با آغاز تغذیه تکمیلی دنیای جدیدی از رنگ و طعم به روی کودکی که تا کنون تنها مزه شیر را چشیده است گشوده می‌شود. این وظیفه والدین است که با مدیریت و برنامه‌ریزی صحیح و آگاهی کامل به فرزندشان کمک کنند تا آرام‌آرام با موادغذایی سالم آشنا شود و عادات خوب تغذیه‌ای را بشناسد. البته در مورد سن آغاز تغذیه کمکی، ترتیب و اندازه مواد غذایی باید قواعد و قوانین مخصوصش را رعایت کنید. در این نوشته برخی از این قواعد را یاد آوری می‌کنیم.
بهترین سن برای آغاز تغذیه تکمیلی نوزاد
4-6 ماهگی بهترین سن برای آغاز تغذیه تکمیلی است. متخصصان اطفال معتقدند؛ هرگز نباید تغذیه تکمیلی را پیش از 4 ماهگی آغاز کرد یا آن را تا بعد از ماه 7-6 به تعویق انداخت. زیرا تا 6 ماهگی شیر مادر می‌تواند تمام نیازهای تغذیه ای شیرخوار را برطرف کند، اما بعد از این مدت شیر مادر یا شیر خشک پاسخگوی تمامی نیازهای شیرخوار نیست و لازم است پروتئین ها و منابع حاوی آهن، زینک و ویتامین ها و به‌خصوص ویتامین A و D به برنامه غذایی شیرخوار اضافه شود.
اگر آغاز تغذیه تکمیلی نوزاد دیگر تمایلی به شیر خوردن نداشته باشد برای پیشگیری از کمبود کلسیم سعی کنید سایر لبنیات را جایگزین شیر کنید. به غذای او شیر یا ماست یا سبزیجات غنی از کلسیم مثل اسفناج، بروکلی و... بیافزایید. برای این منظور فرمول زیر را به یاد بسپارید:
- 250 میلی‌لیتر شیر= یک پیاله ماست = 3عدد پرتقال = 45 گرم بروکلی خام = 3 لیتر آب لوله‌کشی
بهترین گروه مواد غذایی برای آغاز تغذیه تکمیلی نوزاد
می‌توان تغذیه کمکی را با میوه و سبزیجات آغاز کرد. برخی افراد گمان می‌کنند اگر تغذیه تکمیلی با میوه‌ها شروع شود، فرزندشان گرایش بیشتری به مزه شیرین خواهید داشت. اما این باور درست نیست. توصیه می‌شود ابتد از میوه‌هایی مثل موز، سیب و گلابی شروع کنید. هر یک را حدود 3 روز تا یک هفته به شیرخوار بدهید، بعد میوه جدیدی را وارد برنامه کنید. به این ترتیب هم شیرخوار با مزه میوه آشنا می‌شود، هم اگر واکنشی آلرژیک بروز کند می‌توانید متوجه عامل آن شوید. برای شروع تغذیه کمکی پوره سبزیجات را انتخاب کنید. کافی است سیب زمینی یا هویج را پخته و در آب جوشیده یا شیر خشک یا شیر مادر نرم کنید و بدون آنکه به آن نمک بیفزایید به شیرخوار بدهید.
در مورد میوه‌ها هم می‌توان همین کار را کرد. یعنی مثلاً موز را با شیر مخلوط کنید و بدون آنکه به آن شکر بیافزاید به شیرخوار بدهید. سعی کنید برای شیرخوارتان میوه و سبزیجات بیولوژیک و ارگانییک تهیه کنید تا مطمئن باشید به آنها سم زده نشده است. اگر توانایی خرید مواد غذایی ارگانیک را ندارید، میوه و سبزیجات ریزتر را انتخاب کنید، زیرا میزان سموم تجمع‌یافته درون آنها کمتر است. در کنار سبزیجات می‌توانید آرام آرام غلات را نیز وارد برنامه غذایی شیرخوار کنید. حریره و فرنی غذاهای مناسبی برای آغاز تغذیه تکمیلی هستند.
میزان نیاز نوزاد شیرخوار به گروه های غذایی
توجه داشته باشید که هر گروه از ماده غذایی را به تدریج و به اندازه وارد برنامه غذایی شیرخوار کنید. فراموش نکنیم که شیر، غذای اصلی کودکان تا قبل از یک سالگی است و خود به تنهایی حاوی مقادیر قابل توجهی پروتئین و مواد مغذی است.
در وعده ناهار شیرخوار 7-6 ماهه، می‌توانید به میزان 10 گرم گوشت قرمز یا سفید استفاده کنید. کودک یک ساله به 20 گرم گوشت یا نصف تخم مرغ کامل در وعده ناهار نیاز دارد.
از گروه لبنیات می توانید به شیرخوار 7-6 ماهه نصف پیاله ماست بدهید و برای کودک یک ساله از یک پیاله ماست یا 6گرم پنیر استفاده کنید.
از گروه غلات برای نیز نصف قاشق سوپخوری بعد از پخت گندم یا برنج کفایت می کند، اما برای کودک یک ساله باید این میزان را تبدیل به 2 قاشق سوپخوری گندم یا برنج بعد از پخت کرد.
از گروه سبزیجات نیز 200 گرم هویج، اسفناج ،گشنیز و جعفری ... و یک عدد سیب زمینی کوچک بدهید. این میزان برای کودک یک ساله تقریبا 300گرم هویج و 2عدد سیب زمینی کوچک است.
همراه با تغذیه تکمیلی نوزاد آب را فراموش نکنید
وقتی شیرخوار 7-6 ماهه تغذیه کمکی را شروع می‌کند برای رفع تشنگی به آب نیاز دارد. اما از آنجا که نمی‌تواند بگوید که تشنه است، بهتر است به‌طور مرتب حتی در هوای سرد به او آب بنوشانید. گرچه کیفیت آب لوله‌کشی کنترل شده است، اما بهتر است به کودک زیر یک سال آب معدنی یا آب جوشیده بدهید. از آب های حاوی مینرال های بالا استفاده نکنید و به هیچ‌وجه به شیرخوار آب گازدار، طعم‌دار یا شیرین ندهید.
تغذیه کودک بعد از یک سالگی
اکنون مدتی است که کودک شما غذا خور شده است و تمام تلاش شما این است که او را با غذاهای تازه آشنا و نیازهایش را به طور کامل برآورده کنید. به‌طور حتم سوالاتی در مورد نوع و میزان مواد غذایی که می‌توانید به کودکتان بدهید در ذهن دارید و اینکه چگونه او را به خوردن راغب‌تر فکر شما رامشغول کرده است. در ادامه سعی می‌کنیم به برخی از سوال های رایج پاسخ دهیم و راهنماییتان کنیم.
1- غذاهای جویدنی به کودک بدهید
کودکان 12 ماهه علاقه زیادی به گاز زدن و جویدن از خود نشان می‌دهند. سعی کنید از این سن به بعد به کودک غذاهایی با بافت سفت‌تر بدهید. و به جای آنکه سیب زمینی را کاملاً پوره کنید، کمی تکه‌ها را بزرگ‌تر انتخاب کنید. به جای گوشت چرخ‌کرده از گوشت خورشتی با تکه‌های کوچک استفاده کنید و میوه‌ها را به صورت برش‌های کوچک و نازک در اختیارش بگذارید تا بتواند آنها را گاز زده و بجود. از این سن به بعد غذای کودکتان را خیلی له نکنید تا مجبور شود از عضلات صورت و دهانش برای جویدن کمک بگیرد.
2- در استفاده از روغن، نمک و قند زیاده روی نکنید
از یک سالگی به بعد می‌توانید در هر وعده غذایی مقداری کره یا یک قاشق چای‌خوری روغن کولزا یا زیتون و البته مقدار بسیار کمی نمک به غذای فرزندتان بیفزایید. اگر غذایی نیاز به شکر دارد می‌توانید با یک قاشق چای‌خوری شکر غذای کودک را شیرین کنید.
3- میزان نیاز کودک به هر گروه از مواد غذایی در 18 ماهگی در هر وعده غذایی
- 40 گرم گوشت قرمز یا ماهی یا یک تخم مرغ کامل
- یک پیمانه ماست یا 30 گرم پنیر
- 3قاشق غذاخوری گندم یا برنج پخته
- 300گرم سبزیجات به همراه 3-2 عدد سیب زمینی کوچک
4- بهترین برنامه غذایی روزانه برای کودک یک تا 2 ساله
- 350 تا 600 میلی‌لیتر شیر مادر یا شیرخشک
- 2 واحد ماست
- یک یا 2 عدد بیسکوییت یا 20 تا 30 گرم نان یا 3-2 قاشق سوپخوری غلات آماده
- حداقل 100 گرم سبزیجات
- حدال 100 گرم میوه یا 500-200 میلی‌لیتر آبمیوه
- 50-30 گرم گوشت یا یک عدد تخم مرغ تا 40 تا 70 گرم ماهی
- 20 تا 30 گرم کره یا روغن یا خامه
- کمتر از 20 گرم مواد غذایی شیرین‌شده
مواد غذایی ممنوعه برای نوزاد
مصرف هیچ ماده غذایی در این سن ممنوع نیست البته هر عادتی که شما یا خواهر و برادرهای بزرگ‌تر دارند، خوب محسوب نمی‌شود و نباید آن را به فرزند زیر 3 سال منتقل کرد. سعی کنید میزان چربی، نمک و شکر اضافه شده به غذای کودک در حد نرمال باشد. چای، قهوه، بستنی و شربت‌های تجاری که قند و چربی بالا دارند، سس مایونز، شیرینی‌های پرخامه و سیب زمینی‌های سرخ شده آماده و حتی سس کچاپ که میزان قند بالایی دارد، انتخاب‌های مناسبی برای کودک شما نیست.
