مجله سیب سبز: عفونت ادراري يكي از بيماري‌هايي است كه ممكن است شيوع آن در كودكان چندان زياد نباشد اما عواقبي كه مي‌تواند به‌دنبال داشته باشد آنقدر مهم است كه هر پدر يا مادري بايد براي سالم ماندن فرزندش و دور ماندن او از اين آسيب‌ها و عواقب، اين بيماري را بشناسد. وقتي عفونت ادراري در بچه‌ها رخ مي‌دهد، ممكن است خودش نشانه وجود يك اختلال مهم‌تر در دستگاه ادراري كودك باشد.
تقريبا شبيه به يك كوه يخ كه ما فقط سر آن را كه از آب بيرون زده مي‌بينيم. به همين دليل است كه در كودكان نمي‌توان مانند بزرگسالان فقط عفونت را با آنتي‌بيوتيك درمان كرد و پرونده بيماري را بست. كودكان بعد از اينكه عفونت‌شان درمان شد، بايد بررسي شوند تا علت ايجاد اين مشكل روشن شود. خلاصه براي آنكه خيال‌تان راحت شود، بايد به‌طوركامل قضيه عفونت ادراري كودك‌تان را جدي بگيريد و تا روشن شدن همه چيز صبر داشته باشيد. توضيحات بيشتر را از زبان دكتر محمدعلي فلاح، رزيدنت تخصصي اورولوژي بيمارستان لبافي‌نژاد بشنويد.
شيوع عفونت ادراري در كودكان
تقريبا 5 درصد نوزاداني كه به‌علت تب به پزشك مراجعه مي‌كنند، دچار عفونت ادراري هستند. قبل از يك سالگي شيوع عفونت ادراري در پسرها بيشتر است و جالب است بدانيد قبل از6 ماهگي شيوع عفونت ادراري در پسرهاي ختنه نشده 10 برابر پسرهاي ختنه شده است. بنابراين ختنه يكي از عواملي است كه به جلوگيري از عفونت ادراري كمك مي‌كند. در سنين زير يك سالگي، عفونت ادراري در پسرها بيشتر است اما در سنين بالاتر و به‌خصوص دوران مدرسه و در سنين بلوغ عفونت ادراري دردخترها بيشتر مي‌شود.
علت عفونت ادراري
چند عامل موجب عفونت ادراري در بچه‌ها مي‌شوند. يكي از اين عوامل سن است. به‌طوري كه سن كمتر از يك سال، شانس عفونت را بيشتر مي‌كند. دليل آن هم اين است كه در اين سن هنوز تكامل سيستم ايمني هنوز كامل نشده و بچه‌ها در برابر عفونت آسيب‌پذيرتر هستند. اختلالات ادرار كردن هم موجب عفونت ادراري در كودكان مي‌شوند. مثلا بچه‌هايي كه ادرارشان را زياد از حد نگه مي‌دارند بيشتر در معرض خطر عفونت ادراري هستند. اختلالات دستگاه ادراري مانند وجود مثانه نوروژنيك (مثانه عصبي) يا انسداد راه خروج ادرار هم مي‌تواند باعث ابتلا به عفونت ادراري شود.
يكي ديگر از علل عفونت ادراري هم جمع شدن ميكروب‌ها در اطراف مجراي ادراري است كه به‌ويژه در پسرهاي ختنه نشده بيشتر اتفاق مي‌افتد. همچنين يكي از علل مهم عفونت ادراري برگشت ادرار يا ريفلاكس است كه بيشتر در دختربچه‌ها ديده مي‌شود. برگشت ادراري يا ريفلاكس به معناي آن است كه ادرار از مثانه به سمت بالا بر مي‌گردد. اين بيماري بسيار مهم است زيرا ممكن است باعث تخريب و از كار افتادن كليه‌ها شود.
راه‌هاي پيشگيري از عفونت ادراري
يكي از بهترين راه‌ها براي پيشگيري از عفونت ادراري در بچه‌ها، ختنه است. اگر قبل از يك سالگي پسرها را ختنه كنيم، به ميزان زيادي از بروز عفونت ادراري در آنها جلوگيري مي‌شود. راه ديگري براي پيشگيري از عفونت ادراري وجود دارد، دادن آموزش به بچه‌ها در مورد عادات صحيح دستشويي رفتن و رعايت بهداشت. كودكان بايد ياد بگيرند كه ادرارشان را براي مدت طولاني نگه ندارند. همچنين تغذيه سالم، مصرف مايعات و ميوه‌ها و سبزي‌ها به كاهش بروز يبوست كودكان (كه خود مي‌تواند عاملي براي عفونت ادراري باشد) و سلامت دستگاه ادراري و دستگاه ايمني بدن كمك مي‌كند.
علائم عفونت ادراري چيست؟
شناخت علائم عفونت ادراري در بچه‌ها خيلي مهم است چون بچه‌ها نمي‌توانند حرف بزنند و ما بايد از علائم ظاهري آنها حدس بزنيم كه ممكن است دچار مشكلي باشند. حتي ممكن است گاهي علامت خاصي در اين گروه سني ديده نشود. در بچه‌هاي زير 2 سال علائم تب، بيقراري، بوي بد ادرار، درد شكم، بي‌حالي و خوب شير نخوردن و وزن نگرفتن مي‌توانند علائم عفونت ادراري باشند. در كودكان بالاي 2 سال علائم سوزش ادرار، تكرر ادرار، درد پهلو، تهوع و استفراغ و حتي اسهال هم به موارد فوق اضافه مي‌شود. يكي ديگر از علائم عفونت ادراري مي‌تواند تب‌هاي غيرقابل توجيه باشد. يعني كودكي كه دچار تب مي‌شود و هيچ علت ديگري براي آن پيدا نمي‌كنيم. اين كودك ممكن است به عفونت ادراري مبتلا باشد.
چگونه درمان مي‌شود؟
وقتي كودك با اين علائم مراجعه كرد و آزمايش ادرار داد، اگر جواب آزمايش عفونت را نشان بدهد درمان شروع مي‌شود كه عمدتا شامل آنتي‌بيوتيك است. البته اگر كودك تب داشته باشد و بدحال باشد بايد بستري شود و آنتي‌بيوتيك‌ها را به‌صورت تزريقي و از راه سرم دريافت كند اما اگر وضعيت وي به حدي بحراني نباشد كه نياز به بستري شدن داشته باشد، با تشخيص پزشك مي‌تواند درمان را در منزل و با آنتي‌بيوتيك‌هاي خوراكي ادامه دهد.
اگر كودك تب نداشته باشد ولي به هر دليلي قادر به خوردن شربت آنتي‌بيوتيك نباشد باز هم بايد بستري شود تا در بيمارستان آنتي‌بيوتيك‌ها را به‌صورت تزريقي دريافت كند. يكي از موارد ديگري كه پزشك صلاح مي‌داند كودك را بستري كند، زماني است كه احساس كند مادر به كودك خوب رسيدگي نمي‌كند و اگر كودك به منزل برود احتمالا مراقبت‌هاي خوبي دريافت نخواهد كرد. بنابراين تصميم مي‌گيرد كه كودك را بستري و از بهبود او اطمينان حاصل كند.
پزشك چه اقداماتي انجام مي‌دهد؟
وقتي والدين به عفونت ادراري در فرزندشان شك مي‌كنند، بايد او را نزد پزشك ببرند؛ كاري كه حتما پزشك براي كودك انجام مي‌دهد درخواست آزمايش ادرار است البته اگر كودك بسيار بدحال و تبدار باشد پزشك او را بستري مي‌كند. ساير آزمايش‌هايي كه بنابر تشخيص پزشك در روزهاي آينده لازم است انجام شود تهيه عكس رنگي از مثانه (VCUG ) يا سونوگرافي كليه‌ها هستند كه براي بررسي سلامت دستگاه ادراري و كليه‌ها ضرورت دارند.
دروه درمان چقدر طول مي‌كشد؟
طول دوره درمان عفونت ادراري نسبتا زياد و بين 10 روز تا 2 هفته است. نكته مهم در مورد درمان عفونت ادراري آن است كه وقتي درمان به پايان رسيد حتما بايد پيگيري‌هاي لازم انجام شود تا علت اصلي عفونت ادراري روشن شود. به عبارت ديگر، پزشك از والدين مي‌‌خواهد كه حدودا بين يك تا 6 هفته بعد از پايان درمان، مجددا كودك را براي پيگيري بياورند. سپس پزشك بايد بررسي كند كه آيا سيستم ادراري كودك مشكلي دارد يا خير.
آزمايش‌هايي مانند عكس رنگي مثانه بعد از اينكه كودك كاملا خوب شد و آزمايش ادرار ديگر عفونتي را نشان نداد، انجام مي‌شوند تا مشكلات احتمالي دستگاه ادراري مشخص شده و درمان شوند. وقتي مشكلات دستگاه ادراري مشخص شد، پزشك تصميم مي‌گيرد كه آيا اين مشكلات با بزرگ شدن كودك برطرف مي‌شوند يا نياز به جراحي دارند. اگر لازم باشد صبر كنيم تا كودك با بزرگ شدنش بهتر شود، پس در اين مدت بايد آنتي‌بيوتيك‌هايي را مصرف كند كه از ابتلاي مجدد او به عفونت ادراري جلوگيري كنند.اين هشدار را جدي بگيريد
اگر كودك به موقع درمان نشود، ممكن است بافت‌هاي كليه آسيب ببينند و در آينده مشكلات بدي مثل نارسايي كليه و فشار خون بالا به سراغ كودك بيايد. بنابراين درمان عفونت ادراري در كودكان نبايد به تعويق انداخته شود يا ناتمام رها شود. همچنين بعد از اينكه كودك درمان شد بايد حتما پيگيري‌ها و مراجعات بعدي را جدي بگيريد. هدف از اين پيگيري‌ها و بررسي‌ها آن است كه از بروز عوارض آتي عفونت‌جلوگيري شود. اگر كودكي دچار عفونت ادراري شود و اين عفونت به كليه او آسيب بزند، اين كودك بايد تا بزرگسالي از نظر فشار خون و دفع پروتئين در ادرار مورد بررسي قرار بگيرد.
چه كودكاني آنتي‌بيوتيك مصرف كنند؟
بعد از اينكه عفونت ادراري درمان شد ممكن است لازم باشد كودك براي مدتي مصرف آنتي‌بيوتيك را ادامه دهد تا از ابتلاي مجدد او به عفونت اداري جلوگيري شود. به اين كار پيشگيري با آنتي‌بيوتيك يا پروفيلاكسي مي‌گوييم كه با همان آنتي‌بيوتيك‌هاي معمولي ولي با دوز كمتر انجام مي‌شود. كودكان به‌ويژه در سنين زير 5 سال تا وقتي به‌طور كامل از نظر اختلالات ساختاري دستگاه ادراري بررسي نشده‌اند بايد آنتي‌بيوتيك مصرف كنند و تا وقتي پزشك اطمينان حاصل كند، دستگاه ادراري هيچ مشكلي ندارد مصرف آنتي‌بيوتيك بايد ادامه پيدا كند.
اما اگر دستگاه ادراري مشكل داشت، بايد حتما آنتي‌بيوتيك ادامه پيدا كند. در بعضي كودكان مصرف آنتي‌بيوتيك براي پيشگيري از عفونت‌هاي بعدي اهميت ويژه‌اي دارد از جمله كودكان زير 6 ماه، كودكاني كه سابقه عفونت ادراري داشته باشند، كودكاني كه برگشت ادرار دارند، كودكاني كه بررسي دستگاه ادراري آنها نشان‌دهنده انسداد است، يا كودكاني كه به هر دليل سيستم ايمني ضعيفي دارند. به علاوه كودكاني كه مكررا مبتلا به عفونت ادراري مي‌شوند ولي در عين حال هيچ‌گونه مشكلي در سيستم ادراري شان ندارند، آنها هم بايد آنتي‌بيوتيك را براي مدت طولاني مصرف كنند
