ الْأَضْحَى وَ لَیْسَ عِنْدِی ثَمَنُ الْأُضْحِیَّةِ فَأَسْتَقْرِضُ وَ أُضَحِّی فَقَالَ اسْتَقْرِضِی وَ ضَحِّی فَإِنَّهُ دَیْنٌ مَقْضِیٌّ.
امّ سلمه نزد رسول خدا «ص» آمد و گفت: یا رسول اللّه! عید أضحى فرا می‌رسد و من بهاى قربانى ندارم؛ پس آیا اجازه دارم قرض بگیرم و قربانى كنم؟. حضرت فرمود: قرض بگیر و قربانی كن؛ زیرا آن قرضی است ادا شدنى «یعنى این قرض را خداوند سبحان ادا مى كند چون در جهت رضاى اوست»
بنابر این بر دیگرانی که در احرام نیستند، مستحب است در روز عید قربان یکی از این حیوانات را بنا بر سنت الهی قربانی نمایند؛ دراین مورد لازم نیست که حتما قربانی کننده قبلاً حج رفته و حاجی شده باشد.
این عمل مانند نمازی که دراین روز خوانده میشود یکی از اعمال بسیار سفارش شده است که عمل به آن احیای شعار الهی در جامعه است که قطعاً اگر مردم به آن اقبال کنند و نشانه هاي آن در همه ی جا جلوه گری کند، اسباب عنایت و ریزش رحمت الهی را در پی خواهد داشت که این وعده خداوند در قرآن کریم است که «وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرى آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَكاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ» اگر اهل شهرها و آبادى ها ایمان مى آوردند و پرهیزكارى پیشه می‌كردند، قطعاً درهاىِ بركاتى از آسمان و زمین را بر آنان می‌گشودیم.
«قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ «ع» كَآنَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ «ع» لَا یَأْكُلُ یَوْمَ الْأَضْحَى شَیْئاً حَتَّى یَأْكُلَ مِنْ أُضْحِیَّتِهِ».
امام باقر «ع» فرمودند: شیوه امیرالمؤمنین «ع» چنین بود كه روز عید قربان، غذایى نمى خورد تا از گوشت قربانى خود غذائى تناول كند.
و نیز آن حضرت فرمودند: «وَ لَا تَأْكُلْ یَوْمَ الْأَضْحَى شَیْئاً إِلَّا مِنْ هَدْیِكَ وَ أُضْحِیَّتِكَ إِنْ قَوِيتَ عَلَیْهِ وَ إِنْ لَمْ تَقْوَ فَمَعْذُورٌ»
در روز عید قربان چیزى نخور مگر از گوشت قربانىِ خود و اگر قدرت تمكن مالى براى قربانى كردن ندارى دراین صورت معذورى.
از این روایات به دست می‌آید اگر برای انسان مقدور بود در روز عید، قربانی کرد نخستین چیزی که در آن روز می‌خورد از گوشت همان قربانی باشد.
امیرالمومنین «ع» می فرمودند: «وَ إِذَا ضَحَّیْتُمْ فَكُلُوا وَ أَطْعِمُوا وَ أَهْدُوا وَ احْمَدُوا اللَّهَ عَلَى مَا رَزَقَكُمْ مِنْ بَهِيمَةِ الْأَنْعَامِ»
چون مراسم قربانى را برگزار كردید از گوشت قربانى بخورید و هدیّه بدهید و خدا رابه پاس این نعمت كه گوشت شتران و گاوان و گوسفندان را روزىِ شما ساخته، سپاسگزارى كنید.
کیفیت تقسیم قربانیامامان معصوم «ع» یک سوم قربانی رابه همسایگان، یک سوم آن رابه نیازمندانی که تقاضای داشتند، می دادند و یک سوم باقیمانده را برای خانواده خود نگه می داشتند.
«وَ كَآنَ عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ وَ أَبُو جَعْفَرٍ «ع» یَتَصَدَّقَآنِ بِثُلُثٍ عَلَى جِيرَآنِهِمْ وَ بِثُلُثٍ عَلَى السُّؤَّالِ وَ بِثُلُثٍ یُمْسِكَآنِهِ لِأَهْلِ الْبَیْت».
و عليّ بن الحسين و ابو جعفر عليهما السّلام ثلث قربانى را صدقه همسايگان و ثلث ديگر را صدقه سائلان مي ساختند و ثلث سوم را براى خانواده نگاه مي داشتند.
از این رو مستحب است كه قربانى سه قسمت شود: یك سوم آنرا خودش بخورد و یك سوم را صدقه دهد و یك سوم را هدیه نماید؛ و احتیاط آن است كه چیزى ازآن بخورد گرچه واجب نیست.
بنابر این اگر کسی علاقه مند بود تمام گوشت قربانی را برای خود نگه دارد، منعی نخواهد داشت.
حجت الاسلام محسن قرائتی استاد تفسیر قرآن کریم بیش از 30 سال است به تدریس معارف قرآن و اهل بیت«ع» می‌پردازد و سال‌ها است که پنج شنبه ها در برنامه درس هایي از قرآن میهمان خانه هاي ایرانیان است.
با توجه به تأکید مقام معظم رهبری مبنی بر توجه به انس عمومی با قرآن و توجه به مفاهیم الهی، در این جا گزیده اي از تفسیر قرآن حجت الاسلام قرائتی درسال هاي گذشته را در اختیار علاقه مندان قرار می‌دهیم.
در ادامه بخشی از تفسیر قرآن حجت الاسلام قرائتی در برنامه درس هایي از قرآن با موضوع «شفای قرآن، عید قربان» که در 1 بهمن ماه سال 1383 ایراد شده است، تقدیم میشود.
– قربانی کردن سابقه دارد حضرت آدم دو تا پسر داشت هابیل و قابیل «قَرَّبَا قُرْبَآنًا» المائدة/27 سابقه قربانی مال اسلام نیست حتی بت پرست ها که گوسفند می کشتند، میگفتند:«لِیُقَرِّبُونَا إِلَی اللَّهِ زُلْفَی» الزمر/3 بت پرستی شان بخاطر قرب بود.
– افرادی مال خودشان را قربانی میکنند، افرادی جان شان را، مسئله وقف هم همینطور است اگر کسی بتواند چیزی را وقف کند این دائماً هر کس از این درخت، از این قنات، از این آب لوله کشی، از این مدرسه، از این کتابخانه، مسئله وقف یک صدقه جاریه است یک کاری قربة الی الله دائمی است.
– قرآن میگوید:«وَأَطْعِمُوا الْقَآنِعَ وَالْمُعْتَرَّ» الحج/36 خدا به همه ی و حاجی ها میگوید وقتی گوسفند کُشتید هم بخورید هم به دیگران بدهید نمیگوید اگر می شناسی، اگر می شناسی نیست، آقا این آدم معلوم نیست چه جور آدمی است؟ به او بده بخورد، مگر میخواهی گزینش کنی؟ در کارهای قربانی گزینش نکنید «وَأَمَّا السَّائِلَ فَلَا تَنْهَرْ». الضحی/10
– عید در اسلام مساوی است با کمک به فقرا، عید فطر زکات فطریه؛ عید قربان گوشت قربانی، کسی هم پول ندارد گوسفند بخرد شریکی جمع بشوند یکی پنج تومان ده تومان بدهند ده نفری بیست نفری یک گوسفند بکشند و بدهند شریکی باشد ولی کار بشود عید قربان نقد می‌کند مکاتبی راکه میگوید گوشت خوردن درست نیست.
– گاهی ما قربانی که میکنیم قربان خودمان میشود سیراب و شیردان برای عصر، کله پاچه اش برای صبح، این ران برای شوهر خواهر، آن هم برای داماد، این برای خواهر، اصلاً چیزی قربان نشد.
قربان یعنی از خودت جدا کن نه یعنی خرج… مثل این که بنده بگویم قربـة الی الله بعد پول را بردارم بگذارم توی کیسه ام این قربان نشد. عید قربان یعنی اگر گوسفند می‌کشید چشم هایتان را ببندید گوشت و دنبه را یک جور بین دیگران تقسیم کنید.
– نماز قربانی است، صدقه قربانی است، وقف قربانی است، کمک علمی قربانی است، بنابر این همه ی ما میتوانیم به کارهایمان رنگ الهی بدهیم این که قرآن میگوید «الَّذِینَ هُمْ عَلَی صَلَاتِهِمْ دَائِمُونَ» المعراج/23 دائماً در نمازند، مگر این که فرشته هستند که دائم در نمازند؟
می‌خواهد بگوید آن ها وقتی نماز خواندند میروند یک مسجد توی جاده می سازند یک مسجد توی روستا می سازند جهاد سازندگی که جاده را آسفالت میکنند … باید کارهایمان را جوری کنیم که دنیا و آخرتمان پربار شود.
– در قرآن صد و پانزده مرتبه کلمه دنیا است صد و پانزده مرتبه هم کلمه آخرت هست میـــخواهد بگوید کاری کنید که چیزی را فدای چیزی نکنید نه دنیا را فدای آخرت کنید و نه آخرت را فدای دنیا کنید.
– قرآن می فرماید که دو رقم مرض داریم گاهی مرض روحی است گاهی جسمی امراض روحی مهمتر است زیرا:
1- دائمی است
2- مخفی است
3- امراض مادر است
4- درمانش سخت تر است
5- دارویش هم همه ی جا نیست
6- دکتر آن فقط اولیاء خدا هستند.
– قرآن می فرماید «نَسُوا اللَّهَ» افرادی هستند خدا را فراموش میکنند بعد خدا می فرماید حالا که شما من را فراموش کردی من هم یک کاری میکنم که خودت خودت را فراموش کنی «فَأَنْسَاهُمْ أَنْفُسَهُمْ» الحشر/19 یکی از چوبهای خدا این است.
عید قربان مبارک
