پیاده راه های گردشگری می توانند علاوه بر نقش اقتصادی و اجتماعی، عامل اساسی توسعه گردشگری شهری و حضور فعال گردشگران در شهر باشند.
پیاده راه های گردشگری، رابط اصلی و پیونددهنده فضاهای پویای شهری و گردشگران هستند و می توانند علاوه بر نقش اقتصادی و اجتماعی، عامل اساسی توسعه گردشگری شهری و حضور فعال گردشگران در فضاهای شهری، محسوب شوند.
با وجود گذشت بیش از چند دهه از جنبش پیاده گستری در کشورهای پیشرفته جهان، هنوز طراحی مسیرهای پیاده راه با عنوان «پیاده سازی محورهای تاریخی» موضوعی نو در عرصه مطالعات نظری و برنامه ریزی شهری از منظر گردشگری در ایران است. معابر پیاده راه به عنوان بخش مستقلی از فضاهای شهری، چندان مورد توجه قرار نگرفته اند، بلکه همیشه به منزله تابعی از حرکت سواره روها به شمار رفته اند و در این برنامه ریزی ها، نقش عبوری اتومبیل ها بر حرکت انسان ها ترجیح داده شده است.
از این رو، برنامه ریزی و طراحی مسیرهای پیاده راهی شهری می تواند از جمله اقدامات ضروری و با اهمیت در احیای مراکز شهری و جذب گردشگران شهری و عاملی برای پر کردن اوقات فراغت و تعاملات اجتماعی و فرهنگی در شهرها باشد. بعد از بازآفرینی موفق پیاده راه شهری در خیابان های تربیت تبریز و صف (باغ سپهسالار تهران)، خیابان 15 خرداد می تواند به عنوان محور متمایز و شاخص در امر گردشگری پایدار شهری، تعریف شود و همچنین نمونه موردی موفق در زمینه جذب گردشگران شهری در شهر تهران و کشور ایران باشد.
ویژگی های «15خرداد»
خیابان ها، دارای طبیعتی دوگانه هستند: خیابان به عنوان معبر و خیابان به عنوان مقصد. در اکثر کشورهای اروپایی، از خیابان به عنوان مقصد یاد می شود؛ یعنی محل برخوردهای اجتماعی شهری، گذراندن اوقات فراغت، بهره وری از زیبایی و مناظر شهری و استفاده از خدمات متنوع شهری. پیاده راه شهری در خیابان 15 خرداد به این دلیل ایجاد شده است که خیابان به عابران پیاده اختصاص یابد و کاربرد عبور اتومبیل های عمومی و اختصاصی حذف شود. برخی ویژگی های خیابان 15 خرداد تهران به عنوان پیاده راهی موفق در بافت قدیمی شهر تهران عبارت است از:
مجاورت با مراکز و عناصر تاریخی، فرهنگی و گردشگری شهر تهران نظیر شمس العماره، کاخ دادگستری، کاخ گلستان و میدان اصلی شهر میدان امام خمینی؛ قرار داشتن در شمال منطقه بزرگ ترین بخش اقتصادی شهر تهران و کشور ایران یعنی بازار بزرگ و قدیمی شهر تهران با عملکردی فراشهری و ملی و مقابر امامزادگان و مراکز زیارتی؛ قرار داشتن در مسیر بزرگ ترین مسجد تاریخی شهر تهران یعنی مسجد امام یا ارگ با کارکردهای مذهبی، اجتماعی و فرهنگی در کلیه مراسم مذهبی و اعیاد؛ نقش اقتصادی ویژه و کارگاهی با عملکرد شهری و ملی.
در عین حال ساخت چنین پیاده راهی اهداف راهبردی مختلفی داشته است. بهبود مدیریت ترافیک یکی از این اهداف است. به این ترتیب که مردم، کسبه محلی و گردشگران به استفاده از وسایل حمل ونقل عمومی، پارکینگ های عمومی تشویق شوند و تغییر در الگوهای رایج رفت و آمد مردم با احداث ایستگاه های تاکسی و محل های توقف اتومبیل برای سوار و پیاده کردن مسافران در نزدیکی معابر پیاده ایجاد شود. راهکارهای مرتبط آن عبارت است از: ایجاد امکانات تامین پارکینگ خارج از سطح سواره رو و عابرپیاده متناسب با حجم و ظرفیت افراد متحرک در منطقه.
بهبود سیمای کالبدی شهر نیز از دیگر اهداف چنین پروژه ای است؛ موضوعی که چهره شهر را برای گردشگران نیز زیباتر می کند. ساماندهی فضاهای پیاده راهی به طوری که باعث پخش شدن تراکم ترافیکی در سایر نقاط و قسمت های منطقه مرکزی تجاری شود و از ازدحام در نقاط خاص جلوگیری کند نیز در این راستا مدنظر قرار گرفته است.
از سوی دیگر بهسازی محیط زیست شهری نیز که به کاهش منابع آلودگی های صوتی، تصویری و هوا، کاهش زباله ها و افزایش ایمنی (مالی و جانی عابران)، توسعه فضای سبز، مبلمان شهری و فضاهای باز شهری، آرام سازی و منظم کردن عبور انسان ها و کاهش تراکم و ازدحام در نقاط ویژه کمک می کند، از دیگر اهداف احداث این پیاده راه شناخته می شود. بهبود وضعیت خرید و خدمات شهری نیز هدف دیگر اجرای طرح پیاده راه 15خرداد است. ساماندهی پیاده راه ها به عنوان یکی از عوامل موثر در رونق مراکز خرده فروشی سنتی و جدید دسترسی آسان به خدمات و افزایش خدمات شهری مانند آبخوری ها و سرویس های بهداشتی شناخته می شود.
از سوی دیگر، ساخت پیاده راه مذکور به تقویت حس زندگی اجتماعی و فرهنگی نیز می انجامد و زمینه ای برای بالا بردن کیفیت زندگی اجتماعی و غنا بخشیدن به فضاهای شهری محسوب می شوند. منطقه مورد مطالعه از نظر مدیران شهری، به عنوان نمونه موفق در کشور یاد می شود؛ ولی نتایج پژوهش ها موید آن هستند که با وجود استعدادهای بالفعل منطقه، زوایای پنهانی از توان گردشگری شهری به خصوص در زمان شبانگاهان و ایام خاص، کم وبیش مورد توجه واقع نشده است. البته تهران هنوز در مرحله ابتدایی گردشگری شهری قرار دارد و بستر مناسبی فراهم شده تا با یک برنامه هدفمند، آینده نگر، یکپارچه و پایدار، به توسعه گردشگری پایدار و ایجاد منظر مناسب و متعادل شهری نائل شود.
پایین بودن میزان مشارکت اجتماعی جامعه محلی در برنامه ریزی توسعه گردشگری شهری؛ بسته بودن اماکن تاریخی در بعضی از زمان ها و تاریخ ها؛ نبودن راهنمایان مجرب و دردسترس برای توضیح و راهنمایی گردشگران؛ نداشتن برنامه ریزی و بازاریابی برای گردشگری؛ نبود امکانات بهداشتی، امنیتی و پارکینگی و اقامتی مناسب و متناسب با ظرفیت تحمل محیطی؛ نبود نقشه و تابلوی گردشگری، پلاکارد و کیوسک های تبلیغاتی و اطلاع رسانی گردشگری؛ وجود روح بی هویت شهری در پایان ساعات کار در بازار و تعطیلی پیاده راه با تعطیلی بازار بخشی از ضعف های این پیاده راه به شماره می روند.
