جان هامون در دست افغان‌ها/کارشکنی افغانستان در پرداخت‌نکردن کامل حقابه به ایران
خشکسالي در سيستانوبلوچستان به دهه سوم نزديک مي‌شود. مردمي که اميدي به برطرف‌شدن خشکسالي نداشته‌اند از روستاها کوچ کرده و به سوي مناطق خوش‌آب‌و‌هوا‌تر رفته‌اند. تالاب هامون خشک شده است. هيچ‌کدام از دولت‌ها اقدامي اساسي براي احياي تالاب انجام نداده‌‌اند. کارشناسان محيط‌زيست مي‌‌گويند در سال‌هاي اخير وضعيت تالاب بهتر شده اما ميزان آبي که در هامون وجود دارد تضميني براي احياي اين درياچه نخواهد بود. حجم آبي که هر سال بر اثر سيل در افغانستان وارد ايران و تالاب هامون مي‌شود براي احياي تالاب کافي نيست و با شروع گرما به سرعت تخريب مي‌شود. افغانستان حقابه ايران از تالاب هامون بر اساس قرارداد سال ۱۳۵۱ را پرداخت نمي‌کند و تنها سيلاب‌هاي اين کشور چند وقت يک‌بار به هيرمند و از آنجا به هامون سرازير مي‌شوند. کارشکني‌هاي افغانستان در پرداخت حقابه و احياي تالاب هامون اعتراض مسئولان و مردم سيستانوبلوچستان را به همراه داشته است اما معصومه ابتکار، رئيس سازمان حفاظت محيط‌زيست، وعده داده به‌زودي رايزني‌‌ها با افغانستان نتيجه خواهد داد و مشکلات آبي ميان ايران و افغانستان رفع خواهد شد.
برنامه‌هاي مشترک ايران و افغانستان براي احياي هامون
«ما در ارتباط با همکاري‌هاي مشترک با کشور و مردم افغانستان درباره موضوع تالاب بين‌المللي هامون، برنامه‌هاي زيادي داريم.» اين سخنان معصومه ابتکار پس از ديدار با رئيس‌جمهوري افغانستان است. ابتکار به حل معضل حقابه اميدوار است و مي‌گويد مسئولان افغانستان نيز براي احياي تالاب هامون مصمم هستند. آن‌طور که ابتکار مي‌گويد در ديدار مشترک او و غني، رئيس‌جمهوري کشور افغانستان مقرر شده تا تيمي تخصصي به‌صورت مشترک از دو کشور، برنامه‌اي جداگانه از سلسله‌اقداماتي که دو کشور ايران و افغانستان بايد به‌صورت ضرب‌الاجل براي جلوگيري از تخريب بيشتر تالاب بين‌المللي هامون انجام دهند، تهيه، تدوين و به دو کشور ارائه کنند. حبيب‌الله دهمرده، نماينده مردم زابل در مجلس مي‌گويد وضعيت تالاب بحراني است. ريزگردهاي ناشي از خشک‌شدن تالاب که در روزهاي اخير هم گريبان‌گير مردم بوده، افزايش پيدا کرده و زندگي در سيستانوبلوچستان بيش‌ازپيش براي مردم دشوار شده است.
او بي‌توجهي به تالاب هامون را مختص دولت کنوني نمي‌داند و مي‌گويد: متأسفانه به مدت چهار دهه است که مسئولان هيچ قدمي در جهت پيگيري حقابه تالاب هامون برنداشته‌اند. دهمرده درباره وضعيت کنوني تالاب به ايسنا مي‌گويد: آب وارد‌شده به رودخانه هيرمند و تالاب هامون ناشي از بارش‌هاي اخير در افغانستان بوده است. هر چند از اين طريق مقداري آب به رودخانه هيرمند و تالاب هامون وارد شده اما ميزان آن به اندازه‌اي نيست که احياي درياچه را به همراه داشته باشد و اين حجم با گرماي هوا تبخير مي‌شود.
يکي از مهم‌ترين اقدامات دولت کنوني اقدامات محيط‌زيستي بوده، تا جايي که پس از سال‌ها خشکسالي در تالاب‌هایي مانند هورالعظيم، جازموريان و اروميه در ماه‌هاي گذشته شاهد روند رو به رشد آبگيري در اين تالاب‌ها بوده‌ايم. اين در حالي است که مسئولان استان سيستانوبلوچستان معتقدند درباره هامون تاکنون اقدام ملموسي انجام نشده است. دهمرده مي‌گويد: سازمان حفاظت محيط‌زيست بايد شفاف‌سازي کند که تاکنون چه اقداماتي و در چه مدت‌زمان مشخصي براي احياي تالاب هامون و مديريت ريزگردهاي سيستانوبلوچستان در نظر گرفته و چه اقداماتي را قرار است در آينده انجام دهد. رئيس سازمان به‌عنوان متولي محيط‌زيست بايد براي مردم سيستانوبلوچستان شفاف‌سازي کند که تاکنون چه برنامه‌هايي اعم از کوتاه‌مدت، ميان‌مدت و بلندمدت براي احياي تالاب هامون و مديريت ريزگردهاي ناشي از هامون تدوين و طراحي کرده و چه اقداماتي قرار است در آينده انجام دهد. اين نماينده مردم مجلس با انتقاد از اينکه سازمان حفاظت محيط‌زيست تاکنون هيچ‌گونه حرکت ملموس و مؤثري در جهت احياي تالاب هامون و کنترل ريزگردهاي سيستانوبلوچستان نداشته است، مي‌گويد: هر چند خانم ابتکار به‌طور مداوم از برنامه‌ها و اقدامات انجام‌شده در جهت احياي تالاب و کنترل ريزگردهاي سيستانوبلوچستان سخن مي‌گويد اما اين اقدامات و برنامه‌هاي ارائه‌شده از سوي اين دستگاه هيچ‌گونه نمودي در زندگي مردم نداشته است.
حقابه پرداخت مي‌شود اما کم!
حقابه رود هيرمند که ضامن دوام زندگي در سيستانوبلوچستان بوده، نزديک به دو دهه است که به آنها تعلق نگرفته و مردم کم‌کم سرزمين مادري‌شان را به‌دليل خشکسالي ترک کرده‌اند. سال‌هاست که سيلاب‌هاي فصلي به جاي حقابه قانوني وارد ايران مي‌شوند، درحالي‌که در قرارداد سال 1351، ذکر شده که تنها حجمي از آب به‌عنوان حقابه محسوب خواهد شد که دولت افغانستان قادر به اندازه‌گيري آن باشد، درحالي‌که اين کشور توانايي اندازه‌گيري سيلاب‌هاي فصلي خود را ندارد. اسفند سال گذشته بود که علي‌احمد عثماني، وزير انرژي و آب افغانستان مدعي شد که ايران حقابه خود را از رودخانه هيرمند دريافت کرده است. آن‌طور که او گفته در 15 سال گذشته پس از سقوط طالبان در ارتباط با معاهده هيرمند، مذاکراتي با ايران از سوي وزارت انرژي و آب افغانستان صورت گرفته، دولت افغانستان و ايران سال گذشته، مذاکرات جدي‌تري را در ارتباط با اجراي اين معاهده داشتند. عثماني مدعي است که اجراي معاهده هيرمند، نشان‌دهنده اين بوده که دولت افغانستان به معاهده‌هاي انجام‌شده و اصول بين‌المللي متعهد است. او تأکيد کرده که ايران بايد حق افغانستان را در ارتباط با آب‌هاي داخلي اين کشور نيز به رسميت بشناسد. عثماني اما مدعي است در اين مذاکرات، طرف ايراني به‌طور کتبي اذعان کرده که حقابه از هيرمند را دريافت کرده‌اند. اظهارات عجيب وزير انرژي افغانستان، اگرچه واکنشي را از سوي مسئولان بلندپايه ايراني به دنبال نداشت اما مسئولان منطقه‌اي، گفته‌هاي او را به‌شدت تکذيب مي‌کنند.
معصومه ابتکار اما فروردين امسال در آخرين اظهارنظر خود درباره حقابه هيرمند به سايت رويداد 24 اظهارات وزير نيروي افغانستان را تکذيب نکرده و گفته که ايران حقابه هيرمند را دريافت مي‌کند. «واقعيت اين است که بخشي از حقابه هيرمند دريافت مي‌شود، حالا اينکه چقدر از کل سهم حقابه است، اين را وزارت نيرو بايد تعيين کند ولي واقعيت اين است که سهمي از حقابه از افغانستان دريافت مي‌شود، اينکه هيچ حقابه‌اي دريافت نکرديم حرف نادرستي است.» نماينده مردم زابل و زهک در مجلس اما توضيحات بيشتري درباره دريافت حقابه از افغانستان داده و گفته است: متأسفانه در چهار دهه گذشته کشور افغانستان به تعهد خود در زمينه تأمين حقابه تالاب هامون عمل نکرده و سدهايي را روي رودخانه هيرمند که تأمين‌کننده آب تالاب هامون در کشور ما به شمار مي‌روند، احداث کرده است و در تمام ايام سال مراقب هستند که آبي به تالاب هامون وارد نشده و تنها سه ماه از سال آن هم با بارندگي مقداري آب وارد هيرمند مي‌شود. اين درحالي است که 70 تا 80 درصد رودخانه هيرمند واقع در سيستانوبلوچستان خشک است؛ بنابراين مشاغل سيستانوبلوچستان به شدت تحت‌تأثير قرار گرفته است و 25 درصد مردم به مهاجرت و حاشيه‌نشيني روي آورده‌اند.
زابل آلوده‌ترين شهر جهان
نماينده مردم زابل، زهک و هيرمند در مجلس، با يادآوري اعلام زابل به‌عنوان آلوده‌ترين شهر دنيا از سوي بهداشت جهاني، گفت: سازمان بهداشت جهاني دو سال پياپي زابل را به‌عنوان آلوده‌ترين شهر جهان معرفي کرده و سازمان حفاظت محيط‌زيست نيز به خوبي بر اين امر واقف است. او با بيان اينکه سيستانوبلوچستان از لحاظ ميزان بيماري‌هاي تنفسي، چشمي و قلبي در کشور رکورددار است، يادآوری کرد: وجود ذرات معلق در هوا موجبات بروز مشکلات تنفسي، بيماري‌هاي چشمي و قلبي را در استان فراهم آورده است، اين در حالي است که هيچ طرح و برنامه بلند‌مدتي براي احياي تالاب هامون و مديريت ريزگردها تدوين نشده و وجود ندارد.
47235
