زنان پیشگام ایرانی (۳)

مجله همشهری دانستنیها: در ادامه این پرونده، 10 زنی که در عرصه پزشکی در ایران پیشرو بودند را برایتان معرفی می کنیم.

بدرالزمان تیمورتاش: اولین زن دندانپزشک ایرانی، ما برای درمان آمده ایم

مادری برای همه

دکتر «بدرالزمان تیمورتاش»، اولین زن دندانپزشک ایرانی و موسس دانشکده پزشکی مشهد، در سال 1290 خورشیدی در روستای «نردین» میامی از توابع سمنان به دنیا آمد. او که به «مادر دندانپزشکی» شهرت دارد، خواهر «عبدالحسین تیمورتاش» و فرزند «کریم دادخان نردینی» است. بدرالزمان تیمورتاش تحصیلات ابتدایی خود را در ایران و در مدرسه ژاندارک به اتمام رساند و سپس برای ادامه تحصیل راهی دانشگاه سوربن فرانسه شد و بعد در سال 1299 برای ادامه تحصیل در رشته دندانپزشکی به بروکسل در بلژیک رفت. رشته دندانپزشکی در ایران در آن روزها هنوز رشته ای نوپا بود و بیماری های دندان و لثه و عفونت های ناشی از این بیماری حتی باعث مرگ و میر به ویژه در نقاط دورافتاده کشور می شدند.

جالب است بدانید که در سال 1300، یعنی مقارن با زمانی که بدری تیمورتاش در بلژیک مشغول تحصیل بود، در تهران تنها سه دندانپزشک وجود داشت. دکتر «فالک کوش میلچارسکی» از لهستان و از تکنسین های فوق العاده پروتز دندانی، دکتر «اتکیناشتومپ» تبعه سوییس و دکتر «هارطیون استپانیان» از ترکیه که البته هر سه از پزشکان مخصوص درباره بودند و کمتر کسی از عامه مردم به آنان دسترسی داشت. بدرالزمان تیمورتاش، بعد از اتمام تحصیلاتش در بلژیک، مصمم شد تا برای خدمت به مردم نیازمند به جمهوری کنگو در افریقا سفر کند، اما پدرش با این تصمیم به سختی مخالفت کرد و او را به ایران بازگرداند. دکتر تیمورتاش بعد از بازگشت به ایران، به مشهد رفت و کار طبابت را در آنجا آغاز کرد.

 

خوب است بدانید که مخالفت پدر با سفر او به کنگو دلایلی بیشتر از علاقه یک پدر به دخترش داشت. زمانی که دکتر تیمورتاش به ایران بازگشت، بنا به گفته دختر خوانده اش دکتر «آذر وکیلی»، همزمان بود با کشته شدن برادرش عبدالحسین تیمورتاش و تبعید خانواده او به کاشمر. بدرالزمان که علاقه بسیار به مادرش داشت، درواقع به خاطر مادر، به ایران بازگشت و همراه با خانواده چهار یا پنج سال را در تبعید گذراند. او همان زمان نذر کرد که اگر از تبعید آزاد شود، با مادرش به مشهد برود و مجاور امام رضا (ع) اتاقی به عنوان مطب به او داده شد. دکتر تیمورتاش در کنار کار در مطب، در دانشکده پزشکی هم تدریس کرد و از همان جا فکر تاسیس مرکزی مستقل برای آموزش دندانپزشکی در مشهد در او شکل گرفت.

او که زن مقاوم و سرسختی بود، در نهایت موفق به جلب نظر روسای دانشگاه شد و اولین کلاس های دانشکده دندانپزشکی را در باغ دانشگاه برپا کرد. از آن جا که محل باغ برای تشکیل کلاس ها مناسب نبود، بدرالزمان تیمورتاش برای تامین بودجه لازم برای احداث ساختمان و جلب نظر هیئت امنای دانشگاه در هفته چندین بار به تهران سفر می کرد تا این که بالاخره بودجه لازم تهیه و دانشکده دندانپزشکی مشهد حدود سال 1339 افتتاح شد. شاگردان دکتر تیمورتاش می گویند که چون راه دانشکده از شهر خیلی دور بود، برای رفاه حال دانشجویان در خیابان کوه سنگی مینی بوسی قرار داده بودند که دانشجویان را رایگان به دانشکده می برد و باز می گرداند.

عموزاده دکتر تیمورتاش، «شهاب تیمورتاش» درباره بدرالزمان می گوید: «بدری به دو اصل بسیار معروف بود؛ یکی این که نخستین بانوی دندانپزشک ایرانی بود و دوم دانشجویان بی بضاعتی که نمی توانستند هزینه تحصیل را بپردازند، کمک می کرد. عشق و علاقه بدری به تحصیل و خدمت به ایران به اندازه ای بود که زمانی که برای تحصیل به اروپا رفت، با وجود محیط متفاوت و فضای باز آن جا، نه جزء گروه های سیاسی شد و نه در جنبش های مدنی، اجتماعی و آزادی خواهانه تازه شکل گرفته در فرانسه و بلژیک عضو شد؛ تنها درس و علم.»
زندگی بدری تیمورتاش، آن اندازه وقت دانشجویان و شاگردانش بود که تصور آن برای بسیاری که او را بانویی از یک خانواده ملاک و معروف می دانستند، بسیار سخت و دشوار است.

دکتر تیمورتاش که تمام هدفش پیشبرد علم و به ثمر رساندن جوانان ایران بود، از هیچ کمک مالی ای به شاگردان به ویژه بی بضاعت ها دریغ نمی کرد. او زمان مرگ، هیچ چیز از مال دنیا نداشت؛ نه ملک و نه ذخیره بانکی ای. دخترخوانده اش می گوید: «او زنی بخشنده و دست و دلباز بود و همه دارایی خود را یا می بخشید یا می فروخت تا اول عید به همه عیدی بدهد. با این حال سعی می کرد طوری زندگی کند که هرگز کسی متوجه این نداری او نشود. از ارث پدری هیچ چیز خاصی جز منزلی که در آن زندگی می کرد و در نهایت آن را هم وقف کرد، به او نرسیده بود.» دکتر تیمورتاش هرگز ازدواج نکرد و صاحب فرزندی نشد؛ با وجود این شاگردانش همه او را مادر صدا می زدند و او به این مسئله افتخار می کرد.

دکتر تیمورتاش در سال 1351 پس از دست دادن مادرش، دچار افسردگی و ناراحتی قلبی شد و ناچار تن به جراحی داد، اما با همان حال بیماری در کلاس ها و مطب حاضر می شد و تدریس می کرد. در سال 1368 دوران بازنشستگی او فرا رسید. او که دیگر راه رفتن برایش دشوار شده بود، بیشتر وقتش را در خانه و در کنار دخترخوانده اش می گذراند تا آنکه در مردادماه 1374 دچار سکته مغزی شد و برای دو ماه به کما فرو رفت. در نهایت در 17 مهر 1374 چشم از جهان فرو بست. به پاس خدمات دکتر بدرالزمان تیمورتاش، کتابخانه دانشکده دندانپزشکی دانشگاه مشهد به نام او نامگذاری شده است.

فاطمه توانایی: اولین پرستار زن ایران

 

پرستاری از رشت

پرستاری نوین در ایران سابقه ای طولانی ندارد و حرفه ای است که از طریق میسیونرهای مذهبی و پزشکان خارجی به ایران وارد شده است. آموزش پرستاری به ویژه تربیت پرستاران زن، هر چند برای بخش بهداشت و درمان ایران امری واجب بود، اما ورود زنان به این حرفه همراه با مشکلات عدیده ای بود. تا مدت ها بعد از آن که زنان از آزادی هایی مانند تحصیل در مدارس و ورود به دانشگاه برخوردار شده بودند، هنوز باورها و سنت های قدیمی مانعی بود برای انجام بسیاری از کارها و حضور آنان در فعالیت های اجتماعی. از جمله این کارها، حضور زنان در حرفه پرستاری و فعالیت آنان در بیمارستان های مدرنی بود که به تدریج بر تعدادشان افزوده می شود. در آن زمان، «علی اصغرخان حکمت»، وزیر معارف از سوی پهلوی اول مامور رسیدگی به وضعیت پرستاری در بیمارستان ها شد.

مدت کوتاهی بعد دکتر «جهانشاه صالح» مامور تشکیل یک مدرسه پرستاری در ایران شد. با وجود این اولین آموزشگاه های پرستاری ایران در سال 1295 در ارومیه به دست میسیونرهای مسیحی تاسیس شده بودند و قبل آن هم در سال 1272 تنها مرکزی که آموزش پرستاری را برای زنان ارائه می کرد، بیمارستان پرزیترین آمریکایی ها در تهران بود، بعد از آن بود که مدارس دیگری در شهرهای رشت، همدان، ارومیه و کرمانشاه آغاز به کار کردند. در سال 1310 در چنین فضایی بود که دختری جوان پا پیش گذاشت و در آموزشگاه پرستاری شهر رشت ثبت نام کرد. «فاطمه توانایی» راهی دشوار را در پیش گرفت و بالاخره در سال 1314 به عنوان اولین پرستار زن از این مدرسه فارغ التحصیل شد.

او با وجود تمامی مخالفت ها، اول در بیمارستان دکتر فریم آمریکایی و سپس در بیمارستان پورسینا مشغول به کار شد. این آغاز یک اتفاق بزرگ و تحولی در عرصه پزشکی و درمان در ایران بود. تلاش های انسان هایی مانند فاطمه توانایی، امروز زمینه پیشرفت هرچه بیشتر این رشته را در ایران فراهم کرده است. تدریس پرستاری که روزگاری از یک آموزشگاه کوچک آغاز شد، امروز از جمله رشته های مهم دانشگاهی در مقاطع کارشناسی تا دکتراست.

سکینه پری: نخستین جراح زن ایران

 

جراحی از روسیه

دکتر «سکینه پری» حدود 65 سال از دوران زندگی شار را برا طبابت و درمان مردم طرف کرد، اما متاسفانه امروز کمتر کسی درباره او می داند. او سال 1283 در شهر همدان از مادری ارمنی به نام «ریحانه» و پدری مسلمان به نام «نصرالله همدانی» چشم به جهان گشود دوران زندگی او از تولد تا زمانی که برای ادامه تحصیل به شوروی سابق رفت بر ما پوشیده است، اما می دانیم که او در شوروی در رشته پزشکی تحصیل کرد و در سال 1312 در سن سی و یک سالگی تخصص جراحی خود را به دست آورد. دکتر پری، پس از اتمام تحصیل، پنج سال در شوروی ماند و در بیمارستان های این کشور به طبابت پرداخت. در این زمان به دلیل درگذشت مادر و پدرش و تنها ماندن خواهرش به ایران بازگشت.

بازگشت او به ایران مقارن بود با تاسیس دانشگاه تهران. او از موقعیت استفاده کرده با شرکت در آزمون، جواز طبابت خود را دریافت کرد. مدت اقامت او در تهران کوتاه بود، از آن جایی که به زبان ترکی آشنایی داشت، با پیشنهاد شرکت شیلات به شهر «قره سو» در نزدیکی گنبد کاووس رفت و برای 14 سال در این شهر به طبابت و جراحی مشغول شد. او در همین شهر ازدواج کرد، اما ازدواجش دوام نیاورد و بعد از چهار سال از همسرش جدا و راهی بندرگز شد. دکتر سکینه پری در بندرگز مطب خود را افتتاح کرد و تمام زندگی خود را وقف درمان مردم بندرگز، گرگان و نواحی اطراف آن کرد. او تا سن هفتادسالگی به درمان و معالجه بیماران مشغول بود تا آن که در سال 1375 درگذشت و در آرامستان بندرگز به خاک سپرده شد.

پروانه وثوق: مادر ترزای ایران

 

عمری در راه کودکان سرطانی

خیابانی در تهران که کودکان سرطانی را به «بیمارستان فوق تخصصی سرطان محک» می رساند، به نام کسی نامگذاری شده است که سال های تلاش کرد تا هیچ خانواده ای ناامید از درمان کودکشان این خیابان را به سمت خانه طی نکنند. «پروانه وثوق»، بخش بزرگی از زندگی اش، برای آسان تر شدن مسیر درمان کودکان سرطانی تلاش کرد. او که متولد اسفندماه 1314 در تفرش است، دکترای عمومی اش را در سال 1342 از دانشکده علوم پزشکی تهران گرفت و دوره های تخصصی و فوق تخصصی اطفال را در دانشگاه های «کمبریج»، «ماساچوست» و «ایلینوی» گذراند. خانم دکتر وثوق دوره تکمیلی فوق تخصصی خون و سرطان کودکان را هم در دانشگاه واشنگتن گذراند. این پزشک ایرانی، سال 1350 و بعد از بازگشت به ایران در «مرکز آموزشی درمانی حضرت علی اصغر (ع)» تهران کارش را شروع کرد.

او که از پایه گذاران رشت تخصصی خون و سرطان کودکان در ایران است، بخش هماتولوژی و آنکولوژی (خون شناسی و سرطان شناسی) را در این بیمارستان راه اندازی کرد. پروانه وثوق از ابتدای شروع به کار موسسه محک در سال 1370 هم همکاری داوطالبانه اش را با این موسسه شروع کرد و از آغاز فعالیت بیمارستان فوق تخصصی سرطان کودکان محک در سال 1386 سرپرستی تیم پزشکی این بیمارستان را برعهده داشت. او البته در بیمارستان های مفید و کودکان تهران هم کودکان مبتلا به سرطان را مداوا می کرد.

 

بچه های سرطانی و خانواده هایی که ار سال 1350 تا 30 اردیبهشت 1392 برای درمان مسیرشان به یکی از بیمارستان های تخصصی کودکان افتاده باشد، حتما خاطره ای از پروانه وثوق دارند. زنی که بیش از 40 سال از زندگی اش را برای کودکان سرطانی ایران گذاشت و لقب «مادر کودکان سرطانی»، «فرشته نجات کودکان سرطانی ایران» و «مادر ترزای ایران» را گرفت و برای همیشه در خاطر خیلی از کودکان ایرانی جاودانه شد. او که عضو فرهنگستان علوم پزشکی ایران بود و بیش از 100 کتاب و مقاله در زمینه بیماری های خون و سرطان کودکان تالیف کرده بود، 30 اردیبهشت 1392 از دنیا رفت.

نصرت الملوک کاشانچی: اولین زن شاغل در پزشکی قانونی ایران

 

همه‌ی فرزندان من

«نصرت الملوک کاشانچی» را به عنوان اولین زنی که در پزشکی قانونی ایران مشغول فعالیت شد و از اولین زنانی که وارد دانشکده پزشکی شدند، می شناسند. دکتر کاشانچی در سال 1293 شمسی در خانواده ای ثروتمند و تراز اول متولد شد. دوران کودکی او مثل دیگر دخترکان نازپرورده سپری شد و براساس سنت خانوادگی، بعد از آن که خرده سوادی ابتدایی پیدا کرد، در سن چهارده سالگی به عقد و ازدواج پسرعمویش درآمد. اما این ازدواج پایان خوشی نداشت و بعد از یک سال به جدایی انجامید و نصرت الملوک با پسر نوزادش خانه همسر را ترک کرد و دیگر تا پایان عمر ازدواج نکرد. او بعد از جدایی، یک بار دیگر به دنبال علم و تحصیل رفت و در سن هجده سالگی جزء اولین زنانی بود که وارد دانشکده پزشکی دانشگاه تهران شد.

دکتر کاشانچی بعد از خاتمه تحصیلاتش در دانشگاه تهران، راهی اروپا شد و تا شروع جنگ جهانی دوم در برلین به تحصیل و تحقیق مشغول بود. او در آستانه شروع جنگ به پاریس رفت و تحصیلات تخصصی اش را در رشته مامایی تکمیل کرد و به ایران بازگشت. او در ایران ضمن کار، موفق به دریافت مدرک دکتری در رشته پزشکی زنان شد. از جمله اقدامات مهم و بسیار باارزش دکتر کاشانچی، تاسیس «پلی کلینیک تخصصی زنان و مامایی» در جنوب شهر تهران بود که به صورت رایگان به زنان محروم و آسیب دیده خدمات پزشکی می داد. معاشرت و آشنایی نزدیک با زندگی زنان قشر پایین جامعه، به او این نکته را گوشزد کرد عامل اصلی بیشتر سختی ها و رنج های آن های بی سوادی است؛ پس تصمیم گرفت در کنار درمانگاه، آموزشگاهی برای تدریس به زنان بی سواد دایر کند. او برای آموزش به این زنان، انجمنی از بانوان تحصیل کرده و روشنفکر تشکیل داد که وظیفه آموزگاری را برعهده داشتند.

درمانگاه دکتر کاشانچی که در یکی از ساختمان های پدرش تاسیس شده بود، هرچند کمک های پزشکی خوبی به زنان محروم می کرد، اما زایشگاه مجهزی نبود. پس دکتر کاشانچی برای آن که بتواند هزینه لازم برای تاسیس یک زایشگاه مجهز را هم فراهم کند، دست به کاری شجاعانه زد. او در روزی که عده ای از تجار سرشناس و تزار اول ایران مهمان پدرش بودند، ناگهان وارد مجلس شد و قبل از این که پدر و برادرانش بتوانند او را بیرون کنند، از بیچارگی زنان محروم صحبت کرد. به این ترتیب و برخلاف تصور نصرت الملوک که فکر می کرد پدر و برادرانش مورد توبیخ قرار خواهندگرفت، تجار حاضر در آن مهمانی حاضر شدند خرج تاسیس یک درمانگاه مجهز را تقبل کنند. به این ترتیب دکتر کاشانچی با کمک دوستان دوران تحصیلش در آلمان- که بیشتر مهندس بودند- ساخت درمانگاه را شروع کرد و تجار خیر آن قدر پول جمع کردند که او توانست به جای یک درمانگاه، یک بیمارستان مناسب تاسیس کند؛ بیمارستانی در خیابان ری به نام «بیمارستان بازرگانان».

دکتر کاشانچی مدتی پس از افتتاح بیمارستان بازرگانان، با حفظ سمت نظارت و مدیریت بیمارستان بازرگانان، به وزارت دادگستری منتقل شد. بعد از زمان کوتاهی که از خدمت او در دادگستری گذشت، از او خواسته شد تا کار نظارت بر ساخت بیمارستانی برای کارکنان دادگستری را برعهده بگیرد. این بیمارستان اولین بیمارستان دادگستری بود که در طبقات زیرین قسمت غربی کاخ دادگستری در مجاورت خیابان خیام ساخته شد و ریاست آن به دکتر کاشانچی واگذار شد. در همین زمان خدمت در وزارت دادگستری بود که نصرت الملوک کاشانچی به عنوان اولین زن در پزشکی قانونی مشغول کار شد و بخش زنان این مرکز را بنیان گذاشت.

دکتر کاشانچی به غیر از طبابت و فعالیت در پزشکی قانونی، توجه زیادی به انجام کارهای خیر و عام المنفعه از خود نشان می داد. او خرج تحصیل پسران و دختران نیازمند و بااستعداد بسیاری را تامین کرد و برای آنان خانه و امکانات تحصیل فراهم آورد. فرزندان زنانی که مورد حمایت دکتر کاشانچی بودند، توانستند با حمایت های او در مقاطع بالایی تحصیل کنند و به مدارج خوبی دست پیدا کنند. درواقع این بچه ها بخش مهمی از اعضای خانواده دکتر کاشانچی را تشکیل داده بودند. دکتر نصرت الملوک کاشانچی که همواره نام او به عنوان بانویی خیر و پزشکی مردم دوست در اذهان باقی خواهدماند، در نهایت در اردیبهشت سال 1369 از دنیا رفت.
صغرا آزرمی: اولین زن پزشک آسیب شناس ایران

ایستاده در برابر سرطان

در سال 1293 در خانواده ای فرهنگی در کرمانشاه دختری به دنیا آمد که بعدها امیدی شد برای پیشگیری از بروز سرطان در هزاران زن آماده ابتلا به این بیماری. آزرمی از همان دوران نوجوانی به یادگیری زبان علاقه داشت. او بعد از پایان دوره دبیرستان، مدت دو سال در مدرسه آمریکایی مشغول تحصیل و در عین حال تدریس شد و سرانجام دیپلم مدرسه آمریکایی همدان را دریافت کرد و به عنوان دبیر در دبیرستان آمریکایی مشغول به کار شد. آزرمی بعد از اتمام تحصیلاتش در تهران، بار دیگر به همدان برگشت. او بعد از دریافت امتیاز تاسیس دبستانی به نام «اکباتان»، پنج سال این مدرسه را با سبک و روش همان مدارس آمریکایی اداره کرد.

ماندن در همدان و اداره مدرسه، آن چیزی نبود که آزرمی دنبالش بود؛ پس یک بار دیگر به تهران آمد و این بار در دوره کالج آمریکایی ثبت نام کرد. دوره چهارساله کالج را سه سال به پایان رساند و از دانشکده پزشکی فیلادلفیا برای ادامه تحصیل بورس گرفت. اما چون موفق به دریافت گذرنامه نشد، ناچار از بورسیه چشم پوشید و برای ادامه تحصیل به دانشکده پزشکی دانشگاه تهران رفت. دکتر آزرمی بعد از اتمام تحصیلاتش در یاران در سال 1326 عازم آمریکا شد و در بیمارستان زنان شهر شیکاگو به طبابت پرداخت. دو سال بعد با مدرک تخصص آسیب شناسی راهی ایران شد و به عنوان پزشک متخصص آسیب شناسی در یکی از سازمان های پزشکی وابسته به دانشگاه تهران مشغول کار شد.

در سال 1334 دکتر آزرمی به دعوت دولت استرالیا، عازم ملبورن شد و با استفاده از این فرصت مطالعاتی در بخش آسیب شناسی «دانشگاه ملبورن» مشغول تحقیق و کسب تجربه شد. او بعدها برای تکمیل دانش و آموخته هایش، راهی بالتیمور در آمریکا شد. دارد «دانشگاه جان هاپکینز» شد و در بخش سلول شناسی این دانشگاه به تحقیق و مطالعه پرداخت. دکتر آزرمی بعد از تکمیل مطالعاتش به ایران برگشت و در «انستیتو تاج» (جمعیت ملی مبارزه با سرطان) به فعالیت پرداخت و به عنوان استادیار دانشکده پزشکی دانشگاه تهران برگزیده شد.

دکتر صغرا آزرمی در اواخر دهه 1340، با قبول مسئولیت در پایگاه سیتولوژی «زایشگاه فرح» به  خدمات پزشکی ادامه داد و براساس آماری که زمان خدمتش منتشر شد، موفق شد با آزمایش سلول شناسی روی 30 هزار زن در این پایگاه، تعداد بسیاری از زنان و مادرانی را که در آستانه ابتلا به بیماری سرطان قرار داشتند، شناسایی کند و از خطر مرگ برهاند. دکتر آزرمی با وجود نجات جان هزاران نفر از بیماری سرطان، خودش در سال 1352 بر اثر ابتلا به این بیماری درگذشت.

آذر اندامی: اولین تولیدکننده واکسن وبا در ایران

 

نامی در کهکشان ها

«آذر اندامی» سال 1305 در رشت متولد شد. بعد از گرفتن مدرک پایان سال نهم تحصیلات عمومی از دبیرستان فروغ (17 شهریور) رشت، به دانشسرای مقدماتی این شهر رفت. او در سال 1324 از دانشسرا فارغ التحصیل شد و سال 1325 به استخدام وزارت فرهنگ درآمد، اما این پایان راه او در تحصیل علم نبود. او همزمان با کار، موفق شد در سال 1331 با شرکت در کنکور دانشگاه تهران در رشته پزشکی این دانشگاه قبول شود. بعد از این که در سال 1337 موفق شد گواهینامه پزشکی را دریافت کند. بلافاصله وارد دوره تخصصی زنان و زایمان شد و در همان سال هم وارد سازمان حمایت از مادران شد. آذر اندامی بعد از پایان دوره تخصصی زنان و زایمان وارد وزارت بهداری شد و بعد از آن در انستیتو پاستور مشغول کار شد. مدتی بعد بود که بیماری وبا در ایران شیوع پیدا کرد و عده زیادی به خاطر ابتلا به همین بیماری در معرض خطر مرگ قرار گرفتند؛

دکتر اندامی در آن روزها با تولید واکسن های مرغوب به کمک بیماران شتافت و بعد از تامین نیاز بیماران داخل کشور، این واکسن را به کشورهای همسایه فرستاد. به خاطر این خدمت بزرگ، دکتر اندامی به معاونت بخش میکروب شناسی و بعد از آن به ریاست بخش وبا و دیفتری انستیتو پاستور منصوب شد و به پاس تلاش های علمی اش، نشان علمی به او اعطا شد. این پزشک ایرانی مدتی بعد با دریافت یک بورس تحصیلی از انستیتو پاستور به پاریس رفت و توانست در سال 1346 در این کشور گواهینامه باکتریولوژی را دریافت کند. او در سال 1353 هم موفق شد دانشنامه تخصصی علوم آزمایشگاهی بالینی را از دانشگاه تهران دریافت کند. آذر اندامی سال 1357 بازنشسته شد، اما کارش را متوقف نکرد. بعد از این که حکم بازنشستگی اش را گرفت، ریاست آزمایشگاه تشخیص طبی «بیمارستان باهر» تهران را برعهده گرفت و مدتی بعد هم در مطب همسرش، در زمینه درمان بیماری های زنان و زایمان مشغول به کار شد.

اما یک تومور مغزی به همه این فعالیت ها پایان داد و او در 28 مرداد سال 1363 به دلیل آمبولی ریه درگذشت. سال 1992 (1371)، «اتحادیه بین المللی ستاره شناسی» (IAU) که از سال 1919 (1298) و بعد از نقشه برداری ماهواره اکتشافی ماژلان از سیاره ناهید نقطه های موجود در این سیاره را به نام زنان نامدار جهان نامگذاری می کرد، حفره ای در جنوب سیاره زهره را به نام «آذر اندامی» نامگذاری کرد. شهرداری شهر رشت هم برای بزرگداشت این پزشک ایرانی، بلواری را در رشت به نام او نامگذاری کرد.

اقدس غربی و اختر فردوس: اولین زنان داروساز

 

 

 اقدس غربی

دختران داروساز

همزمان با تاسیس «دانشگاه تهران»، دانشکده داروسازی هم در مجموعه دانشگاهی وابسته به این دانشگاه، تاسیس شد. سه سال بعد از تاسیس دانشکده داروسازی بود که اولین دانشجویان زن وارد این دانشکده شدند. «اقدس غربی» و دخترخاله او «اختر فردوس» دو زن پیشگام در این رشته بودند. اقدس غربی در سال 1297 به دنیا آمد. او بعد از طی تحصیلات متوسطه در مدرسه شمس المدارس، وارد دانشسرای عالی شد و سال 1316 وارد دانشکده داروسازی دانشگاه تهران شد. البته او تنها نبود و دخترخاله اش اختر فردوس هم با او به دانشکده داروسازی راه یافت. به این ترتیب تابوی حضور زنان در این رشته شکسته شد.

«در سال 1316 به زنان هم اجازه تحصیلات عالیه در دانشگاه داده شد و من به توصیه پدرم که داروساز بود، در این رشته به تحصیل پرداختم. من و دخترخاله ام با 25 پسر همشاگردی بودیم و اختر خانم با یکی از همین پسرها به نام دکتر جنیدی ازدواج کرد.» خود دکتر اقدس غربی هم در سال 1317 با احمد رستمی که داروخانه داشت، ازدواج کرد و صاحب سه فرزند شد.

مینا ایزدیار: بنیانگذار انجمن تالاسمی ایران

 

مادر بیماران تالاسمی ایران

بعد از مرگش 1392، همکارانش گفتند «دانشگاه تهران فرد بزرگی را از دست داد». دکتر «مینا ایزدیار» که مهرماه 1328 در شهر کرمان به دنیا آمده بود، در سال 1346 با رتبه 13 کشوری در دانشکده پزشکی دانشگاه تهران و با رتبه 80 کشوری در دانشکده پزشکی دانشگاه شیراز قبول شد، اما دانشگاه تهران را برای ادامه تحصیل انتخاب کرد. او از سال 1362 اولین قدم ها را برای تشکیل «انجمن تالاسمی ایران» شروع کرد و در سال 1368 موفق شد این انجمن را به طور رسمی ثبت کند و تا زمانی که در قید حیات بود، ریاست این انجمن را برعهده داشت؛

انجمنی که بعد از 28 سال فعالیت، کاری کرده است که حالا ایران تنها کشور در حال توسعه ای باشد که تمام مبتلایان به تالاسمی در آن شناسایی و تحت پوشش انجمن تالاسمی قرار گرفته اند. مینا ایزدیار، رییس سابق انجمن تالاسمی ایران، استاد سابق دانشگاه علوم پزشکی تهران و رییس سابق بخش خون و سرطان مرکز طبی اطفال، 31 خرداد سال 92، بعد از یک سال و نیم مبارزه با بیماری سرطان، در شهر مدیسون ایالت ویسکانسین آمریکا از دنیا رفت.

ادامه دارد...