تولد نوزاد و اضافه شدن عضو جدید به اعضای خانواده ، میتواند روند زندگی را از وضعیت عادی برای مدتی تغییر دهد. پس از گذراندن دوره استراحت مربوط به زایمان ، بعضی از مادران دچار احساساتی رقیق و همراه آن دچار بحرانی میشوند که شدت آن از دلتنگی و احساس تنهایی تا افسردگی متغیر است.
بیشتر مادران در هفته اول تا دوم پس از زایمان به این احساس دلتنگی دچار می گردند.
مهمترین عوارض این دوره عبارتند از : خستگی ، هجوم افکار ، مشکل تمرکز فکر ، گریه ، اضطراب ، ترس ، بی اشتهایی یا کم اشتهایی ، استرس ، بی خوابی ، نگرانی نسبت به وضع فیزیکی اندام ، بی توحی به سر و وضع خویشتن ، احساس شکست و وحشت ، بزرگ کردن مشکلات و از کاهی کوهی ساختن ، احساسات منفی نسبت به شوهر و ترس از جنون.
علاوه بر این احساسات ، بعضی مادران نسبت به قدرت مادری و توفیق خود در پرورش نوزاد دچار تردید می شوند. این عوارض گاهی به یاس و نومیدی و گاهی به احساسات منفی نسبت به نوزاد تبدیل میشوند و به این دلیل مادر خود را سرزنش نموده و احساس گناه می کند.
مشاهده این عوارض را نباید امری غیر منتظره دانست . بیشتر مادران پس از زایمان به این مشکل دچار میشوند و خود را در برابر تغییرات سریع و زیادی می یابند که سازش و خو گرفتن با آنها دشوار است.
افسردگی ، نشانه عدم توانایی بدن در مقابله با این مشکلات و تغییرات است.
بسیاری از مادران سعی میکنند برنامه های قبل از زایمان را به سرعت از سر بگیرند و به وضع عادی سابق برگردند. برخی دیگر نیز ، علی رغم وظیفه سنگین مادری ، دوست دارند به بهترین شکل وظایف خود را در برابر دیگران انجام دهند و این امری دشوار است.
مادر باید به تغییرات فیزیکی و توانایی های خود توجه کند و بیش از طاقت و توان ، از خود توقع نداشته باشد. احساس افسردگی و تنهایی مربوط به تغییرات شیمیایی بدن ، به ویژه تغییرات هورمونی هم می باشد.
تغییرات بیوشیمیایی ، باعث تغییرات احساسی و رفتاری میشود. یکی دیگر از عوامل خستگی و افسردگی مادر ، بی خوابی و بیداری های شبانه برای رسیدگی به نوزاد است.
مشکلات هویتی و شخصیتی نیز بر خستگی و افسردگی بعد از زایمان تاثیر دارد. این تاثیر ، به ویژه در مادرانی که فعالیت های اجتماعی و شغل مهمی در جامعه دارند و از شهرت و اعتبار خوبی برخوردار هستند ، بارزتر است.
این مادران پس از زایمان تا مدتی هویت اصلی خود را به عنوان یک مدیر مدرسه یا استاد دانشگاه از دست می دهند و هویتی غیر مستقل و تازه ، مثلا مادر مریم یا همسر جهانگیر پیدا میکنند که رضایت و شهرت خو را در آن نمی بینند.
این تغییرات در دوره زندگی مشترک خانوادگی ، بی سابقه است و مثل سایر وقایع ، یعنی تغییر برنامه زندگی ، بر هم خوردن خواب و استراحت شبانه و وضعیت مالی و اقتصادی بعد از زایمان ، به سرعت اتفاق می افتد. مقابله با این مشکلات و حل کردن آنها به رشد والدین کمک می نماید.
برای جلوگیری از افسردگی یا کاهش آن رعایت نکات زیر مفید است :
1 . در فعالیت های انجمن ها و سازمان هایی که با مادران سر و کار دارند ، مثل سازمان حمایت از زنان شرکت نمایید.
2 . بعد از زایمان ، نوزاد را در کنار خود بپذیرید ، و اتاق او را از اتاق خود جدا نکنید.
3 . از مرخصی زایمان به خوبی استفاده کنید. برای برگشتن به کار و فعالیت های اجتماعی عجله نکنید.
4 . در هر هفته چند ساعت را به امور شخصی خود اختصاص دهید و به فعالیت ها و سرگرمی هایی مثل کلاس ورزش ، قدم زدن در پارک و آنچه مورد علاقه تان هست بپردازید و بدانید که استحقاق آن را دارید .
5 . فقط هنگامی مهمان دعوت کنید که وقت آزاد دارید و برای پذیرایی آماده هستید. در این دوره خود را نسبت به کسی غیر از نوزاد ، خودتان و همسرتان متعهد و موظف ندانید.
6 . ورزش را فراموش نکنید. دست کم روزی نیم ساعت به ورزش مداوم بپردازید ، حتی اگر این ورزش ، پیاده روی در پارک با بچه ای در بغل باشد.
7 . انجام بعضی از امور خانه ، مثل مرتب کردن منزل و شستن ظرف ها را به همسرتان بسپارید. یک خانه نامرتب و اتاق در هم ریخته ، شما را ناراحت می کند. این حساسیت در مادران جوان ، به ویژه بعد از زایمان تشدید میشود و دیدن یک ظرف یا لباس کثیف ممکن است آنها را به طور غیر منطقی ناراحت کند. در این دوره اگر دوستان داوطلب کمک به شما هستند، با گرمی کمک آنها را بپذیرید.
8 . خوب تغذیه کنید ، حتی اگر اشتهای لازم را ندارید.
9 . به سر و وضع خود برسید تا از دیدن خود احساس بهتری داشته باشید.
10 . به نوزاد خود در دفعات متعدد شیر بدهید و از آرامشی که هورمون ها هنگام تغذیه نوزاد به شما می دهند ، استفاده نمایید.
11 . برنامه خواب خود را با خواب نوزاد هماهنگ کنید. سعی نکنید وقتی نوزاد خوابیده است ، فرصت را غنیمت شمرده به کارهای دیگر مشغول شوید. در این دوره هیچ کاری مهمتر از رسیدگی به نوزاد و مراقبت از خودتان وجود ندارد.
