زمان بین الطلوعین , «طلوع فجر صادق»، ابتدای وقت نماز صبح و «طلوع آفتاب» انتهای وقت آن استو زمان واقع در بین این دو طلوع را «بین الطلوعین» می‌نامند.
قرآن کریم با عبارت «وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْس»[1] تسبیح خدا در این زمان را توصیه کرده و روایات فراوانی نیز در زمینه عبادت در «بین الطلوعین» وجود دارد که در برخی از آنها اذکار و عبادات ویژه‌ای هم پیشنهاد شده است:
1- پیامبر اکرم(ص) :«هر کس از طلوع صبح تا طلوع آفتاب در مصلّاى خویش بنشیند
و به تعقیب نماز مشغول باشد، خداوند او را از آتش دوزخ محفوظ دارد».[2]
2- رسول خدا(ص) : هر کس هنگام صبح، هفت بار این آیات را بخواند، در آن روز از بلاها محفوظ باشد:
«فَاللهُ خَیْرٌ حافِظاً وَ هُوَ ارْحَمُ الرَّاحِمینَ،[3] انَّ وَلِیِّى اللهُ الَّذى نَزَّلَ الْکِتابَ وَ هُوَ یَتَوَلَّى الصَّالِحینَ،
[4] فَانْ تَوَلَّوْا فَقُلْ حَسْبِى اللهُ لا الهَ الَّا هُوَ، عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ هُوَ رَبُّ
الْعَرْشِ الْعَظیم[5]»[6]
پس [در هر حال] خداوند بهترین حافظ و مهربان‌ترین مهربانان است،
ولىّ و سرپرست من خدایى است که این کتاب را نازل کرده و او همه صالحان را سرپرستى می‌کند،
پس اگر آنها [از حق] روى بگردانند [نگران مباش] بگو: خداوند مرا کفایت می‌کند،
هیچ معبودى جز او نیست بر او توکّل کردم و او صاحب عرش بزرگ است. زمان بین الطلوعین
3- هر کسی صبح کند و چهار نعمت خدا را یاد نکند، می‌ترسم
که این نعمت‌هاى خدا از او زایل گردد؛ آن چهار نعمت و سپاس بر آن،
چنین است: «الْحَمْدُ للهِ الَّذى عَرَّفنى نَفْسَهُ، وَ لَمْ یَتْرُکْنى عَمْیانَ الْقَلْبِ،
الْحَمْدُ للهِ الَّذى جَعَلَنى مِنْ امَّةِ مُحَمَّدٍ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ، الْحَمْدُ للهِ الَّذى جَعَل رِزْقى فى یَدَیْهِ وَ لَمْ یَجْعَلْ رِزْقى فى ایْدی النَّاسِ،
الْحَمْدُ للهِ الَّذى سَتَر ذُنُوبى وَ عُیُوبى، وَ لَمْ یَفْضَحْنى بَیْنَ النَّاس»؛[7]
سپاس مخصوص خداوندى است که خود را به من شناساند، و مرا کوردل به حال خود رها نکرد،
سپاس مخصوص خداوندى است که مرا از پیروان محمّد -که درود خدا بر او و خاندان پاکش باد- قرار داد.
سپاس مخصوص خداوندى است که روزیم را در اختیار خویش قرار داد و آن‌را به دست مردم نسپرد.
سپاس مخصوص خداوندى است که گناهان و عیب‌هایم را پوشاند و در میان مردم رسوایم نساخت. زمان بین الطلوعین
«هر کس هرکدام از سوره‌هاى توحید و قدر و آیة الکرسى را یازده بار پیش از طلوع آفتاب بخواند از خسارت‌هاى مالى محفوظ می‌ماند».[8]
5- امیرمؤمنان علی(ع) :«ذکر خدا، بعد از نماز صبح تا طلوع آفتاب، حتّى از مسافرت تجارتى نیز، در جلب روزى مؤثّرتر است».[9]
6- امام باقر(ع) : «خواب صبح، شوم و نامیمون است؛ روزى را دور می‌سازد، رنگ صورت را زرد و متغیّر می‌کند.
خداوند متعال، روزى را بین الطّلوعین تقسیم می‌کند، از خواب در این زمان بپرهیزید.
و بدانید که منّ و سلوى (دو غذاى لذیذى که براى بنی‌اسرائیل نازل می‌شد) در این ساعت بر بنی‌اسرائیل فرود می‌آمد».[10]
7- امام باقر(ع) : «هر کس بعد از نماز صبح هفتاد مرتبه استغفار کند، خداوند او را بیامرزد».[11]
8- امام باقر(ع) : «هر کس سوره “قدر” را پس از طلوع فجر هفت بار بخواند.
هفتاد صف از فرشتگان بر او درود می‌فرستند و هفتاد مرتبه براى او طلب رحمت می‌کنند».[12]
و در پایان، هر آنچه به عنوان تعقیبات نماز صبح در روایات ذکر شده را می‌توان از اعمال بین الطلوعین دانست.
پینوشت ها:[1] طه، 130 و ق، 39.
[2] طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، ص 305، قم، شریف رضی، چاپ چهارم، 1412ق.
[3] یوسف، 84.
[4] اعراف، 196.
[5] توبه، 129.
[6] مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 83، ص 298، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.
[7] همان، ص 282.
[8] شیخ صدوق، الخصال، ج 2، ص 622، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1362ش.
[9] طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، ص 305.
[10] طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، ج 2، ص 139، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[11] شیخ صدوق، ثواب الاعمال و عقاب الأعمال، ص 165، قم، شریف رضی، چاپ دوم، 1406ق.
[12] مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 83، ص 161.
