ناگفته‌های وزیر کشور از اعتراضات دی ماه

سالنامه ایران - فرناز حسنعلی زاده: اعتراض های دی ماه چرا و چگونه شروع شد؟ چگونه در چند روز به ده ها شهری سرایت کرد که خیلی ها به عنوان یک ایرانی حتی نامش را نشنیده بودند؟ چرا اینقدر زود به خشونت کشیده شد؟ مردم به چه چیز اعتراض داشتند و سوال اصلی تر این که آیا ماجرا تمام شده است؟ عبدالرضا رحمانی فضلی وزیر کشور پاسخ های صریح و واضحی برای این سوال ها دارد، چه بواسطه ماموریتی که از سوی رئیس جمهوری به وی محول شده، گزارش دقیقی از ماوقع تهیه کرده است و در گفتگو با «ایران»، بخشی از جزئیات آن را برای نخستین بار مطرح می کند.

رحمانی فضلی در این مصاحبه خبر می دهد در جریان اعتراض ها حدود 5 هزار نفر بازداشت شدند؛ حدود 90 نیروی انتظامی مضروب و مجروح شدند و اعتراض ها در 42 شهر به درگیری منجر شد. او اما وجه اصلی اعتراض ها را در مولفه های غیرمیدانی از جمله «تغییر نسل» و «تغییر سبک زندگی» و متعاقب آن تغییر مطالبات می داند؛ مولفه هایی که نشان می دهد اعتراض های دی ماه بیش از هر چیز «اجتماعی» و حاصل «انباشت نارضایتی» هایی است که هر جا فرصت بروز پیدا کند، علنی می شود. وزیر کشور در این گفتگو تصریح می کند طی تحقیقات به این نتیجه نرسیدند که اعتراض ها سازمان یافته بوده یا از سوی یک جریان سیاسی داخلی شروع و هدایت شده است. بخش قابل تأمل ماجرا این است که می گوید هنوز در بستر آن حوادث هستیم و به تعبیری هنوز «عبرت نگرفته ایم».

مشروح گفتگو با وزیر کشور را در زیر می خوانید، با این تبصره که رحمانی افضلی در چند جا تاکید می کند: «بنویسید وزیر گفت این موضوع، مناسب ویژه نامه نوروزی نیست»...

بعد از اعتراض های دی ماه، رئیس جمهوری خواستار ارائه گزارش دقیق و جامعی از حوادث رخ داده، افرادی که در این درگیری ها کشته یا زخمی شدند، همچنین چرایی و چگونگی این رخدادها شدند. حسب اعلام وزارت کشور این گزارش تهیه و تقدیم رئیس جمهوری شد. نکات قابل تأمل این گزارش چه بود؟

- ماموریت آقای رئیس جمهوری به من برای تهیه این گزارش ناظر به مسئولیت بنده در شورای امنیت بود. ما این گزارش را بر اساس گزارش دستگاه های عضو شورای امنیت از جمله سپاه، وزارت اطلاعات، قوه قضائیه، نیروی انتظامی، استانداری ها و فرمانداری های سراسر کشور تهیه کردیم و تقدیم رئیس جمهوری شد. در این گزارش عوامل، بسترها، زمینه سازها، شتاب دهنده ها، محرکین و مسببین، آثار و نتایج آن همراه با پیشنهادهای ما در حوزه فوق آمده است. هدف ما تهیه و ارائه یک جمع بندی کامل دقیق واقع بینانه بود و در همین راستا حتی از افرادی که بازداشت شده بودند، نظرخواهی کرده و پرسیدیم دلایل شان، شرایط شان و خواسته شان چیست و چطور به صحنه اعتراض ها آمدند؟

نتیجه این بررسی ها چه بود؟

- نتایج متعددی به دست آمد. ابتدا باید توجه داشت ویژگی های این حوادث، با حادثه های به ظاهر مشابه قبلی متفاوت بود و نمی توان تک ساحتی به آن نگاه کرد. در خلال اعتراض ها و پس از آن اینگونه عنوان شد فشارهای اقتصادی و مسائلی مثل بیکاری، وزن بالایی در شکل دادن اعتراض ها داشت. در حالی که این همه مجرا نبود. نتایج تحقیقات میدانی نشان داد بیش از 60 درصد کسانی که در اعتراض ها حضور داشتند، شاغل بودند.

در حالی که اگر بیکاری و درخواست شغل عامل اصلی اعتراض ها بود باید شمار بیکاران حاضر در اعتراض بسیار بیشتر از این تعداد بود. یا اگر فشارهای اقتصادی مهم ترین انگیزه بود، اعتراض ها باید در حاشیه شهرها دیده می شد؛ در حالی که این گونه نبود. همچنین گفته شد افرادی که از سمت موسسات مالی متضرر شده اند، اکثریت جمعیت معترضان را تشکیل می دادند، در حالی که آمار نشان می داد این افراد حضور بسیار اندکی در این اعتراض ها داشتند.

خب، پس عامل اصلی چه بود؟ آیا جریان خاصی آن را هدایت می کرد؟

- برخی نارضایتی ها هم در حوزه سیاسی، هم اقتصادی و هم اجتماعی و فرهنگی و امنیتی، همچنین ما در تحقیقات خود به هیچ وجه به سازمان یافتگی اعتراض ها نرسیدیم. به عبارت واضح تر به این نتیجه نرسیدیم که یک گروه، طیف و جناح یا معاندین و ضد انقلاب ها اعتراض ها را از بیرون سازماندهی کرده باشند. این حرف به معنای این نیست که معاندین و مخالفان از اعتراض ها سوءاستفاده نکرده باشند چون هم در تشدید، هم در هدایت و هم برای بهره برداری، نهایت تلاش خود را کردند.

چند نفر در اعتراض ها مشارکت داشتند؟

- با حضور مکرر برخی افراد، حدود 100 هزار نفر و بدون تکرار حدود 40 تا 45 هزار نفر بنا به آمار دستگاه های میدانی، عموم مردم به اعتراض ها نپیوستند. هیچ جریان سیاسی نیامده، احزاب و گروه ها واقعا نیامدند، کارگران نیامدند، اقلیت و اقوام نیامدند، دانشجویان نیامدند.

اما در میان بازداشت شدگان دانشجو هم بود؟

- بین معترضان، دانشجو هم حضور داشت اما این حضور به معنای سازماندهی شده دانشجویان یا سایر اقشار نبود. در واقع دانشجویان هوشمندانه و آگاهانه همراهی نکردند. گروه های یادشده نه تنها در اعتراض ها حضور نیافتند، بلکه به آرام سازی فضا نیز کمک کردند. ویژگی دیگر این اعتراض ها، ابعاد وسیع آن بود. ظرف یکی دو شب به 100 شهر رسید و در 42 شهر درگیری داشتیم. به این معنا که به اموال عمومی و شخصی و اماکن آسیب زدند، شیشه شکستند، آتش زدند. ویژگی بعد این بود که رسانه های خارجی و برخی دول مثل آمریکا، رژیم صهیونیستی، عربستان و خیلی از کشورهای عربی آشکارا موضع گیری کردند. خیلی از مرکز تولید و ارسال خبر هم از همین کشورها بود. این دریافته ها بر اساس تحقیقات میدانی بود، اما در بررسی های عمیق تر به عوامل دیگر که بستر اصلی حوادث بودند می رسیم و متاسفانه هنوز هم در معرض آن حوادث هستیم.

این بسترها چیست؟

- اول تغییر نسل است. بعد از 39 سالی که از انقلاب اسلامی می گذرد، با نسلی مواجهیم که در چارچوب نظام و ارزش های دینی، سلایق، باورها، تفکرات، اعتقادات، روابط، خواست ها، مطالبات و نیازهای متفاوتی دارد که حتما باید به آن توجه کنیم. عدم توجه به این موضوع موجب انباشتگی نارضایتی می شود و سرخوردگی هم بالاخره خودش را یک جایی نشان می دهد.

موضوع دیگر، تغییر سبک زندگی است. امروز به واسطه گستردگی و فراوانی منابع اطلاع رسانی به ویژه در فضای مجازی، با بمباران لحظه به لحظه اطلاعات از سوی رسانه ها مواجهیم. نسل جدید در معرض این اطلاعات قرار دارد و می کوشد خودش را با شرایط جدید تطبیق دهد. اگر به این حوزه توجه نشود، بین سبک زندگی و ارزش ها و باورها، تعارض به وجود می آید. نمی توانیم بگوییم این جریانی سازماندهی شده مخصوص ایران است؛ یک جریان جهانی است که پیش می رود. بحث دیگر تغییر تکنولوژی در همه حوزه ها اعم از روش ها، فناوری، ابزار و تجهیزات، نظریه ها و تئوری است که نظام مدیریتی و مفاهیم را دگرگون کرده است.

اغراق نیست اگر بگوییم تحولات روزانه است. یکی از این تحولات در حوزه رسانه است که در حوادث اخیر سخت با آن مواجه بودیم. مشاهده می کردیم وقایع سر صحنه به صورت زنده پخش می شد. واقعیت ها هم نشان داده نمی شد؛ آنچه که تهیه کنندگان و ارسال کنندگان می خواستند به عنوان واقعیت نشان دهند، پخش می شد و از شیشه شکستن ها و آتش سوزی ها فیلم تهیه و ارسال می کردند که عموما برای تهییج بیشتر، تقویت درگیری و تشدید آشوب ها بود.

آماتور بود یا حرفه ای؟

- همه رقم بودند اما به واسطه تجربه ام در کار رسانه می گویم در خیلی موارد حرفه ای بودند. خبرها پخت و پز می شد. فوری به کلیپ تبدیل می شد و نشان می داد کار یک یا 2 نفر یا حتی 10 نفر نبود. معلوم بود تحریریه ای بزرگ با همه امکانات بر این موضوع تمرکز کرده است. فقط تولید خبر از سر صحنه نبود؛ تولید محتوا هم می کردند. البته همان طور که گفتم اینها موضوعات میدانی بود و بسترسازها، مسائلی چون تغییر سبک زندگی و تغییر نسل است که بر یکدیگر اثر هم افزایی دارد. به جرأت می توان گفت امروز با تغییرات اجتماعی عظیمی مواجه هستیم که رهبر معظم انقلاب 9 سال قبل آن را در قالب تنظیم سبک زندگی گوشزد کرده و فرمودند اگر ما تغییرات اجتماعی را مدیریت نکنیم، ما را مدیریت خواهند کرد و این یعنی انفعال.

اشاره داشتید رهبری از 9 سال پیش این موضوع را گوشزد کرده بودند؛ انتظار می رفت نهادهای مرتبط با حوزه اجتماعی در این باره فعالانه تر عمل می کردند؟

- یکی از اشتباهات بزرگ ما این است تا بحث تغییرات اجتماعی می شود، سراغ دستگاه های دولتی و نهادها را می گیریم؛ در حالی که در تغییرات اجتماعی، مردم نقش اصلی را دارند. سوال اینجاست آیا ما توانستیم بستر حضور مردم در عرصه تحولات را فراهم کنیم؟ نه، نتوانستیم فضایی ایجاد کنیم که سلایق مختلف در صحنه حاضر باشند. با مخالف مخالفیم، با موافق موافق، یا صفریم یا صد. در همین فضای مجازی دو نگاه وجود دارد. ین نگاه این است که باید بست و همه چیز را کنترل کرد و از بین برد، یک دسته هم می گویند فضای مجازی خیلی هم خوب است و هیچ ایرادی ندارد. در حالی که نه این است و نه آن.

واقعیت این است هر زمانی پدیده جدیدی وارد کشور می شود، چون متناسب با شرایط ما نیست در انطباق با فرهنگ و شرایط اجتماعی دچار ضعف ها و خلأهایی می شویم. اگر تاریخ ورود تکنولوژی ها در ایران را بررسی کنیم، می بینیم از همان ابتدا هر کدام از این ها وارد کشور شد، یک موضع منفی علیه اش ایجاد شد. وقتی موبایل آمد، من نماینده بودم، همان موقع عده ای جمع شدند تا موبایل را ممنوع کنند. زمانی که فکس آمد، عده ای گفتند اگر این فکس دست همه بیفتد، کل کشور می شود جاسوسی. با همین ویدئو چقدر برخورد کردند؟ چقدر پرونده برای مردم ساخته شد؟

یادم است زمانی که تازه نماینده شده بودم یک بار سر زده خانه یکی از دوستان رفتم، بعد از حضور ما پدر خانواده که شغل محترمی داشت و خیلی هم متدین بود، با یک پاکت خیلی بزرگ پر از میوه وارد خانه شد. پرسیدم: «از کجا فهمیدید مهمان دارید و میوه گرفتید؟ گفتند: «این ظاهرش میوه است.» میوه ها را برداشت و دیدیم داخل پاکت، نوارهای ویدئو بود. گفت: «من رفتم برای بچه ها خودم نوار ویدئو بگیرم تا بچه ها نوارهایی نگیرند که به دردشان نخورد.» بعد گفت: «اگر الان من پیرمرد را داخل خیابان می گرفتند، با این سابقه و تدین، می شدم قاچاقچی ویدئو.» بعد فرش خانه اش را کنار زد و دیدیم زیر فرش، یک دستگاه ویدئو جاسازی کرده بود.

زمانی که نماینده بودم، دکتر لاریجانی وزیر ارتباط بودند. در کمیسیون برنامه و بودجه و کمیسیون فرهنگی در این باره مفصل صحبت کردند و گفتند ما نمی توانیم با این دستگاه مبارزه کنیم؛ باید به خدمت بگیریم. این شد که فروشگاه تولید و فروش ویدئو و نوار ویدئویی زدیم و هم شد کاسبی و هم اوقات فراغت را پر کرد. این وسط چه کسی پاسخگوی کسانی خواهد بود که برای شان پرونده درست شد، سابقه درست شد و شدند قاچاقچی ویدئو؟

اشاره کردید علت اصلی اعتراض های اخیر، نارضایتی بود و عنوان کردید نمی توان از تغییر نسل و تغییر سبک زندگی و متعاقب آن تغییر اولویت ها و مطالبات غفلت کرد. شاید الان خیلی راحت می شود درباره ویدئو و ماهواره حرف زد اما موضوعات دیگری هم در این حوزه هستند که در چند هفته گذشته با حساسیت زیادی همراه بود، مانند زنان و دخترانی که در خیابان روسری های خود را در آورده و به ظاهر به اجبار بودن حجاب اعتراض دارند. این موضوع را چگونه می بینید؟

- ما به حجاب باید از دو منظر نگاه کنیم. یک منظر اعتقادات و ارزش های شخصی ماست و ذیل رابطه انسان با خدا و خودش تعریف می شود؛ مانند نماز، روزه، صداقت، محبت و ... مثلا در همین جامعه ما اقلیت های دینی هستند اعتقادی به این مسئله ندارند و از منظر اعتقادات هیچ حرجی به آنها نیست اما در بعد اجتماعی و رابطه انسان با جامعه، تکلیف را قانون مشخص می کند. قانون جمهوری اسلامی ایران بنا به مقتضیات اعتقادی و ارزشی می گوید باید حجاب در جامعه رعایت شود، مانند همه قوانین دیگر. اینجا کسانی که اعتقادی هم ندارند ولی در این جامعه حضور دارند و زندگی می کنند، ملزم به رعایت حجاب هستند.

این موضوعات شامل تغییر سبک زندگی نمی شود؟

- اصول و اعتقادات مشمول تغییر سبک زندگی و هیچ چیز دیگر نمی شود. ما نمی گوییم نماز دیگر واجب نیست چون تغییر نسل داریم. نماز حکم فقهی دارد. حالا ممکن است کسی نخواند و کسی هم کاری به وی ندارد، چون موضوعی بین خود فرد و خدا است اما حکم فقهی عوض نمی شود. حجاب هم همین طور است. در قانون آمده همه باید رعایت کنند. بنده به عنوان وزیر کشور می گویم ما روزانه با خانم هایی مواجه هستیم که در حال رانندگی روسری شان افتاده؛ 90 درصد متوجه نشده اند روسری شان افتاده و وقتی متوجه شوند رعایت می کنند اما زمانی از بیرون برای یک حرکت تبلیغات و سازماندهی می شود.

الان حدود 10 نفر در خیابان کشف حجاب کرده و فیلمش را در شبکه های اجتماعی یا تلویزیون های فارسی زبان برون مرزی منتشر کرده اند. این افراد هم قانون را زیر پا گذاشته اند و هم به اعتقاد مومنین خدشه وارد می کنند. مشروب خوردن حرام است در قانون هم ممنوع اعلام شده. عده ای قاچاقی تهیه کرده و می خورند. هیچ حکمی شرب خمر را حلال نمی کند اما وقتی در خانه خودشان هستند برخوردی نمی شود. افرادی که کشف حجاب کرده و فیلمش را منتشر می کنند، هم قانون را زیر پا می گذارند و هم اعتقادات دیگران را نادیده می گیرند. شما می پذیرید کسی قانون را زیر پا گذاشته و مثلا از دیوار خانه شما بالا برود؟

سوال ما درباره تغییر سبک زندگی و تغییر نسل است. چند روز پیش مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری گزارشی درباره حجاب در کشور را منتشر کرد. بر اساس این گزارش نزدیک به نیمی از پاسخ دهندگان به پژوهش سال 1393 معتقدند حجاب مسئله ای شخصی است و دولت نباید در آن دخالت کند. در همین سال بیش از 41 درصد حجاب را امری فردی دانسته و علیت آن را الزامی نمی دانند. در همین گزارش تصریح شده مطالبه اجرای الگوهای مطلوب و رسمی پوشش زنان در جامعه ای که حداقل 41 تا 50 درصد آن حجاب را امری فردی و اختیاری می دانند، بسیار دشوار است. فارغ از وجهه شخصی و اعتقادی یا تحریکات بیرونی فکر می کنید این موضوع در آینده به یک تعارض میان ارزش ها و قوانین با مطالبات جامعه بینجامد و مثلا دو سال دیگر ما شاهد تجمعی چند هزارنفره در اعتراض به حجاب باشیم؟

- آنچه مسلم است در موضوعی که به اصول و اعتقادات اکثریت جامعه مربوط است، نمی توان بدون تدبیر حرکت کرد. مجلس داریم، دولت داریم، نظام داریم و تصمیم می گیرند. البته به عنوان وزیر کشور معتقدم هیچ وقت این اتفاق نمی افتد. شما ببینید در یک ماهی که روی این موضوع تبلیغ می کنند، بیش از 15 نفر دست به چنین کاری زده اند؟ مردم نیامدند. اعتقادات مردم را در ایام فاطمیه، ماه محرم، اعتکاف یا ماه رمضان ببینید. مردم متدینند. به عنوان وزیر کشور نسبت به این مسئله نگرانی و دغدغه ندارم. در طول تاریخ هم این ملت همیشه از هویت و فرهنگش دفاع کرده است. البته در دل این ملت عظیم اقلیتی است که نظریات متفاوتی دارد، ما هم به نظرات متفاوتشان احترام می گذاریم و به حریم خصوصی شان کاری نداریم اما در حریم عمومی باید به نظر اکثریت احترام گذاشت.

به تعداد افرادی که در این مدت علنا کشف حجاب کردند اشاره کردید. برخی معتقدند اگر مدیریت گشت های ارشاد در این دوره نبود، آمار اعتراض های علنی به مراتب از این بیشتر می شد چون در زمان اوج فعالیت گشت ارشاد مقاومت مردم به برخوردهای انتظامی و قضایی اعتراض های تند و تیزتری به همراه داشت که گاه فیلم هایش نیز منتشر می شد. برخی معتقدند شیوه وزارت کشور در مواجهه با موضوع گشت های سپاه نیز باعث شد جامعه به تبلیغات و تحریکات بیرونی پاسخ ندهد...

- چون به گشت سپاه اشاره کردید توضیحی می دهم؛ ما هر وقت با بحران یا شرایط خاصی مانند 22 بهمن، اربعین یا 15 خرداد مواجه هستیم و نیروی انتظامی به تنهایی توان اداره میدان را ندارد، قرارگاه تشکیل می دهیم. فرمانده قرارگاه نیروی انتظامی است و بسیج، سپاه و اطلاعات تحت امر نیروی انتظامی در یک بازه زمانی مشخص به تامین امنیت کمک می کنند چرا که از لب مرز تا کف خیابان نیرو می چینیم تا شرایط را کنترل کنیم. در شرایط غیر از این، بقیه نیروها حق ورود به عرصه عمومی را ندارند. مثلا در اعتراض های دی ماه شورای امنیت تصمیم گرفت سپاه و بسیج به عنوان نیروهای کمک کننده در آماده باش باشند. تصمیم دیگر شورای امنیت این بود که حتما ایست های بازرسی و گشت محله داشته باشیم. وقتی حادثه تمام شد این قرارگاه ها هم جمع شد.

همیشه مقطعی است؟

- بله. یکی از فرماندهان محترم در جلسه شورای شهر عنوان کرده بود که می خواهیم در تهران گشت هایی داشته باشیم، من هم گفتم این گشت ها برای شرایط خاص است. درباره گشت ارشاد هم همان گونه که گفتید موضوع را مدیریت کردیم چون نحوه مواجهه موجب دغدغه و نگرانی شده بود. از طرفی نیروی انتظامی نمی تواند وظیفه قانونی اش را انجام ندهد، ما شبکه های فسادی داریم که زندگی مردم را تهدید می کند. از وظیفه مان کوتاه نیامدیم اما مزاحم کسی هم نشدیم و نیروهای ما با درایت و هوشمندی عمل کردند.

البته بعضی جاها بعضی موارد از دست در می رود که همه جا هم هست. کارمند هم خطا می کند، استاد دانشگاه هم ممکن است دچار خطا شود. اخیرا در فضای مجازی فیلمی در این باره دیدم و به آقای اشتری نشان دادم و پرس و جو ردیم. ایشان بررسی کرد و مشخص شد متعلق به 5 سال قبل است. یا فیلمی مربوط به 12 سال پیش منتشر شد که هنوز گشت ارشاد هم نبود. یا موردی که اخیرا در برخورد با یک اقدام غیرقانونی یک خانم اتفاق افتاد کهت موضوع برای بررسی منتقل شد. به هر حال نیروی انتظامی و وزارت کشور مصمم هستند هوشمندانه، عاقلانه و قانونی وظایف شان را انجام دهند.

نکته قابل تأمل این است که ما در فرهنگ سازی کوتاهی داریم. در بیان معارف مان کوتاهی داریم. در اقناع سازی کوتاهی داریم. ما در مواجهه، سه روش شناخته شده داریم؛ روش عقل و استدلال منطقی، روش دل که از دریچه محبت وارد می شویم و روش حس. چون روش عقلی و دلی سخت تر است، ما از دریچه محبت وارد شده و با جوانان صحبت می نیم، نه حوصله استدلال منطقی داریم، در نتیجه به روش حسی متوسل شده و ایجاد رعب و وحشت می کنیم. در حالی که روش های منطقی و قانونی متعددی هست و رسانه ملی هم می تواند مک زیادی کند.

به جایگاه و دایره نفوذ صدا و سیما اشاره کردید؛ نقش صدا و سیما را در موضوعاتی مثل انتخابات، اعتراض های اخیر یا توجه به موضوعاتی چون تغییر نسل چگونه دیدید؟ به عنوان کسی که در صدا و سیما مسئولیت داشتید، آیا رسانه ملی متناسب با تحولات و واقعیات عمل کرده؟

- می توانم دیپلماتیک بگویم صدا و سیما خیلی خیلی خیلی موثرتر و قوی تر از الان می تواند ار کند.

یکی از نکات قابل تامل در رویدادهای دی ماه این بود که اعتراض ها به شهرها و شهرستان هایی کشیده شد که شاید خیلی از ما به عنوان یک ایرانی نامش را نشنیده بودیم...

- چون سطح انباشتگی نارضایتی ها بالا رفته و عمومی شده بود و در هر کجایی که امان بروز پیدا می کرد، ابراز می شد وگرنه همان طور که گفتم سازمان یافتگی ندیدیم. باید واقعا عبرت بگیریم. اما به نظرم خیلی ها عبرت نگرفتند. باید عبرت بگیریم و به مردم احترام بگذاریم. خواسته های مردم را در جایگاه خود بشنویم و همت مان را بر این بگذاریم که پاسخ مناسب بدهیم. پاسخ مناسب لزوما پاسخ مثبت نیست. هر کدام ما وقتی فرزندمان تقاضا دارد که مسافرت برویم اگر مشکل مالی داشته باشیم و امان سفر نداشته باشیم، دعوا نمی کنیم، توضیح می دهیم که برای مسافرت باید در برخی موارد صرفه جویی کنیم.

شلاق که بر نمی داریم، قانع می کنیم. حالا در ادارات اگر نمی توانیم کاری کنیم، باید پاسخ مناسب به ملت بدهیم، باید ادبیات خوبی داشته باشیم. در خیلی از جاها نظام اداری ما برخورد مناسب ندارد. خیلی جاها می توانیم در پاسخگویی به مطالبات با درایت عمل کنیم اما کوتاهی می کنیم. اختلافات را به روی آنتن می بریم. بنده معاون سیاسی صدا و سیما بودم. گاهی مسئولان و حتی سران قوا صحبت هایی می کردند که بنده پخش نمی کردم.

به همین خاطر خیلی هم مورد هجمه بودم. استدلالم این بود که اختلافات موجب نگرانی مردم می شود. مردم چه تقصیری دارند؟ الان هم اگر در جایگاه تصمیم گیری باشم می گویم هیچ کدام از سخنان اختلافی را پخش نکنید، چه دولت گفت، چه قوه قضائیه. ما اولا نباید دعوا کنیم، اگر هم اختلافی باشد نباید علنی کنیم. متاسفانه رسانه ها دنبال دعوا هستند. در حاشیه مراسم ها نخستین سوالی که از من می شود، این است که «فلانی درباره شما این گونه گفت؛ نظر شما چیست؟» می گویم: «از خودشان بپرسید.» و تمام.

یکی دیگر از مسائلی که در خلال اعتراض ها و بعد از آن مطرح شد، نحوه مواجهه نیروی انتظامی با معترضان بود. آقای روحانی گفتند نیروی انتظامی بدون اسلحه به خیابان آمده و آرامش را به خیابان ها بازگرداند. مدیریت نیروها به چه شیوه ای بود تا هم آرامش به خیابان بازگردد و هم به تعبیری کار از دست خارج نشود؟

- تفاوت این اعتراض ها با اعتراض های سال 88 خیلی زیاد بود. اعتراض های 88 در تهران بود، سیاسی بود و کاملا جناحی. جریانی به انتخابات اعتراض داشت و عموم مردمی که اعتراض مشابهی داشتند به خیابان آمدند. راهپیمایی آرامی کردند که به دلایل ضعف مدیریتی و عدم تحمل و تحریکم پذیری بالا به درگیری منجر شد. پس اعتراض ها در یک شهر بود، سیاسی بود و رهبر داشت.

اولویت ما برای تامین امنیت این است که بحران یا اعتراض نباشد اما اگر جایی اعتراض و بحرانی داشته باشیم، بهتر است آن اعتراض شناسنامه داشته باشد. به این معنا که افرادش معلوم باشد، لیدرها مشخص باشند، موضوع معلوم باشد، چرا که در این شرایط کنترلش راحت است چون می دانیم با چه کسی طرف هستیم اما اعتراض های دی ماه در 100 شهر بود، معلوم نبود لیدرها چه کسانی هستند، موضوع اعتراض سیاسی صرف نبود و در 40 شهر به خشونت تبدیل شد. خیلی با سال 88 فرق می کرد. از یک جنس نبود. در مواجهه با این اعتراض ها نخستین تصمیم ما این بود که مردم نپیوندند.

چگونه مانع پیوستن مردم شدید؟

- محدودسازی کردیم. با گروه های مختلف از جمله جریانات سیاسی، دانشجویی، کارگری، رسانهای و سانی که می توانند طرف قضیه باشند، صحبت کردیم تا این مسئله شدید نشود. دوم این که ما می دانیم مردم اگرچه مشکلات اقتصادی دارند، اما اولویت اول شان امنیت است. وقتی اعتراض های دی ماه به خشونت و افراط کشیده شد، مردم صف شان را جدا کردند. بنده به عنوان رئیس شورای امنیت به معاون سیاسی صدا و سیما زنگ زدم و گفتم همه آنچه را که در خیابان ها اتفاق افتاده پخش کنید تا مردم ببینند اینهایی که در خیابان هستند دنبال امنیت و اقتصاد نیستند. اگر خاطرتان باشد وقایع روز پنج شنبه شروع شد اما نخستین تصاویر روز شنبه دو روز بعد پخش شد.

وقتی به صدا و سیما گفتم پخش کنید، با تعجب پرسیدند «آتش سوزی ها را هم نشان دهیم؟» گفتم «اول آتش سوزی ها را نشان بدهید.» چرا؟ چون معتقدیم مردم امنیتشان را دوستدارند و نمی خواهند امنیت به هم بخورد. بعد هم یک جریانی معتقد بود برای پایان دادن به اعتراض ها یک راهپیمایی سراسری انجام شود. نظر بنده به عنوان رئیس شورای امنیت این بود که ما هنوز مسئله داشتیم. اگر صبح راهپیمایی می شد و شب دوباره اعتراض داشتیم، جمعیت صبح را خنثی می کرد. از طرف دیگر همه کشور اعتراض ها را احساس نکردند؛ ما هزار و 200 شهر داریم و تنها 100 شهر شاهد اعتراض ها بودند. استدلال هایمان را مطرح کردیم. شورای هماهنگی تبلیغات هم پذیرفت.

بنا شد مردم هر شهری اگر خودشان خواستند بیایند؛ البته مردم هم پر تعداد حاضر شدند و راهپیمایی ها ادامه یافت تا این که روز سوم و چهارم دیگر گفتیم بس است. مردم چون نگران امنیت شان بودند آمدند. جالب است بدانید در طول اعتراض ها شمار افرادی که در اعتراض ها حاضر بودند و زخمی شده یا آسیب دیدند به عدد 250 نفر نرسید اما 90 نفر از نیروی انتظامی زخمی شدند. سنگ زدند؟، چوب زدند و برخی جاها به طرف شان تیراندازی کردند. مصوبه شورای امنیت بود که نیروهای حاضر در میدان مسلح نباشند. این به آن معنا نبود که میدان را رها کرده باشند، چون هیچ وقت میدان را رها نمین کنیم. گفتیم در مواجهه عمومی نباید سلاح داشته باشید

اما در محل های خاص، نیروهای مسلح استقرار داشتند چون معلوم نیست دو دقیقه بعد چه می شود و در آن شرایط خشونت، فقط با مردم طرف نیستیم. دزد هم می آید، داعش هم می آید، تروریست هم می آید، بمب هم می آید و نمی توانیم سرنوشت مردم را به امان خدا بگذاریم. همه نیروها پشت صحنه اما آماده بودند و در صورت لزوم ظرف 5 دقیقه وارد عمل می شدند. خوشبختانه هیچ جا نیاز نشد که اینها وارد شوند. در جاهایی هم به پایگاه های حساس امنیتی حمله کردند. مثلا با اسلحه به پاسگاه انتظامی حمله کردند و پاسگاه طبق وظیفه قانونی خود ناچار از خود دفاع کرد. اگر دفاع نمی کرد و مهاجمان داخل پاسگاه می شدند، 200 قبضه اسلحه دست افراد می افتاد و آن موقع نمی شد شهر را کنترل کرد.

به مرحله ای نرسید که از سپاه کمک گرفته شود؟

- محوریت شورای امنیت و تامین استان بود و نیروهای میدان نیروی انتظامی بود. بعضی جاها مجبور شدیم و کمک خواستیم و سپاه در 5 شهر تحت امر و فرماندهی نیروی انتظامی کمک کرد.

درباره بازداشتی های حوادث دی ماه آمار متعدد و متناقضی منتشر شد، علت این تناقض چه بود؟

- از 700 تا 5000 هزار نفر مطرح است که همه درست است. وقتی ما می گوییم بازداشتی یعنی کسانی که حداقل یک شب را در بازداشت مانده اند ولی عده ای در محل تجمعات بودند اما جزو معترضان نبودند و 3-2 ساعت بعد آزاد شدند. شورای امنیت مصوب کرد غیر از کسانی که مستقیما در آتش سوزی، تیراندازی و شیشه شکستن و مانند آن دست داشتند، بقیه با اخذ تعهد آزاد شوند چون هم نگهداری آنها برای ما سخت است و هم این کار نگرانی ها و تنش های دیگری در جامعه ایجاد می کرد. البته عده ای بعدها با قرار آزاد شدند تا بعدا تعیین تکلیف شوند و عده ای هم در نوبت تصمیم گیری هستند. شماری از دانشجویان هم بازداشت شده بودند که ظرف 5-4 روز آزاد شدند و تنها 9 نفر در بازداشت ماندند که آنها بعدا آزاد شدند.

البته این بدان معنا نیست که ما به دانشجویان امتیاز خاصی بدهیم، چون برای ما فرقی نمی کند چه کسی در خیابان درگیر می شود، اما با احترامی که برای دانشگاه و دانشجویان قائل هستیم گفتیم اگر دانشجویان دخالت نداشتند، آزاد شوند و اگر هم موردی بوداز آنها تعهد اخذ شده و بعد که مستندات تکمیل شد، از آنها توضیحات خواسته شود. الحق و الانصاف قوه قضائیه که در شورای امنیت حضور فعال و موثر داشت، همکاری بسیار خوبی داشتند. رئیس قوه قضائیه، دادستان کل و دادستان تهران فعالیت و همکاری خوبی داشتند. باز هم تاکید می کنم شاید بیش از 90 درصد آنهایی که در صحنه بودند، تحریک و تهییج شده و احساساتشان برانگیخته شده بود و البته نارضایتی هایی هم داشتند.

یکی از محورهای گزارش شما موارد تحریک کننده بود، آیا به سرنخ های داخلی هم رسیدید؟

- ما هم ردگیری داخلی داشتیم هم خارجی. تکلیف خارجی ها که روشن است اما در داخل بر اساس بازجویی ها به عده ای رسیدیم که مطالب یا تصویر را تولید یا بازنشر می کردند.

تحریکی از طرف گروه های سیاسی نبود؟

- خیر، اصلا نبود.

برخی کانال ها و البته افرادی مثل علی مطهری عنوان کردند سرآغاز تصمیمات در مشهد هواداران یک چهره سیاسی بوده است؟

- نه، این گونه نبود که یک جریان به صورت سازمان یافته آمده باشد. البته کانال هایی بود که به یک جریان سیاسی منتسب است و مطالب و تصاویر را بازنشر می داد، اما وقتی با آن جریان سیاسی صحبت کردیم گفتند که کار ما نبود، چون اگر می خواستیم فراخوان بدهیم در 50 کانالی که در اختیار داریم فراخوان می دادیم، نه یک کانال.

بعد از اعتراض ها رئیس جمهوری در سخنرانی های متعددی تاکید داشتند صدای اعتراض مردم شنیده شود، وزارت کشور برای شنیده شدن صدای اعتراض مردم چه سازوکارهایی اندیشیده است؟

- اساس تفکر، اندیشه و گفتگو در یک کلام خلاصه می شود: شنیدن. شما تا نشنوید، نمی توانید حرف بزنید. پس اگر گوشی برای شنیدن نداشته باشیم، کر و لالیم. رسانه ها، احزاب و ان جی اوها در رساندن صدای مردم به گوش مسئولان نقش اساسی دارند. متاسفانه رسانه های ما الان اخبار را هم جناحی تنظیم و منتشر می کنند. رسانه مجاز است در تحلیل خود جانبداری داشته باشد اما خبر یعنی گزارش آنچه واقع شده است. باید واقعیت را با صداقت با مردم در میان گذاشت. متاسفانه احزاب ما کارکرد اصلی خود را ندارد و به تعبیری در جای خود نشسته اند. نه عضوگیری دارند، نه آموزش، نه کادرسازی و نه اعلام موضع. فقط شب انتخابات کرکره ها بالا می رود.

ما در دولت آقای روحانی تلاش کردیم قوانین، دستورالعمل و آیین نامه ها را اصلاح کنیم. خود بنده حداقل 5 جلسه با نمایندگان احزاب داشتم تا «خانه احزاب» بازگشایی شود. هیچ حزبی در صف دریافت مجوز معطل نیست. الان هم در حال تدوین منشور گفتگوی سیاسی هستیم. یک راه دیگر استمداد از «ان جی او» هاست. برخی از آنها سه سال در نوبت بودند تا مجوز بگیرند. ما تکلیف کردیم درخواست ها باید ظرف یک ماه تعیین تکلیف شود. رسانه ها، احزاب و «ان جی او»ها حلقه های واسط بین مردم و حکومت هستند. اینها ابزار جامعه هستند.

ما از یک طرف می گوییم عرصه اجتماعی صحنه نقش آفرینی مردم است و از طرف دیگر می بینیم حاکمیت به دنبال الگوسازی و معرفی آن به جامعه است. آیا فضا را برای نقش آفرینی مردم فراهم کرده ایم یا فقط درصدد تحمیل الگوها هستیم؟

- همه جوامع بویژه در حوزه تربیتی الگوسازی می کنند اما این به معنای دخالت نیست. دخالت، مقاومت ایجاد می کند. اما انفعال هم نباید باشد. مثلا یکی از اتفاقات در فضای مجازی کلاهبرداری های اینترنتی است یا با هک موبایل به تصاویر شخصی و خانوادگی دستپیدا کرده و آن را منتشر می کنند. از این موارد فراوان هست. آیا مردم بابت این موضوعات به دستگاه های قضایی، انتظامی یا اطلاعاتی شکایت نمی کنند؟ در برخی از این کانال ها ساختن کوکتل مولوتف و مواد منفجره، نقل و انتقال یا استفاده از سلاح آموزش داده می شود یا مواد مخدر و مشروب می فروشند، در صورت عدم برخورد، گفته نمی شود که مسئولان بی عرضه اند؟

این موضوعات خیلی بدیهی است.

- ما هم دنبال بدیهیات هستیم.

سوال این است آیا در حوزه های فرهنگی و اجتماعی فضا را برای ورود و نقش آفرینی مردم و نهادهای مدنی مهیا کردید؟

- باید هدایت کنیم، دولت و نظام وظیفه فرهنگ سازی دارد. اگر شما فضای مجازی را با همین شرایط در اختیار فرزند 12 ساله بگذارید، قطعا اشتباه کردید چون نمی دانید چه استفاده ای می کند. فرهنگ سازی به عهده حاکمیت است. تعیین سیاست ها به عهده حاکمیت است. البته بدون دخالت و ورود به حوزه شخصی افراد و تحمیل الگوها. اینها مسائل ساده ای است. البته نگاه های تندی هم هست اما مهم اراده نظام و متوسط تصمیمات است. حتما کسی هست که تریبون دستش افتاده و می گوید همه عالم هستی اشکال دارد. اگر اینها را کنار بگذاریم، اراده نظام بر مدیریت، هدایت، صیانت و استفاده از ظرفیت های این عرصه است.

اراده نظام و متوسط تصمیماتبه جای خود، اما نمی توان چشم خود را به نهادهای اجتماعیو فرهنگی پر تعدادی بست که گاه دیدگاه های متضاد و حتی متناقض دارند. این نهادها نقش و تاثیری فراتر از یک تریبون عادی دارند. مثلا در یکی دو دهه اخیر ما شاهد پدیده ای به نام لباس شخصی ها بودیم. نهادهای متعدد به این پدیده واکنش های متعددی داشتند، برخی حمایت می کردند، برخی خواستار مهار آنها بودند. البته در دولتآقای روحانی فعالیت این گروه به اقل ممکن رسید که قابل قدردانی است. سوال اینجاست با وجود نهادهای متکثر که گاهنظرات متناقض دارند، چگونه می شود یک سیاست را پیش برد؟

- ما معتقدیم در عالم هستی وحدت در عین کثرت و کثرت در عین وحدت است. یعنی یک خداوند داریم و تجلی اسما و صفات خداوند می شودتکثر یا کثرت. این کثرت حول محور خدا به وحدت می رسد. در جامعه هم همین طور است. عامل وحدت بخش در یک جامعه هم همین طور است. عامل وحدت بخش در یک جامعهبا همه کثرت هایش قانون است. همه بایدبه قانون تن بدهیم. اگر کسی بخواهد فرای قانون یا خلاف قانون حرکت کند یا قانون را دور بزند، جامعهدچار مشکل می شود. برخی جاها می بینیم سلایق فردی وارد و تصمیماتی گرفته می شود که موجب زحمت و اذیت می شود.

صلاح و مشورت همه ما در جامعه تن دادن به قانون است و لا غیر. خب در بحث «لباس شخصی ها» ما سابقه به هم زدن جلسات سخنرانی یا حضور غیرقانونی افراد در برخی جاها را داشتیم و اوایل دولت آقای روحانی هم با آن مواجه بودیم. تنها کار ما این بود که در شورای امنیت همه دستگاه های متولی به این جمع بندی برسند که قانون، ملا عمل باشد. یعنی اگر یک جا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجوز می دهد و مسئول حفظ امنیت هم نیروی انتظامی است، هیچ کس دیگر نباید دخالت کند. حتی اگر نیروی انتظامی این مجوز را منحل اشکال می داند، می تواند قبل از اعطای مجوز به وزارت ارشاد اعلام کند یا اگر یک مراسمی در داخل دانشگاه در حال برگزاری است، نیروی انتظامی و هیچ غیری حق ورود به دانشگاه ندارد؛

اما رئیس و شورای فرهنگی آن دانشگاه باید مسئولیت آن مراسم و سخنرانی را بپذیرد. بعد از این توافق با 3-2 مورد از جمله قضیه شیراز و لرستان برخورد کردیم. در این برخورد، همه همکاری کردند. مثلا در برخی جاها افرادی منتسب به برخی دستگاه ها خودسرانه اقداماتی کرده بودند، مسئولان آن دستگاه اعلام کردند اقدامات بدون اطلاع ما بوده و حتما برخورد کنید. در همین راستا عده ای هم به دادگاه معرفی شدند. شما انتخابات ریاست جمهوری امسال را نگاه کنید؛ مردم و گروه ها در عین کثرت، جلوه بسیار زیبایی از وحدت را نشان دادند. در بعضی از تجمعات بالای صد هزار نفر حضور داشتند؛

انتخابات ریاست جمهوری اوج هیجانات است، چون رادیو و تلویزیون هم وارد می شود غلط یا درست، آنتن زنده ای در خدمت نامزدها می گذاریم و دوستان غلط یا درست هر چه می خواهند می گویند. در این انتخابات فضای مجازی هم بشدت فعال بود. برخی اصرار داشتند در ایام انتخابات فضای مجازی را محدود کنیم یا ببندیم، چون معتقد بودند درگیری می شود. موضوع را در شورای امنیت مطرح و عنوان کردیم ممکن است فضای مجازی هزینه هایی هم داشته باشد ولی برای مشارکت بالا لازم است. حدود 73 درصد در انتخابات مشارکت داشتند که بدون فضای مجازی حاصل نمی شد.

حتی از بینی کسی خون نیامد. آخرین روز در ایام تبلیغات، هم آقای روحانی در مشهد جلسه عظیمی داشت، هم رقیب ایشان؛ همه نگران بودند و می گفتند چون آخرین روز است، حتما درگیری می شود چون تخلف هم شده بود و در جایی که نباید جلسه می گذاشتند، زورمان نرسید، جلسه گذاشتند ولی تخلف را گزارش دادیم. شاید در هر دو تجمع بیش از صد هزار نفر حضور داشتند، اما هیچ اتفاقی نیفتاد. هم شعور و آگاهی مردم هم رعایت قانون، هم همکاری ستادها و هم حضور فعال نیروی انتظامی و امنیتی باعث شد جلسات خوبی داشته باشیم. پس می شود در عین کثرت، وحدت ایجاد کرد.

بعد از جلسه شما با ادمین ها این گونه مطرح شد که قرار است برای تلگرام محدودیت هایی ایجاد شود.

- در جلسه مورد اشاره ادمین برخی کانال ها که از دو میلیون تا هشت میلیون ممبر داشتند، حضور داشتند. تلقی شان این بود که نظام مخالف این هاست. در آن جلسه چند شاهد مثال آوردم و گفتم رهبر معظم انقلاب سال 81 که بنده در صدا و سیما بودم دستور داده و همه را مکلف کردند اینترنت ملی را راه بیندازید. 16 سال گذشته ما هنوز اینترنت ملی نداریم. شورای عالی فضای مجازی 6 سال پیش به دستور رهبر معظم انقلاب تشکیل شد. اگر رهبری و نظام می خواست فضای مجازی را ببندد به شورا احتیاج داشت؟ دستور می داد که ببندید اما نخواستند بسته شود، خواستند مدیریت و ساماندهی شود.

در آخرین جلسه شورای عالی فضای مجازی ایشان 5 دقیقه صحبت کردند، صحبت های شان واقعا راهبردی و استراتژیک بود، به گونه ای تحلیل کردند و تذکر دادند که تا الان هیچ کس در کشور صحبت نکرده بود. فرمودند این فناوری ها حتما باید به کار گرفته شود، چرا که بزودی همه ابعاد زندگی مان را فرا خواهد گرفت و اگر برخوردایجابی و مثبت نکنیم دچار خسران می شویم. 10 درصد فرمایشات شان هم در حوزه رفع آسیب بود که کاملا بجاست. اتفاقا در جمع بندی با ادمین ها به توافق رسیدیم که این حوزه آسیب ها و ضعف هایی دارد که باید مدیریت شود.

از جمله این که قانون ندارد. اگر فکری به حال این ضعف ها نشود، باید منتظر خیلی از اتفاقات باشیم که مارا به صورت تاریخی عقب می اندازد. در آن جلسه برخی ادمین ها عنوان کردند که آیا برای تلگرام محدودیت هایی ایجاد خواهد شد که ما هم جواب دادیم چنین چیزی نیست. ما توضیح دادیم که نظام به دنبال ساماندهی است و حکایت صفر یا صدی نیست. در آن جلسه این سوال مطرح شد که الان تلگرام 40 میلیون مخاطب دارد و مثلا 100 هزار شغل ایجاد کرده است؛ اگر خود تلگرام اینها را بست، ما باید چه کنیم؟ قطعا باید از الان به فکر بیفتیم و به دنبال جایگزین بگردیم. هر عقل سالمی می گوید باید در داخل پیام رسان های امن ایجاد کنیم.

اما مردم به پیام رسان های داخلی اعتماد نکرده اند؟

- قضیه را صفر و یا صدی در نظر نگیریم. اعتماد یک دفعه ایجاد نشده و یک دفعه از بین نمی رود. ما می گوییم که ما باید این زمینه را ایجاد کنیم. بعد هم مگر کاربران چه کار می کنند که نگران شوند. مگر می خواهند دزدی یا کلاهبرداری کنند؟ غیر از این است که می خواهند به دوستان شان با ادبیات خاص خودشان چند پیام بفرستند؟

اما موضوع به همین سادگی نیست. صدا و سیما با وجود فراگیری و رسمیتش در اعتراض های اخیر از رقابت با یکی دو کانال تلگرامی جا ماند و نشان داد متاسفانه مردم به رسانه ملی اعتماد ندارند...

- اعتماد بر اساس صدق است و حق. اگر ما صادق باشیم و حق را حمایت کنیم، اعتماد ایجاد می شود. امروز به آن کانال هایی که شما اشاره کردید بسیار کمتر از سه ماه پیش اعتماد وجود دارد؛ چون دروغ گفتند و مردم فهمیدند. یکی از این کانال ها خبر فوری داد که در خیابان های تهران تانک مستقر کرده و به مردم شلیک می کنند. خب مردم می دیدند که تانکی وجود ندارد. گفتند خوابگاه دانشجویی دانشگاه تهران را زیر و رو کردهاند. خب معلوم شد دروغ گفته اند. من معتقدم با این کانال ها مطلقا نباید کاری داشت. هیچ نگرانی هم بابت فعالیت اینها ندارم. ما باید خودمان با صدق برخورد کنیم.

ببینید اگر همین فضای مجازی نبود ما در انتخابات مشارکت 73 درصدی نداشتیم. در موضوع استقلال کردستان عراق عده ای نگران بودند که همزمان با آن رفراندوم چند شور دیگر از جمله کشور ما شلوغ می شود اما به سه دلیل این اتفاق نیفتاد. اول این که شعور و آگاهی مردم بالاست، دوم این که اعتماد به نظام زیاد است و سوم این که فضای مجازی همراهی کرد. در قضیه روز کوروش تعداد زیادی به سایت های معاند و ضد انقلاب مراجعه کرده بودند. عده ای منی گفتند این روز به تنش و درگیری منجر می شود و می خواستند با روش های نظامی، انتظامی و امنیتی آن را کنترل کنند.

می خواستند ببندند و بگیرند و ... باز هم بحث در شورای امنیت مطرح و پیشنهاد شد به جای این که آنها بروند، ما برویم. کوروش هم مال ما است. او نه در دوران اسلام و نه دوران انقلاب حضور نداشت که مخالفتی کرده باشد. در دنیا او را به عنوان یک انسان عادل، آزادیخواه و شجاع تصور می کنند و چرا ما این تصویر را خراب کنیم؟ گفتیم اردوی دانش آموزی به آنجا بردند. بعد طرحی به دولت ارائه دادیم که سال بعد این روز را مفصل برگزار کنیم. چرا باید منفعل باشیم؟

خوشبختانه رسانه ها هم با ما همراهی کردند و هیچ اتفاقی هم نیفتاد. موضوع بعدی که نقش فضای مجازی غیر قابل انکار بود، زلزله کرمانشاه بود. در زلزله کرمانشاه اطلاع رسانی رسمی ما مشکل داشت. صدا و سیما نتوانست خوب فضا را جمع کند و خودش هم اسیر تبلیغات منفی شد. اما فضای مجازی خوب عمل کرد. پس کار ما باید این باشد که بسترها را سالم کرده و آسیب ها را از بین ببریم و فضای مجازی را شناسنامه دار کنیم. الان فضای مجازی ما نه قانون دارد و نه مصوبه، آن هم فضایی که چند میلیون نفر در آن حضور دارند و کار هم می کنند.

یکی از انتقاداتی که به مجموعه دولت می شود این است که همپای آقای روحانی حرکت نمی کنند، به این معنا که رئیس جمهوری موضوعی را مطرح می کند اما وزیران مربوطه چندان این مواضع را پوشش نمی دهند. مثلا در 22 بهمن آقای رئیس جمهوری موضوع رفراندوم را مطرح کردند اما مجموعه دولت توضیحات تکمیلی ندادند. این انتقاد را قبول دارید؟

- برداشت من این نیست. ضعف دولت ما، ضعف نظام اطلاع رسانی است. بنده گاهی ده ها بار درباره یک موضوع موضع گیری می کنم اما روزنامه ها کار نمی کنند. شما 4 سال گذشته روزنامه ایران را بررسی کنید، شما هم خبرهای مهم ما را نمی زنید، چرا؟ چون طوری صحبت نمی کنم که حاشیه بسازم، درگیر شوم و غیر از این برای رسانه ها جذابیت ندارد. در قضیه رفراندوم هم موافق و مخالف، صحبت های آقای روحانی را اشتباه برداشت کردند. رئیس جمهوری تنها به یک ظرفیت قانونی اشاره کرد و گفت

در شرایط خاص اگر ما در موضوعی به بن بست برسیم، مجلس، شورای نگهبان، مجمع تشخیص مصلحت نظام داریم، رهبر معظم انقلاب هم هستند، اما اگر با تمام اینها در بن بستی گیر کردیم، قانون اساسی راه گذاشته است. اینها مسائلی نیست که ما به خاطر آن درگیری و اختلاف ایجاد کنیم، چرا که این صحبت ا