به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، سید محمد بهشتی با تاکید بر لزوم نگاه همه جانبه برای ایجاد و اعتلای شرایط زیستی، از نگاه بخشی در دوران معاصر انتقاد کرد و اظهار داشت: اقتصاددان‌های ما فقط اقتصاد می‌دانند، مهندسان فقط مهندسی بلد هستند و خلاصه هیچ تخصصی از سایر زمینه‌‌ها اطلاعات ندارد و نگاه همه جانبه نگر ندارند.
بیشتر بخوانید:
ایرانی که بهشت بود از چه سالی تصور شد بدترین سرزمین جهان است
وی در ادامه بر لزوم وجود نگاه ذومراتب تأکید کرد و گفت: ما باید پژواک اقدامات‌مان را در مقیاس‌های مختلف در نظر بگیریم؛ به طور مثال در کتاب تاریخ کاشان، همه مقیاس‌های مرتبط با این شهر مدنظر قرار گرفته، چرا که همه این موارد به حیات این شهر مرتبط است.
بهشتی در توضیح نگاه ذومراتب گفت: هر چیزی در مراتب مختلفی اعم از مادی، بشری، روایی و تجریدی دارای نکاتی است و نباید همه چیز را فقط به مرتبه مادی تنزل داد، چرا که در غیر این صورت منجر به اشتباهات و غفلت‌هایی با ضایعات سنگین خواهد شد.
رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری چنین نگاه جامع و کاملی را نگاه حکمی دانست و گفت: این رویکرد به موضوع یکپارچه، ذو جنبتین، دو مقیاس و ذومرتبه نگاه می‌کند و تاقبل از دوره جدید کتاب‌های رشته‌های مختلف دارای نگاه حکمی بودند.
وی افزود: به همین دلیل بخش قابل توجهی از کتاب طب در آن دوران درباره آشپزی بود و در بخشی از کتاب آشپزی هم به طب پرداخته شده بود.
رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با اشاره به کتاب راهنمای کشاورزی به نام «ارشاد الزراعه» گفت: بخش قابل توجهی از این کتاب به طب پرداخته شده است، هرچند محور کتاب کشاورزی است.
وی در توضیح تعادل پایدار، سیب را مثال زد و گفت: وقتی سیبی را داخل کاسه ای تکان داده و از تعادل خارج می‌کنیم چرخی می‌زند و دوباره می‌ایستد؛ گویی سرنوشت هر چیزی رسیدن به تعادل است، در حالی که اگر کاسه را پشت و رو گذاشته و سیب را روی آن قرار دهیم با کوچکترین ضربه ای پایین می‌افتد؛ همانطور که اقتضای تعادل ناپایدار است.
تفاوت بینش طبع پرستار و شکارگر
بهشتی با اشاره به سیاهی آینده و آخر زمان در بینش انسان محیط شکارگر، از فیلم 2012 نام برد و گفت: اما آخر زمان در محیط پرستار، دورانی است که گرگ و میش با هم زندگی می‌کنند و بسیار شیرین و روشن است.
وی در ادامه به تفاوت حق و امر مقدس در محیط پرستار و شکارگر اشاره کرد و گفت: در محیط پرستار فهم هر موضوعی موکول به این است که با انس و الفت امکان حضور به محضر موضوع را پیدا کرده و به گوهرش راه پیدا کنیم، گوهری که با حقیقت نسبت داشته و مقدس است.
رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در ادامه گفت: درختان کهنسال دنیا به جز آنها که در محیط پرستاری هستند، در جایی وجود دارند که از دسترس بشر خارج بوده است چون اگر در دسترس بشر بود امروز وجود نداشت اما در ایران درختان کهنسال در جایی قرار دارند که انسان زندگی می‌کند و خارج از محل زندگی انسان درخت کهنسال نیست.
بهشتی به درخت سرو ابرقو اشاره کرد و گفت: هیچ کدام از درختان کهنسال ایران به طمع برگ و بار و میوه حفظ نشده اند.
وی با اشاره به کمبود آب در ایران از وجود حق آبه درختان کهنسال خبر داد و گفت: در واقع گویی مردم این سرزمین توانسته اند به محضر آن درخت حاضر شوند و همین امر تقدس درخت را آشکار کرده است.
رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری از قوه به فعل درآوردن، انس با محیط، نگاه حکمی، اعتلا بخشیدن، عضویت در سامانه، آینده روشن، تشرف به محضر گوهر را از جمله ویژگی‌های بینش پرستار دانست.
زیستگاه‌های نقطه ای در ایران
بهشتی با اشاره به سه الگوی پهنه ای، نواری و نقطه ای زیستگاه‌های بشری گفت: نقطه ای بودن زیستگاهها در ایران مثل جنگلی با تک درخت‌های پراکنده است که هر درخت باید به طور مستقل زندگی کرده و بتواند اکوسیستم اختصاصی برای خود داشته باشد هرچند باید با سایر زیستگاهها هم در تعامل باشد؛ چرا محدود بودن به اکوسیستم خود تنها باعث فراهم شدن شرایط حداقلی زیست می شود و برای ایجاد شرایط حداکثری زیاد نیاز به تعامل با سایرین است.
وی افزود: کوچکترین زیستگاهها در ایران «مزرعه» نام داشتند، این مزارع نطفه روستاها نبودند بلکه معمولاً ملّاک‌ها و ثروتمندان در دوره‌های ثبات، ظرفیت زیستی بسیار کوچکی را احیا میکردند و به نوعی می توان گفت مزرعه سرریز ثروت ملّاک‌ها بود و در شرایط بحرانی که ملّاک صدمه می دید، مزرعه جز اولین جاهایی بود که متروک می شد.
به گفته بهشتی، هر کدام از جزیره‌های زیستی در ایران به دلیل داینامیک بودن این سرزمین دارای معادله زیستی مختص خود هستند؛ به عبارت دیگر منابع و موانع بالقوه و خاص خود را دارند و به همین دلیل هر کدام از آنها منحصر به فرد هستند.
رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری افزود: وقتی همه روستاهای ایران آباد بودند، حدود 140 نقطه قابل زیست در این سرزمین وجود داشته اما حدود 70هزار، زبان و گویش در ایران وجود داشته است؛ به عبارت دیگر به ازای هر دو زیستگاه یک گویش وجود داشته و این تفاوت نه تنها در گویش بلکه در لباس، آداب و رسوم و حتی پخت غذا هم وجود داشته است.
بهشتی افزود: همین تفاوت‌ها باعث می شد معادلات زیستی در نقاط مختلف این سرزمین بسیار متنوع باشد.
وی در ادامه به کتاب تاریخ کاشان اشاره کرد و گفت: یکی از پارسیان هند از اربابان هر شهری میخواهد به یک‌سری سؤالات پاسخ دهند و یکی از کتاب‌های جالب به جا مانده «مرات القاسان» یا همان «تاریخ کاشان» است که در این کتاب کلانتر ضرابی به پرسش های مختلفی درباره کاشان پاسخ داده است.
بهشتی ادامه داد: در هر زیستگاه بر اساس غنا و فقر منابع و پیچیدگی های معادله زیستی با شرایط خاصی مواجه هستیم، در مناطق فقیرتر، باید معمای پیچیده تری حل و فصل شود و تعلق خاطر به منطقه بیشتر می شود.
نگاهی به آسبادهای سیستان
رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری به کتاب «تاریخ سیستان» هم اشاره کرد و گفت: در سیستان سه بند هست که اگر این بندها زده شود این منطقه آباد می شود؛ یکی بند آب است که باید جلوی آب برای ذخیره سازی بسته شود، دیگری بند ریگ است که به بادهای 120 روزه و حرکت ریگ‌ها و نیاز به کنترل آنها اشاره دارد و در نهایت بند مفسدانه است که در دوران معاصر هم خیلی با آن سروکار داریم.
بهشتی به «آسباد» اشاره کرد و گفت: سابقه «آسباد» از حدود دوره اشکانی است و به وسیله آنها بادها را کنترل کرده و آسیابها را می چرخاندند و زندگی می کردند.
وی با اشاره به شناسایی حدود 2هزار «آسباد» در منطقه سیستان، جنوب خراسان و غرب افغانستان گفت: قدمت «آسباد» در اروپا حدود 600 سال است، «آسباد»ها در اروپا دلیل سر و صدای زیاد همواره دور از روستاها بودند چون تنها کارکرد این «آسباد»ها در آنجا استفاده از انرژی باد برای آسیاب گندم است.
به گفته بهشتی، وجود روستاها در سیستان ایران به «آسباد»ها وابسته است و «آسباد» نه تنها برای آسیابها استفاده می شد بلکه بندی در مقابل باد بود و وقتی باد داخل آن می شد سرعت و گرد و غبارش کاهش یافته و تبدیل به نسیم قابل تحملی برای روستا می شد.
قزوین، شهری در محاصره باغ ها
رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در ادامه برای توضیح بیشتر ویژگی های رفتار پرستار و توجه به منبعیت و مانعیت، قزوین را مثال زد و به زلزله و سیل به عنوان دو مانع زیستی مهم در این منطقه اشاره کرد.
بهشتی گفت: در گودبرداری برای ساخت و ساز در قزوین، لایه‌های از آوار و رسوب گذاری از سیل دیده می شود.
وی از وجود گور دوره اسلامی در جلوی مسجد جامع قزوین در عمق 14 متری خبر داد و گفت: وجود این گور حاکی از 14 متر آوار زلزله‌های مختلف در طی دوره‌های مختلف است.
رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری افزود: دو رودخانه فصلی در قزوین باعث سیل می شد؛ بنابراین مردم این منطقه برای زیست به بلندی ها می رفتند اما بلندی ها محدوده وسیعی نبود. به همین دلیل جلوی سیل بند زدند تا با کاهش سرعت سیل مانع از ایجاد خرابی شوند.
وی افزود: بعدها مردم قزوین متوجه شدند سیل همراه خود به جز آب، خاک ارزشمند و غنی را از کوهستان می آورد و زمین حاصلخیزی را ایجاد می کند و آب هم به لایه‌های سفره‌های زیرزمینی نفوذ می کند؛ بنابراین فرصت خوبی برای کشت در این منطقه وجود دارد به شرط اینکه گیاهی بکارند که با دو بار آبیاری در سال محصول بدهند چون در این منطقه دوبار در سال سیل می آید.
بهشتی با اشاره به وجود باغ های پسته، فندق، زردآلو و گردو و غیره، باغ های قزوین را سیل بند دانست و گفت: به همین دلیل باغ های قزوین دیوار نداشته و کوچه باغ در آنجا معنا ندارد.
وی از سیستم مدیریتی و حقوقی پیچیده و جالب در قزوین خبر داد و گفت: در غیاب صاحب باغ، باغبانی وجود داشته که کارها را انجام داده و در ازای آن سهم بیشتری از محصول میبرده است.
بهشتی به مقام بالای کدخدا در مدیریت شهر اشاره کرد و گفت: شهر قزوین با باغ هایی محاصره شده است که به نوعی سپر حفاظتی شهر در برابر سیل است و در واقع مانعیت به منعبیت تبدیل شده است.
وی افزود: در قزوین دو باد مزاحم وجود دارد؛ باد راز که در تابستان از ساوه به این شهر می‌وزد و همراه خود گرد و غبار دارد و دیگری باد بسیار سرد و آزار دهنده منجیل که در زمستان از غرب می‌وزد و باغ های اطراف شهر قزوین مانع از ورود این بادهای مزاحم به شهر می‌شوند.
بهشتی با ابراز تاسف از قطع درختان و از بین بردن باغ های قزوین در دوره معاصر گفت: امروز باغ های شمالی قزوین همه تخریب و به جای آن ساختمان سازی شده است و نکته جالب این که هر سال شاهد وقوع سیل و آبگرفتگی در قزوین هستیم.
رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری خاطرنشان کرد: در زمان حاضر برخی در باغ های قزوین ویلا ساخته و درخت گیلاس کاشته اند و با مشکل آبیاری این درخت‌ها مواجه بوده و چاه عمیق زده اند که همه اینها ناشی از نادانی ما نسبت به زیست بوم است.
انتهای پیام/
