غزال زاهد فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در خصوص اتیسم و راه‌های درمان آن اظهار کرد: اختلال طیف اتیسم یا ASD اختلالی تکاملی است که عمدتاً بر نحوه تعامل، ارتباط و رفتار تأثیر می‌گذارد؛ اتیسم در هر سنی می‌تواند تشخیص داده شود اما منظور از اختلال تکاملی یعنی علایمی که خود را تا 2 سالگی نشان می‌دهد.
آیا اتیسم در بارداری قابل تشخیص است؟
این روانپزشک کودک با اشاره به اینکه اتیسم در بارداری قابل تشخیص نیست، بیان کرد: این اختلال گاهی در شرایط زمینه ژنتیکی خاصی (مثلاً کودکانی که سندرم داون ، سندرم رت یا بعضی از کودکانی که نشان دهنده اتیسم هستند) خود را نشان می‌دهد.
زاهد ادامه داد: با توجه به اینکه آن اختلالات را می‌توان در بارداری تشخیص داد، قاعدتاً شاید بتوان اتیسم را هم در شرایط خاصی انجام داد؛ گاهی کودکانی با این سندرم‌ها به دنیا می‌آیند ولی علایم اتیستیک را ندارند و کودکانی هم مبتلا به اتیستیک هستند که علامت دیگری ندارند، بنابراین می‌توان گفت، صرفا اگر علائم اتیسم همراه با این سندرم‌های ژنتیکی خاص باشد، شاید بتوان در بارداری تشخیص داد.
چرا اتیسم به وجود می‌آید؟
وی با بیان اینکه متخصصان هنوز علت دقیقی برای اختلال اتیسم ندارند، گفت: همچنان تحقیقاتی در این زمینه انجام می‌شود تا بتوان علت دقیق آن را فهمید؛ مطالبی که تاکنون مطرح شده، این است که ژن‌ها می‌توانند در ایجاد اتیسم تأثیر داشته باشند، البته این تعامل با محیط است که در تکامل بچه تأثیر می‌گذارد و به شکل علائم اتیسم نمایان می‌شود.
این روانپزشک کودک با تشریح اینکه ممکن است عامل دیگری به عنوان عوامل خطر در کودکان اتیسم مطرح باشد، گفت: داشتن خواهر یا برادر اتیستیک، پدر و مادری که سن بالایی دارند، عامل ژنتیکی خاص ( سندرم ژنتیک خاص مثل سندرم داون، سندرم Fragile X و سندرم رت) یا کودک با وزن خیلی پایین ممکن است نشان دهنده کودک اتیستیک باشد.
زاهد با بیان اینکه درمان اتیسم باید سریعاً شروع شود، اذعان کرد: به محض اینکه تشخیص داده شد کودکی مبتلا به اتیسم است باید درمان را شروع کرد، چرا که درمان اولیه بسیار اهمیت دارد و اگر هر چه زودتر در درمان مداخله کنیم، مشکلات آن فرد کمتر می‌شود.
وی افزود: ارتباط‌گیری با افراد دیگر کمک می‌کند کودک اتیستیک مهارت‌های جدید بیشتری یاد بگیرد؛ نباید زمان را از دست داد و توانایی‌های آن‌ها را بیشتر کرد، درمان‌های زیادی برای کودکان اتیسم مطرح شده و نمی‌توان گفت کدام بهتر است، نوع درمان بستگی به نیاز و ناتوانی آن کودک دارد.
این روانپزشک کودک ادامه داد: تیم درمانی باید روی کودک کار کنند؛ این تیم شامل روانپزشک کودک و نوجوان، نورولوژیست اطفال، روانشناس، درمانگر اتیسم، کار درمانگر، گفتار درمانگر، متخصص تغذیه و موارد دیگر است.
چه زمانی دارو درمانی را شروع کنیم؟
زاهد با اشاره به اینکه دارو، درمان اصلی اتیسم نیست، گفت: اختلال اتیسم را با دارو درمان نمی‌کنیم؛ دارو زمانی به کار می‌رود که مشکلاتی وجود داشته باشد و بخواهیم آن را کنترل کنیم، مانند بی‌قراری، پرخاشگری، تحریک‌پذیری، رفتارهای تکراری، پرفعالیتی، مشکلات تمرکز و توجه، افسردگی، اضطراب، علائم وسواس و علائم دیگری که در زمینه اختلال اتیسم ممکن است پیش آید.
وی در خصوص علائم اتیسم بیان کرد: علائم اولیه شامل مشکلات در ارتباط، تعامل اجتماعی، مشکلات در کلام و برخی رفتار و علاقه مندی‌های خاص نامعمول است.
این روانپزشک افزود: کودکان اتیستیک نیاز به مداخلاتی دارند که به لحاظ رفتاری، آموزشی و کسب مهارت‌های جدید می‌توانیم تغییراتی در آن‌ها به وجود آوریم؛ این برنامه‌ها ساختار یافته است و در اختیار والدین گذاشته می‌شود، آن‌ها باید در طول هفته به مدت مشخص به صورت فشرده مشارکت داشته باشند، درمان این کودکان ممکن است خانواده، خواهر و بردار را نیز در بر بگیرد.
زاهد یادآور شد: درمان غیردارویی که برای کودکان کاربرد دارد، آموزش مهارت‌های زندگی و اجتماعی است که یک فرد مستقل به آن نیاز دارد تا بتوان رفتارهای چالش برانگیز و پرخطر این کودکان را کاهش و توانمندی‌هایی نظیر مهارت‌های اجتماعی، آموزش بین فردی درست و مهارت‌های کلامی به لحاظ نیازهای فردی را تقویت کرد.
