برترین ها - ترجمه از سولماز محمودی: لارنس الیویه، زادۀ 22 مه 1907 و درگذشته به تاریخ 11 ژوئیه 1989، بازیگر و کارگردان انگلیسی بود که به همراه بازیگران هم عصر خود، رالف ریچاردسن و جان گیلگود، بر صحنۀ تئاتر بریتانیا در میانۀ قرن بیستم حکمرانی می کرد. او همچنین در سینما نیز فعال بود و در طول دوران حرفه ای خود در بیش از پنجاه فیلم بازی کرد. در آخرین سال های فعالیت نیز در تلویزیون به موفقیت چشمگیری دست یافت.
لارنس کِر الیویه در دورکینگ از توابع ساری به دنیا آمد. او آخرین فرزند رِود جرارد کر الیویه و اگنس لوییز بود. دو فرزند بزرگ تر آنها سیبیل و جرارد دکرس نام داشتند. اجداد پدری الیویه فرانسوی بودند. پدر لارنس کشیش بود و دائم از شهری به شهر دیگر منتقل می شد. در سال 1916، در امتحان آوازخوانی برای مدرسۀ کُر آل سینتس پذیرفته شد. بر خلاف قوانین سختگیرانۀ این مدرسه، حالت نمایشی بودن مراسم مذهبی و دیگر خدمات آنجا به مذاق او خوش می آمد. در 1917، در نمایش مدرسه ای جولیوس سزار، بازی الیویۀ 10 ساله در نقش بروتوس تماشاگران از جمله چند تن از بازیگران مشهور انگلستان را شگفت زده کرد. بعدها نیز برای ایفای نقش ماریا در «شب دوازدهم» (1918) و کاترین در «رام کردن زن سرکش» (1922) تحسین شد.
الیویه در سال 1925، به عنوان بازیگر نقش های جزئی، هنرپیشۀ جایگزین و دستیار مدیر صحنه به استخدام کمپانی سیبیل تورندایک و همسرش لوئیس کاسن درآمد. در 1926، به توصیۀ تورندایک، به تئاتر رپرتوآر بیرمنگام پیوست که حکم دانشگاه را در تربیت او داشت و در سال دوم شانس بازی در نقش های مهمی مانند تونی لامپکین در «تمکین می کند تا سوار شود»، نقش اصلی در «دایی وانیا» و پارول در «هر چه پایانش نکو باشد، نکوست» را به دست آورد.
در سال 1931، کمپانی آر کی او قراردادی برای دو فیلم به مبلغ 1000 دلار در هفته به او پیشنهاد کرد. او با کمی تردید پذیرفت و به هالیوود رفت. اولین فیلم او «دوستان و دلدادگان» بود که یک نقش مکمل بر عهده داشت و سپس آر کی او او را به استودیوهای فاکس اجاره داد تا نقش روزنامه نگار بریتانیایی در روسیه را در «پاسپورت زرد» با بازی الیسا لندی و لاینل بریمور بازی کند. در 1932، به آر کی او بازگشت و در درام «گذرگاه غربی» بازی کرد که شکستی تجاری بود. اولین عرض اندام الیویه در فیلم های آمریکایی موفقیتی را که انتظار داشت، به بار نیاورد و وی ناامید از هالیوود، به لندن بازگشت و در آنجا در دو فیلم «تفاهم کامل» با بازی گلوریا سوآنسن و «کلک بی کلک» با حضور جیل ازموند بازی کرد.
یک سال بعد از شروع جنگ در اروپا، الکساندر کوردا، کارگردان بریتانیایی که در آمریکا به سر می برد، فیلمی به نام «آن خانم همیلتن» ساخت و نقش اول آن را به ویوین لی و نقش هوریشیو نلسن را به الیویه داد. منتقدان این فیلم را که در آن تهدید ناپلئون در موازات تهدید هیتلر قرار گرفته بود، "تاریخ بد اما تبلیغی خوب برای بریتانیا" توصیف کردند.
زندگی الیویه از سوی نازی ها و هواداران آلمان تهدید شد. مالکان استودیو، ساموئل گلدوین و سسیل بی. دمیل، برای حفاظت از او تدابیر امنیتی اندیشیدند. با پایان یافتن فیلم، الیویه و لی به بریتانیا بازگشتند. وی قصد داشت به نیروی هوایی سلطنتی بپیوندد، اما در عوض یک فیلم تبلیغاتی دیگر به نام «مدار 49 درجه» ساخت و به شاخۀ ناوگان هوایی پیوست.
در 1943، به توصیۀ وزیر اطلاعات بریتانیا، نسخۀ سینمایی «هنری پنجم» را شروع کرد. وی ابتدا تمایل نداشت به وظیفۀ کارگردانی بپردازد، اما در نهایت کارگردانی و تهیه کنندگی و علاوه بر آن بازی در نقش اول فیلم را بر عهده گرفت. فیلم در نوامبر 1944 به نمایش درآمد. منتقدان به گرمی از فیلم استقبال کردند و دو نامزدی اسکار بهترین فیلم و بهترین بازیگر مرد برای الیویه به دنبال داشت که البته او هیچ یک را دریافت نکرد و در عوض، یک "جایزۀ ویژه" به وی اهدا شد.
وی چند سال بعد را به تولید و کارگردانی نمایش و بازی در آنها به همراه لی پرداخت؛ از جمله در «سزار و کلئوپاترا» اثر جورج برنارد شا و «آنتونی و کلئوپاترا» که هر دو با وجود نقدهای ضعیفی که دریافت کردند، پر بیننده بودند. بعدها به تولید نمایش های مشهور ایتالیایی و فرانسوی به زبان اصلی پرداخت.
در 1951، زمانی که لی مشغول بازی در «اتوبوسی به نام هوس» بود، الیویه در هالیوود به او پیوست تا در فیلم «کَری» بر اساس رمان بحث انگیز «خواهر کری» بازی کند. با این که فیلم با مشکلات زیادی روبرو شد، الیویه نقدهای خوب و یک نامزدی جایزۀ بفتا به دست آورد. در همین زمان بود که او متوجه تغییر حالات و رفتار لی شد، چیزی که پزشکان علت آن را بیماری شیدایی-افسردگی (اختلال دوقطبی) تشخیص دادند.
در سال 1963، الیویه برای بازی در «دورۀ محاکمه» نامزد دریافت جایزۀ بفتا شد. بعد از تأسیس تئاتر ملی در 1963، الیویه اولین کارگردانی بود که دعوت به کار شد. او در یک دهه فعالیت خود در آنجا، در سیزده نمایشنامه بازی و هشت نمایش را کارگردانی کرد. مهم ترین نقش وی در این دوره نقش اصلی «اتللو» در 1964 بود که بسیار پر فروش بود و بیشتر منتقدان نیز آن را ستودند. نسخۀ سینمایی این نمایش در سال 1965 به نمایش درآمد و نامزد چهار جایزۀ آکادمی، از جمله اسکار بهترین بازیگری برای الیویه شد.
وی 15 سال آخر زندگی خود را به تأمین سرمایه و دست و پنجه نرم کردن با سلامتی رو به زوال خود گذراند؛ او مبتلا به ترومبوز و درماتومیوزیت شده بود. به همین دلیل، از نقش های اول به نقش های مکمل و گاه حضور کوتاه در فیلم ها روی آورد. او به خاطر درماتومیوزیت، سه ماه در بیمارستان به سر برد و بعد از بهبودی و بازیافتن نیروی از دست رفته اش بود که جان شلزینگر کارگردان با او تماس گرفت تا در فیلم «مرد ماراتن» نقش یک شکنجه‌گر نازی را بازی کند. برای بازی در این نقش، او سرش را تراشید و عینک بزرگی به چشم زد تا چشم هایش را درشت تر نشان دهد. او نامزد دریافت اسکار بهترین بازیگر مرد در نقش مکمل و برندۀ جایزۀ گلدن گلوب در همین دسته بندی شد.
الیویه در دهۀ 1980 به کار در فیلم های سینمایی ادامه داد و در «خوانندۀ جاز» (1980)، «اینچئون» (1981)، «باونتی» (1984) و «غازهای وحشی 2» (1985) نقش هایی بر عهده گرفت. در 1982، برای بازی در اقتباس تلویزیونی نمایشنامۀ «سفر به دور پدرم» اثر جان مورتیمر دهمین و آخرین جایزۀ تونی را دریافت کرد. در 1983، آخرین نقش شکسپیری خود را «شاه لیر» برای تلویزیون گرانادا بازی کرد و پنجمین جایزۀ امی را برای آن به دست آورد. آخرین نقش سینمایی او، سرباز پیر و ویلچر نشینی در «مرثیۀ جنگ» (1989) به کارگردانی درک جارمن بود. الیویه بعد از تحمل دست کم 22 سال بیماری، در 11 ژوئیۀ 1989، در 82 سالگی بر اثر نارسایی کلیوی درگذشت.
