به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان؛ برخی بناهای تاریخی گردشگری شهر اصفهان هستند که حتی بعضی از خود مردم اصفهان هم هنوز برای دیدنشان اقدام نکرده‌اند که دلایل بسیاری مثل تبلیغات کم، اطلاع‌رسانی ضعیف، کم‌توجهی شهروندان و دلایل دیگری دارد که موجب شده تا این شهر توریستی با تمام ظرفیت گردشگری‌اش در بین شهروندان و گردشگران دیده نشود و فقط به چند مکان گردشگری مشهور آن شناخته شود.
یکی از این بناهای تاریخی و گردشگری که بسیار زیبا و جالب توجه است حمام موزه علی‌قلی‌آقا است، حمامی که قدمتی 330 ساله دارد و زمان ساخت آن به دوره صفویه بازمی‌گردد؛ در مورد تاریخچه این مکان گفته شده در اواخر دوره صفویه زمان سلطنت شاه سلطان حسین یکی از درباریان شاه به نام علی‌قلی‌آقا بانی ساخت مجموعه‌ای می‌شود که شامل مسجد، بازارچه، حمام، زورخانه، کاروانسرا و مکان‌های دیگری بوده است.
از چهار راه تختی که داخل خیابان مسجد سید شوید و کمی پیش روید به چهار راه نخست که رسیدید سمت راست شما خیابان بیدآبادی قرار دارد، داخل این خیابان شوید، در کنار بیدهای مجنون خیابان و فضای سبزی که سرتاسر خیابان با شما همراه است، پیاده گام بردارید تا به دو راهی برسید، سمت چپ این دو راهی کوچه علی‌قلی‌آقا و سمت دیگر آن ادامه خیابان بیدآبادی است؛ حال به سمت کوچه علی‌قلی‌آقا راه کج کنید، کم‌کم فضای معماری قدیمی این محل و دیوارهایی که با آجرهای قدیمی ساخته شده به چشم می‌خورد، این معماری سنتی نوید رسیدن به یک مکان با قدمت بسیار زیاد را به شما می‌دهد.
حمام یا محله علی‌قلی‌آقا!
به مادی که رسیدید در کنار مادی قدم بزنید تا با دو راهی بعدی رو به رو شوید، سمت راست مسجد می‌بینید و سمت دیگر بازار؛ همان مسجد و بازار معروف علی‌قلی‌آقا که بخشی از مجموعه کاملی است که وی زمانی برای آمد و شد مردم ساخته بوده است؛ البته متأسفانه با گذشت سالیان دراز و گذر روزها و اتفاقات گوناگون فقط از آن مجموعه قدیمی به جز حمام، همین مسجد و بازار باقی مانده است.
همین حضور این سه بنا در کنار هم خود نشانه‌ای از فرهنگ گذشته مردم ایران‌زمین به خصوص اصفهان دارد، قرارگیری حمام در کنار مسجد و البته مسجد در کنار بازار، خود حرف‌های بسیاری از سبک زندگی سنتی ایرانی در اصفهان قدیم دارد که این ظرفیت را دارد تا باستان شناسان و جامعه شناسان ساعت‌ها در خصوص آن به سخنرانی بپردازند.
اما وارد حمام که بشوید با یک دالان کوتاه پیچ‌خورده رو به رو می‌شوید که به یک فضای باز 8 ضلعی که رختکن بوده است منتهی می‌شود، همین راهرو کوتاهی که پیچ‌خورده را شما در اکثر حمام‌های قدیمی مشاهده می‌کنید، چراکه عموماً این راهرو به رختکن منتهی می‌شود و به دلایل مختلفی از جمله نداشتن دید از بیرون به داخل رختکن و مسائل حرارتی و برودتی به این شکل ساخته می‌شده است.
در حال حاضر در فضای 8 ضلعی، مجسمه‌هایی از اشخاصی که در حال شست و شو، ماساژ، کیسه‌کشی و ... هستند، قرار دارد که نشان از شغل‌هایی دارد که در زمان‌های قدیم در حمام موجود بوده است؛ همچنین برخی از وسایل مورد استفاده مردم در حمام نیز در این قسمت قرار داده شده است.
مشت و مال یا همان ماساژ امروزی در حمام
اما این مشاغل چه بوده‌اند، تونتاب کسی است که فعالیت‌هایی مثل گرم کردن آب، نظافت حمام و در کل نگهداری از آن وظیفه وی بوده است، دلاک یا کیسه‌کش نیز کسی است که در حمام به بدن مراجعین کیسه می‌کشیده است، مشت‌مال‌چی نیز همان‌طور که از اسمش مشخص است به مشت و مال افراد مشغول بوده است، حمامی هم مدیریت حمام را بر عهده داشته و نهایتاً پادو شخصی بوده است که کفش‌ها را جفت می‌کرده و در زیر سکو قرار می‌داده است سپس 2 لُنگ به افراد تحویل می‌داده است.
پس از نگاهی که به این مجسمه‌ها و ابزار حمام انداختید در گوشه این 8 ضلعی زیبا از طریق راهروی دیگری به قسمت دیگری از حمام راهنمایی می‌شوید که یک قسمت آن به بخش اداری مدیریت حمام منتهی می‌شود و قسمت دیگر به گرمخانه حمام می‌رسد، رضا منجمی که در قسمت اداری قرار دارد و مدیریت حمام بر عهده وی است در مورد قدمت این حمام مطرح می‌کند که این گرمابه تا سال 1372 به عنوان حمام مورد استفاده قرار می‌گرفته سپس این بنا توسط شهرداری مرمت می‌شود و از سال 1383 به عنوان موزه مورد بازدید گردشگران قرار می‌گیرد.
استقبال 6 هزار نفری از «علی‌قلی‌آقا»
اما امروزه این حمام مورد توجه برخی گردشگران نیز قرار گرفته است و طبق صحبت‌های وی بازدیدکنندگان سال گذشته این حمام در حدود 6 هزار نفر بوده‌اند و طبق پیش‌بینی وی این تعداد بازدیدکننده در سال 97 نیز با کمی تغییرات همین حدود خواهد بود؛ اما نکته جالب توجه در صحبت‌های وی این است که برخی شهروندان اصفهانی نیز به خصوص زمانی که مهمان دارند و به ویژه در ایام عید نوروز از حمام علی‌قلی‌آقا بازدید می‌کنند و میهمانانشان را برای بازدید از این بنای تاریخی می‌آورند.
وقتی یک حمام توریست‌ها را شگفت‌زده می‌کند
رئیس موزه حمام علی‌قلی‌آقا از عکس‌العمل توریست‌هایی که به این حمام مراجعه می‌کنند و از آن دیدن می‌کنند با کلمه «شگفت‌زده می‌شوند» یاد کرد و گفت: توریست‌ها با توجه به اینکه وقتی در بیرون از حمام قرار دارند یک فضای خاصی را مشاهده می‌کنند و زمانی که وارد حمام می‌شوند به یک‌باره فضا تغییر می‌کند شگفت‌زده می‌شوند اما ایرانی‌ها به این دلیل که کمی بیشتر با این‌گونه فضاها آشنا هستند به اندازه گردشگران خارجی شوکه نمی‌شوند.
یکی از اقشاری که این بناهای تاریخی برایشان جذابیت خاصی دارد نیز نسل‌های جدید هستند، کودکان و نوجوانانی که از زمانی تولد در خانه‌های جدید و غالباً مدرن زندگی کرده‌اند و حمام‌های قدیمی را ندیده‌اند و شاید اکثرشان ندانند که در گذشته حمام‌ها به صورت عمومی بوده است و از حمام رفتن در گذشته و آداب خاصان اطلاع زیادی نداشته باشند؛ عکس‌العمل این رده سنی پس از مشاهده این بنای تاریخی نیز باید جالب توجه باشد.
نسلی که این حمام‌ها را باور ندارد
منجمی نیز با اشاره به این موضوع، بازدیدهای دانش آموزان از این بنا را به 6 ماه دوم سال عنوان و خاطرنشان کرد: در بین بازدیدکنندگان مدارس و آموزشگاه‌ها دبستانی‌ها خیلی سخت می‌توانند تصور کنند که این بنا یک روزی به عنوان حمام استفاده می‌شده است و برایشان قابل باور نیست که حمام‌های قدیم به این شکل بوده است.
به ادامه گشت و گذارمان در حمام علی‌قلی‌آقا ادامه می‌دهیم، حال به گرمخانه حمام می‌رسید، نگاهی که به کف گرمخانه بیندازید متوجه سنگ‌های مرمری می‌شوید که به منظور تمیزی و شست و شوی بهتر و همچنین گرمایی که این محیط باید داشته باشد استفاده شده است؛ در همین قسمت خزینه حمام هم با پله‌هایی در مقابل شما مشخص است؛ همچنین این حمام از 2 حمام کوچک و بزرگ تشکیل شده است.
حرف‌های بزرگ در نقاشی‌های کوچک
در قسمت‌های مختلف حمام مشاهده می‌کنید که نقاشی‌های خاصی بر روی دیوارها و بر روی سقف حمام کشیده شده است، البته مقداری از نقاشی‌ها از بین رفته و مقداری از آن‌ها نیز باقی مانده است، نقوش موجود در نقاشی‌ها حرف‌های بسیاری در خود دارد، نقوشی که هر کدام المان‌هایی دارد که از حکایت‌ها، برخی ضرب‌المثل‌ها و داستان‌های قدیمی به عاریه گرفته شده است.
اما همین حمام‌ها در زمان قدیم علاوه بر استحمام کاربردهای بسیاری داشته است، یکی از این کاربردها مکان‌های تجمعی برای افراد بوده است که معمولاً پس از استحمام و در مکانی که سردخانه نامیده می‌شده است می‌نشستند، چای می‌نوشیدند و در مورد اخبار و مسائل مختلف به صحبت و بحث می‌پرداختند؛ همچنین برخی کارها مثل تراشیدن موی سر، حجامت کردن، قولنج گرفتن و حنا گذاشتن در حمام‌ها انجام می‌شده است.
منبع:فارس
انتهای پیام/
تصاویری از حمام باستانی علی‌قلی‌آقا