گرند کانیون های ایران؛ از «تنگه هایقر» تا «کلوت شهداد» [قسمت دوم]

در قسمت نخست، به معرفی گرند کانیون آمریکا و اتفاقاتی که در چند دهه اخیر در این مقصد طبیعت گردی معروف آریزونا افتاده است اشاره کردیم. همچنین گشتی در تنگه شیرز، بهشت کوهدشت در لرستان، عروس آبشارهای ایران زدیم که یکی از گرند کانیون های دیدنی کشورمان است و برای طبیعت گردها به خصوص در فصل تابستان، انتخاب خوبی خواهد بود. از تنگه شیرز به کال جنی طبس رفتیم که یکی از مرموز ترین مناطق طبیعت گردی ایران و یکی از گرند کانیون های کشومان به شمار می رود.

در گفتار امروز، گردشگری روزیاتو شما را با یکی دیگر از مناطق شگفت انگیز دیار چهار فصل ایران از فارس تا کرمان آشنا می کند.

با گرند کانیون گردی ما در ایران،‌ همراه باشید.

داستان گرند کانیون

همانظور که گفتیم، در میان طبیعت گردهای آمریکای شمالی، دره گرند کانوین در ایالت خشک آریزونا آمریکا، یکی از مقصدهای هیجانی طبیعت گردی بوده و دره ای حیرت انگیز با سابقه زمین شناسی بیش از ۲ میلیارد سال است. جایی که در اثر فرسایش سنگ ها توسط آب ها به وجود آمده و نقشی را بر جا گذاشته است که همچون بسیاری از شگفتی های طبیعی خلقت، قلم از تصویر این جشنواره زیبا از رنگ و نقش و حفره، عاجز است.

دره خیره کننده گرند کانیون، تا کنون بارها لوکیشن فیلم های سینمایی بوده و با عمق تقریبی هزار و ششصد متر، بسیاری از گردشگران بین المللی را به سمت خود می کشاند. اما در ایران نیز، شاهد گرند کانیون های زیبا و شگفت انگیز هستیم که تنگه هایقر فارس، از آن جمله است.

سفر به گرند کانیون استان فارس

استان فارس، از جمله استان های تاریخی و باستانی کشور است که در همه ایام سال به خصوص در فروردین و اردیبهشت، میزبان خیل عظیمی از گردشگران داخلی و خارجی می شود. ظرفیت های گردشگری در این استان، بسیار است و در سرویس گردشگری روزیاتو به شماری از آنها از خانه زینت الملک تا دهکده گردشگری عباس برزگر اشاره کردیم.

یکی از گرند کانیون های ایران، در استان فارس قرار دارد و تنگه هایقر در یک صد و چهل کیلومتری جنوب شیراز، پایتخت شعر و ادب ایران زمین قرار دارد. این تنگه را یکی از شگفت انگیز ترین تنگه های خاورمیانه و حتی آسیا می دانند که در میان شهرهای کمتر شناخته شده قیر و کارزین واقع شده است. این شهرها در جنوب غربی جهرم واقع است که مرکبات خیلی خوبی نیز دارد.

تورهای آب نوردی در تنگه هایقر فیروز آباد، یکی از طبیعت گردی های جذاب تابستان در استان فارس است

تنگه هایقر معروف به گراند کانیون ایران در سی و شش کیلومتری جنوب غربی شهرستان فیروزآباد و بعد از روستای رودبال واقع شده است. پس از طی بیست کیلومتر از فیروزآباد به سمت شهر قیر، ۱۵ کیلومتر جاده ارتباطی، ما را به محلی می‌رساند که نخستین صحنه‌ها، آمد و شد پرهیاهو و غرش دلخراش کامیون‌ها در بستر رودخانه است.

مکانی که بی‌ شک زمانی محل جولان پرندگان در لابلای درختانی بی‌ بدیل بوده است. عملیات احداث سد هایقر‌ بیشتر از یک سال است که آغاز شده است. محل احداث، درست ابتدای تنگ هایقر است‌. امتداد رودخانه مملو از حوضچه‌ها و دریاچه‌های فراوان است. ستون‌های بلند و کشیده به همراه غارها و دالان‌ها هر یک مأوای پرندگان و جانورانی است کمیاب و ناشناخته.

عمق گرند کانیون فارس ها، حدود چهارصد و شصت متر برآورد شده و فضایی شگفت انگیز در دل طبیعت خشک منطقه را به تصویر می کشد. دیواره های تنگه هایقر فارس همچون گرند کانیون آریزونا آمریکا و کال جنی طبس، با نقش و نگارهایی که ناشی از فرسایش است، جذابیت خاصی را جلوه گر می کند.

در اطراف این تنگه، معمولا رودخانه پر آبی در جریان است که اگر به آنجا سفر کنید، صدای آب و آواز پرندگان اطراف، سمفونی شنیدنی و زیبایی را به ارمغان می آورد.

طول تنگه در حدود هشت کیلومتر است و رودخانه قره آقاج در بستر آن جریان دارد. عملکرد زمين ساخت پويا در اين بخش از رشته کوه زاگرس تاقديس هاى زيادى پديد آورده است. تنگه هايقر يک برش در پهناى تاقديس ده‌بين است که نخست عملکرد زمين ساخت آن را پديد آورده و سپس فرسايش آب آن را گسترش داده و ژرف نموده است.

این منطقه، همچون دیگر مناطق بیابانی، زیستگاه حیواناتی است که شاید در ظاهر به چشم نیاید، اما می تواند خطراتی را به دنبال داشته باشد. مار، عقرب و رتیل، از جمله جانورانی است که در لابلای صخره ها و سنگ ها پنهان شده و اگر با یک راهنما به این منطقه سفر نکنید، شاید با مشکلات مختلفی روبرو شوید.

تنگه هایقر با پستی بلندی های عجیب، رنگ های متنوع صخره ها و دیوارهای بلندی که عمق شان به ۴۵۰ متر می رسد، طبیعت منحصر به فردی است. اتفاقا همین تفاوت و اعجاب و همین طور شباهتش به «گرند کنیون» باعث شده بسیاری آن را نسخه ایرانی این دره معروف بنامند.

اگر چه دره در منطقه تقریبا گرمی قرار گرفته، اما عمق تنگه و رودخانه ای که از آن می گذرد، آن را به منطقه ای ایده آل برای ماجراجویی تبدیل کرده است.

برای رفتن به تنگه هایقر، سعی کنید فصل تابستان را به دلیل گرمای بالای ۴۵ درجه منطقه، انتخاب نکنید. اگر از جاده فیروزآباد وارد جاده قیر بشوید، بعد از طی کردن حدود چهل کیلومتر، به روستای عرب فتح آباد خواهید رسید که مشاهده سد هایقر، امکان پذیر خواهد بود.

فاصله فیروزآباد تا مراکز استان های کشور

اگر از مناطق مختلف کشور قصد دیدار از این گرند کانیون جذاب را دارید، فاصله فیروزآباد با ۸ مرکز استان کشور را در فهرست زیر مشاهده کنید: 

فاصله فیروزآباد تا تهران ۱,۰۵۱ کیلومتر فاصله فیروزآباد تا مشهد ۱,۴۵۳ کیلومتر فاصله فیروزآباد تا تبریز ۱,۴۹۰ کیلومتر فاصله فیروزآباد تا اصفهان ۵۹۰ کیلومتر فاصله فیروزآباد تا شیراز ۱۱۰ کیلومتر فاصله فیروزآباد تا بندرعباس ۵۲۶ کیلومتر فاصله فیروزآباد تا اهواز ۶۳۹ کیلومتر فاصله فیروزآباد تا زاهدان ۱,۱۴۵ کیلومتر

توصیه هایی در سفر به تنگه هایقر

اگر قصد سفر به این گرند کانیون را دارید، توصیه می کنیم که حتما بدون راهنما به هیچ وجه وارد این دره نشوید. بنابراین وقت خواب از بسته بودن زیپ چادر مطمئن شوید. آب نوشیدنی، طناب بلند و چراغ قوه را در این سفر فراموش نکنید.

همه وسایل را در دو کیسه پلاستیکی ضد آب قرار دهید تا خیس نشوند؛ مخصوصا کیسه خواب و وسایل الکترونیکی. از سالها پیش گروه های متعددی به ایران آمدند و در تعامل با کارشناسان داخلی، با مطالعات گسترده ی جانورشناسی و زمین شناسی منطقه با این هدف که این منطقه به عنوان یکی از ژئوپارک های ایران در یونسکو ثبت شود، تلاش کردند ولی ظاهرا اقدام به ساخت سد هایقر اندکی این محیط زیست شگفت انگیز را تهدید می نماید.

از فارس به کرمان می رویم.

گرند کانیون کرمانی ها

کلوت شهداد ، که آن را اقیانوسی در دل کویر می دانند، یکی از مقصدهای گردشگری طبیعی کشور در دیار کریمان به شمار می رود. جایی که با باغ شازده، نگین باغ های ایرانی در بیایان خشک کرمان است و جیرفتش، کالیفرنیای ایران نامیده می شود. کلوت شهداد کرمان، دیگر گرند کانیون ایران زمین بوده که در پاییز و زمستان، مقصد طبیعت گردی تورها از سراسر کشور می شود. البته بعضا، حوادثی هم برای گردشگران خارجی در ایران ایجاد کرده است.

در کلوت شهداد، همچون کاشان که با خانه های طباطبایی ها شهره است، خانه تاریخی صادقی ها نیز، مقصد گردشگری است. تابستان سال ۱۳۹۵، بخشی از کویر لوت ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفت.

کلوت ها، بزرگ ترین عارضه های طبیعی دنیا هستند که نمونه ای آن را می توان در سی کیلومتری شمال شرقی شهر شهداد و در قلب کویر کرمان مشاهده نمود. کلوت شهداد، طولی در حدود یک صد و چهل و پنج کیلومتر و عرضی در حدود هشتاد کیلومتر دارد.

گفته شده که آب و وزش بادها، مهم ترین عامل در شکل گیری این سازه های طبیعی شگفت انگیز هستند که رقاصی باد بر خاک زر خیز دیار کریمان را به تصویر می کشد. زمینی پوشیده از ماسه بادی ، فاصله ای میان کلوت ها ایجاد کرده است که زیبایی خاص خود را دارد و یکی از مقصدهای عکسبرداری در کرمان است.

داستان کلوت ها

طبق اعلام اداره کل منابع طبیعی استان کرمان:

“کلوت ها را حاصل فرسایش مشترک آب و باد میداند که با ایجاد شیارهایی در رسوبات ریزدانه ای اواسط سنوزوئیک به وجود آمده اند. این پدیده ها در مرکز یا حوضه های انتهایی چاله های داخلی فلات ایران به وجود می آیند. بسیاری از حوضه های مذکور کولابها و یا دریاچه هایی را در پست ترین نقطه خود تشکیل داده اند. در مرکز این قسمت ها گِل نرم متراکم و فشرده ،که حاصل رسها و سیلتهای حمل شده توسط آب و باد در دوره خشکی اخیر هستند، ته نشین شده است. در این سطوح پوشش گیاهی بوته ای به صورت پراکنده می روید و در حدفاصل آنها زمین برهنه است”.

کلوت شهداد یکی از مقصدهای آفرود در کرمان است

از این رو فرسایش کاوشی باد در قسمتهای فاقد گیاه ، به تدریج شیارهایی در امتداد جهت وزش باد ایجاد می نماید و محل بوته ها به صورت پشته های برجسته ای باقی می ماند که در اصطلاح جهانی به آن “یاردانگ “و در ایران “کلوتک ” می گویند. جهت این کلوته غالبا” منطبق با مسیر بادهای غالب منطقه است.

قبل از ورود به قلمرو زیبای کلوت ها تعریفی کوتاه از کلوت داشته باشیم : “کلوت به برجستگی های میان شیارهای U شکل در مناطق بیابانی می گویند و از دو کلمه کل و لوت تشکیل شده؛ لوت که همان کویر معروف است و کَل نیز به معنای آبادی و شهر است.”

باد و آب، مهم ترین عامل شکل گیری این سازه های زیبای طبیعی هستند؛ که مهمترین باد، بادهای ۱۲۰ روزه سیستان است که دیواره های کلوت را می فرساید و عامل مهم دیگر رود شور می باشد. رود شور تنها رودی است که به صورت دائمی در دل کویر لوت در تمام طول سال جریان دارد.

 سرچشمه رود شور از کوه های شمال غرب بیرجند است و مسیر پر پیچ و خم ۲۰۰ کیلومتری را در دل کویر می پیماید و مسیرش در نهایت به کوه نمک سریا و معدن نمک شهداد ختم می شود. همانطور که از نام این رود بر می آید آب رود شور است و دلیل آن هم گذر از بسترهای شور و نیز تبخیر شدن آب آن است که سبب بالا رفتن غلظت آب می شود تا جایی که در نهایت و قبل از رسیدن به معدن نمک آب رود شبیه به ماست می شود.

سافاری در گرند کانیون کرمانی ها را فراموش نکنید. تور سافاری در کرمان در ۲ منطقه، یکی در کیلومتر ۱۵ اتوبان توریستی هفت باغ علوی و دیگری در کلوت های شهداد برگزار می شود

شهداد کرمان را گرم ترین نقطه کره زمین می دانند که البته خیلی هم اثبات نشده است و برخی گرم ترین نقطه را در صحرای آریزونا می دانند که دمای آن به بالای ۶۰ درجه می رسد. کویر شهداد، معمول مقصد تورهای گردشگری حرفه ای است با لوازم مختلف بوده و توصیه می شود که همچون ریگ جن سمنانی ها و کال جنی طبسی ها، تنها به این مناطق شگفت انگیز سفر نکنید.

تصویری واقعی از آسمان پرستاره از داخل کلوت های شهداد کرمان

در کویر شهداد، قریب به یک صد هکتار نمکزار به شکل جوشش تخم مرغی وجود دارد که در هیچ جاى دنیا مشابه آن نیست. در این شهر کسی زندگی نمی‌‌کند و هر‌ چه هست سراسر سکوت و آرامش دل انگیز با چشم اندازهای فریبنده است که با گذر از دل این شهر کلوخی به رغم زیبایی‌ های بکر طبیعی، وحشتی زیبا را در نگاه و دل هر رهگذری به تصویر می‌کشد.

کلوت‌ ها از شمال به جنوب حدود صد و چهل و شش کیلومتر طول و از غرب به شرق نزدیک به هفتاد کیلومتر عرض دارند و در موازات تل ماسه‌ های عظیم شرق کویر قرار گرفته‌ اند. اما کلوت‌ ها نا شناخته‌ تر، خطرناک‌ تر و افسانه‌ای‌ تر از تل ماسه‌ های شرقی لوت هستند. کسی تاکنون از آن‌ها عبور نکرده و مطالبی که در این زمینه گفته می‌شود، بر گرفته از نظرات و بررسی‌ های دانشمندان است.

مسیر تا جاده سیریچ دو بانده و امن است، اما از اینجا به بعد وارد جاده ای کوهستانی و یک بانده می شود. بعد از طی تقریبا ۳۵ کیلومتری به سیریچ خواهید رسید. چند کیلومتر دورتر از سیریچ ، دوراهی شهداد و گلباف را خواهید دید، که سمت چپ شما را به کلوت شهداد خواهد رساند.

شتر سواری از جمله تفریحات پر طرفدار در گرند کانیون گردی در کریمان است که در کلوت شهداد میتوان آن را در اختیار داشت

کویر شهداد به سه منطقه سبز، نارنجی و قرمز مرزبندی شده است؛ منطقه سبز که برای گردشگران قابل تردد است از جاده‌ی شهداد ـ نهبندان تا عمق ۲ کیلومتری کویر وسعت دارد. ورود گردشگران به منطقه نارنجی و قرمز بدون همراه داشتن راهنما و اطلاع دادن به دستگاه‌های ذی‌ربط امکان‌پذیر نیست؛ چرا که به دلیل سختی در تشخیص مسیر، احتمال گمشدن گردشگران وجود دارد. این دو منطقه بلافاصله بعد از منطقه سبز آغاز می شوند.

فاصله شهداد تا نهبندان حدود ۴۵ کیلومتر است

هر بارانی که در کویر لوت می بارد، شهداد جان دوباره می  گیرد. البته در اقلیم شهداد و معماری آن، عوامل زیادی نقش داشته است که یکی از آنها، حضور رودی به نام شور است که در یکی خشک ترین مناطق کشور جاری بوده و طبق گفته های کارشناسان، رودی شور به شمار نمی رود و مصداق شور بودنش، جریان داشتن در این منطقه کویری است.

جالب است که بدانید، همین رود شود در اعماق شهداد جریان داشته، سبب شد تا دیوار کلوت ها مرطوب گشته و فرسایش آنها تسریع شود. البته این رود، تنها رود ثابتی است که در اعماق کویر لوت جریان دارد و معمولا در طول سال، آب فراوانی دارد. این رود از کوه های بیرجند در سمت شمال غرب سرچشمه می گیرد. این رود بعد از طی مسافتی حدود دویست کیلومتر، در مسیر  جنوب شرقی، به منطقه چاله معدن نمک می رسد که در جنوب شرقی شهداد قرار دارد.

البته محلی ها، این منطقه را گود نمک هم می نامند. مشاهده شش ضلعی هایی که در اطراف دریاچه نمک در کویر لوت ایجاد شده، بستر را با خلق یکی از جاذبه های شگفت انگیز طبیعی شهداد فراهم می کند. به هر حال، این رود، نقش ارزنده ای در استحکام بخشی و پایداری کلوت ها دارد. در محدوده‌ ای ۳۰ هزار کیلومتری، در دل لوت، هیچ حیاتی وجود ندارد.

دکتر پرویز کردوانی، بیابان‌ شناس معروف و استاد دانشگاه‌ گفته بود که کویر شهداد، زیبا ترین کویر دنیا محسوب می شود. وی معتقد است بیابان دشت لوت شهداد عجایب و شگفتی‌‌هایی دارد که مردم ایران آن‌ها را نشناخته‌اند و در هیچ جای دنیا چنین کلوت‌های زیبایی وجود ندارد.

پوشش گیاهی منطقه

برای آن دسته از علاقمندان طبیعت گردی که پوشش گیاهی مناطق ایران برایشان جذاب است، ذکر این نکته اهمیت دارد که این گرند کانیون کرمانی ها، پوشش  گیاهی قابل توجهی دارد. از سمت کوه های سیرچ به سمت کلوت‌ها، زندگی نباتی رو به افول می رود. در طول مسیل‌ها، البته درختان گز به صورت پراکنده قابل مشاهده هستند. در حاشیه‌ی کلوت‌ها، بوته‌های گز روی گلندان‌های ماسه‌ای قرار گرفته اند که به آنها نبکا می‌گویند.

این بوته ها را میتوان در  حاشیه کلوت مشاهده کرد. در واقع این منطقه را پایان بخش  مرز نبانی کلوت می دانند و در داخل مسیل‌هایی که وارد کلوت‌ها می‌شوند، بوته‌های پراکنده‌ای از استراگال قابل مشاهده است که با پیشروی به داخل کلوت محو می‌شوند. در واقع به سمت شرق کلوت که حرکت کنید، به خصوص در داخل چاله های کلوت و روی کلوت ها، زندگی نباتی مشاهده نمی شود.

البته گفته شده است که عدم وجود زندگی نباتی در کلوت، به جنس خاک و املاح موجود در آن ارتباطی ندارد. چرا که جنس خاک کلوت، از رس و ماسه و نمک است و به همین خاطر، جنس خاک با آبادی ها و زمین های زراعی حاشیه کلوت، تفاوت عمده ای ندارد.

البته شوری خاک در کلوت‌ها بیشتر است، ولی این شوری نمی‌تواند مانع رشد گیاهان هالوفیت شود. فقر آب نیز نمی‌تواند عامل نبود حیات نباتی در این منطقه باشد، چرا که در داخل کلوت‌ها، جدای از بارندگی سالیانه سیلاب‌های کوه‌های اطراف جریان دارند. عدم وجود پوشش گیاهی در ناحیه‌ای به این وسعت تنها می‌تواند در اثر وجود بادهای سهمگین در این منطقه باشد که هر از گاهی وزیدن می‌گیرند. این بادها هر گونه ریشه گیاهی را از زمین جدا کرده و اجازه رشد را از گیاه سلب می‌کنند. البته نباید شدت گرما را نیز بر کاهش پوشش گیاهی آن  بی  تاثیر دانست.

پیدا شدن اشیای برنزی و سفالی در جنوب این منطقه، خود دلیلی آشکار بر وجود پراکنده انسان غنی در این منطقه بوده که در وسعتی به مساحت چند کیلومتر همراه شده است. البته با توجه به شرایط اقلیمی و ممکن نبودن تشکیل تجمعات انسانی، این‌ طور تصور می‌شود که این اشیا متعلق به شهری باستانی است.

کلوت و باستان شناسی

آثار کشف شده حکایت از تعلق آن‌ها به هزاره دوم و سوم پیش از میلاد دارد.  بررسی آثار نشان می‌دهد این تشکل انسانی در اثر حادثه‌ای ناگهانی از بین رفته است. آثار حرکت‌های سیل آسای آب روی بدنه کلوت‌ها حکایت از سیل‌های ویرانگر در این منطقه دارد.

شاید بر اثر حرکت سیلی عظیم که گل، نمک و گچ کویری به همراه داشته شهر مزبور به کلی از بین رفته و در بین کلوت دفن شده باشد.

در کویر شهداد کرمان، استراحتگاه های کویری وجود دارد که برخی آن را هتل های میلیون ستاره می نامند. جایی که از همه ابزارهای استراحت و سرویس های بهداشتی برخوردار است و صفحه اینستاگرام Luttripadvisor در پستی به آن با معرفی هشتگ های معروف لوت گردی، به آن اشاره کرده است.

#kalootekavir #rezaaba #khartouran #shahrood #iran #iranissafe #hamgardi #uncoveriran #sand #desert #travelphotography #travel #travels #photography #photographer #tourist #must_see_iran “مهم نیست کجا هستید، مهم نیست کی هستید، مهم نیست سالن های سنگنوردی و یا سنگها نزدیک خانه تان چه اندازه بزرگ هستند، آنچه که واقعا مهم است اراده معطوف به اولین گام و ایجاد تغییر است. کافی است از خانه خارج شوید و صعود کنید !” اقامتگاه بومگردی کلوت کویر در روستای هدف گردشگری

kalootekavir اقامتگاه بومگردی کلوت کویر با مجوز رسمی از میراث فرهنگی در روستای هدف گردشگری رضاآباد پذیرای گردشگری از گرند کانیون ایران است

طلوع خورشيد در كمپ كويرى شهداد كمپ كويرى با ٣٧ كپر به همراه خدمات رفاهى از قبيل مواد غذايى و نگهبانى ٢٤ ساعته، از طبيعت گردان و دوست داران كوير استقبال خواهد كرد Sunrise in Shahdad desert-Camp #كمپ #كوير #طلوع #desert #sunrise #naturelovers #Camp

ran_kalootsكلوت هاى شنى شهداد جزء هفت اثر جهانى ثبت يونسكو در كرمان مكانى بينظير كه مثل آن جايى يافت نميشود #كلوت #شهداد عكس از : @hamidpix_55

نظر گردشگری خارجی در گرند کانیون کرمانی ها: Lut Desert, Shahdad, Kerman, Iran, World Heritage Site #lutdesert #shahdad #kerman #iran #instatravel365 #canon_photos #canon_shoot #nature #landscape #breathtaking #TLAsia #natgeo #unesco #worldheritagesite #timetoiran #trip2iran #beautifuldestinations #mustseekerman#iranmgr

ساربانا، بمخوابان شتر این منزل نیست همرهان پیش شدستند که را می‌پایی هین خمش کن که ز دم آتش دل شعله زند شعله دم می‌زند این دم تو چه می‌فرمایی شمس تبریز چو در شمس فلک درتابد تابش روز شود از وی نابینایی #travel # beautifuldestinations #Iran #Shahdad #kerman #tourism #belguim #desert sprinklesofculture