«آسیو شوان» نام روستای تاریخی کوچک و زیبا در منطقه کوهستانی بین آبشار لاتون و آبگرم کوته کومه، در کوهپایه های آسپینه در جنوب بندر مرزی آستارا بود که اهالی آن در گذشته به صنعت تولید آرد ذرت و گندم به روش سنتی با بهره مندی از قدرت آب مشغول بودند.
با بررسی ابعاد اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و طبیعی، باید بگوئیم یافتن راه حل برای عدم مهاجرت روستائیان به شهرها و حفظ آداب و رسوم اهالی به هیچ طریقی ممکن نمی شود، مگر با تثبیت منابع درآمد و تأمین مایحتاج روزمره آنها که متأسفانه بی توجهی به وضعیت برخی از روستاها، سبب خالی گشتن آنها از سکنه و تخریب آثار اقامت بشر شده است.
روستای تاریخی «آسیو شوان» که در گذشته به دلیل داشتن آسیاب آبی سنتی با معماری بی مثال در منطقه و صنعت دامپروری و کشاورزی با رونقی بی بدیل به عنوان قلب معیشتی اهالی بخش لوندویل از توابع شهرستان مرزی بندر آستارا بوده است، در حال حاضر فقط یک نام باقی مانده است.
وجود تأسیسات بزرگترین آسیاب آبی با سنگ های بزرگ و معماری سنتی انتقال آب از رودخانه و انبارهای کاه گلی نگهداری آرد با سقف های سفالین که چند صد سال قدمت داشت، از ویژگی های این منطقه بود.
پس از خالی شدن روستا از سکنه و عدم توجه دست اندرکاران، آنچه به عنوان بقایای یک روستای کوچک ولی سرشار از آداب و رسوم و صنعت منحصربفرد سنتی باقی مانده بود، طی دو دهه اخیر به شکل کامل تخریب و در زیر تلی از خاک و شاخ و برگ درختان مدفون شده است.
خوشنود نیک رأی، از اهالی این روستا، خاطرنشان کرد: در روستای آسیه شوان تا حدود 30 سال پیش بالغ بر 80 خانوار زندگی می کرد که همه به مناطق پایین دست شهرستان های آستارا و تالش مهاجرت کرده اند.
وی با بیان اینکه آسیاب آبی قدمتی بیش از یک صد سال دارد و میراث خانوادگی آنها محسوب می شود، ادامه داد: نبود امکانات معیشتی و راه دسترسی مناسب از آسیوشوان به روستاها و شهرهای پایین دست، از مهمترین عوامل مهاجرت اهالی روستا و ترک زادگاهشان بوده است.
وی با اشاره به خاطرات تلخ چند دهه گذشته از قبیل مرگ مادر باردار و فرزندش در فصل زمستان به دلیل نبود جاده دسترسی مناسب و تلف شدن گاو و گوسفند اهالی به دلیل سرمای هوا در دهه های 60 و 70، خاطر نشان کرد: این اتفاق ها تصمیم اهالی برای مهاجرت را مصمم کرد و در حال حاضر شاهد این هستیم که دیگر هیچ خانواری در این روستا زندگی نمی کند.
نیک رأی که خود کلبه ای برای میزبانی از کوهنوردان و گردشگران در آن منطقه بنا کرده است، در بخش دیگر سخنان خود تخریب بقایای روستا به خصوص تأسیسات آسیاب آبی را بسیار ناراحت کننده عنوان کرد و افزود: بلایای طبیعی و رهگذاران از عاملان اصلی تخریب بقایای این روستا هستند.
وی وابستگی به روش های سنتی زندگی و خودکفایی اهالی روستا در تأمین بساری از مایحتاج روزمره را از مزیت های زندگی روستایی در زمان های گذشته برشمرد و تأکید کرد: در کنار پیشرفت بشر و غالب شدن زندگی ماشینی بر زندگی سنتی و افزایش نیازها به مسایل بهداشتی و تحصیلی سبب شد تا علاقمندی اهالی به مهاجرت بیش از هر چیز مطرح شود.
وی در بخش پایانی سخنان خود، روستائیان را اصلی ترین حافظان جنگلها و مراتع عنوان کرد و گفت: احداث راه دسترسی مناسب از کوته کومه به منطقه آبشار لاتون سبب بازگشت بومیان منطقه خواهد شد و امیدواریم در پی آن شاهد رونق دوباره روستا باشیم.
داریوش ملک زاده، رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان مرزی بندر آستارا در گفت و گو با ایسنا، تصریح کرد: طی یک سال گذشته، شناسایی آثار و مناطق تاریخی و باستانی شهرستان آستارا آغاز شده است و همچنان تداوم دارد.
وی با بیان اینکه فعالیت سمن ها و گروه های مردم نهاد در شهرستان نقش بسزایی را در این زمینه دارد، افزود: در حال حاضر سه گروه مردم نهاد با میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان همکاری می کنند که آثار مثبت این همکاری را در احیای مدرسه تاریخی داریوش شاهد هستیم.
ملک زاده با تأکید بر اینکه روستای تاریخی آسیو شوان قابلیت های بسیاری را در زمینه معرفی فرهنگ معیشتی گذشتگان منطقه دارد، خاطر نشان کرد: احیای این روستا در دستور کار است و با جذب اعتبار می توانیم بخشی از آن را برای بازدید گردشگران احیا کنیم.
وی در پایان از تدوین اپیلیکیشن جاذبه های توریستی و گردشگری شهرستان مرزی بندر آستارا سخن گفت و افزود: جزئیات بیشتری از این اپیلی کیشن در آینده ای بسیار نزدیک منتشر خواهد شد.
« دنیای سفر » این نوشته را از « ایسنا » آورده است. واکاوی، پی گیری، نگارش و آفرینش، شایسته سپاسگزاری است.