نام امام محمدباقر(ع) را پیامبر اکرم(ص) ده‌ها سال قبل از به دنیا آمدن ایشان، محمد و لقب شان را «باقر» به معنای «شکافنده» قرار داد. حدیث جابر و روایات دیگر بر این نامگذاری دلالت می‌کند.
در این زمینه جابر بن عبدالله نقل می‌کند: پیامبر(ص) در پاسخ سؤال جابر که درباره امامان بعد از امیرالمؤمنین پرسید فرمودند: حسن و حسین، دو سرور جوانان اهل بهشت، سپس سرور عبادت کنندگان در زمان خود، علی بن الحسین، سپس باقر، محمد بن علی که‌ای جابر تو او را خواهی دید.
یعقوبی در خصوص لقب مشهور ایشان می‌نویسد: بدان سبب باقر نامیده شد که علم را شکافت البته کنیه معروفش، ابوجعفر است و در منابع روایی بیشتر با عنوان ابوجعفر اول از وی یاد می‌شود.
امام سجاد(ع) نیز به طور مکرر نظرها را به سوی فرزندش باقر جلب می‌کرد. مثلاً وقتی که فرزندش عُمَر از سرّ اهمیت دادن فراوان وی به امام باقر سؤال کرد، حضرت در پاسخ او فرمود: این بدان سبب است که امامت در فرزندان او باقی خواهد ماند تا روزی که قائم ما قیام کند و دنیا را پر از عدل و قسط نماید. پس او هم امام و هم پدر امامان است.
امام باقر(ع) در دوران کودکی، هم زمان با حکومت یزیدبن معاویه، شاهد حادثه های خونین کربلا بود. در آن واقعه، ایشان سه یا چهار سال بیشتر نداشتند. تحمل چنان مصیبتی برای ایشان بسیار طاقت فرسا بود. اما ایشان به عنایت الهی، همه این ها را با صبر جمیل پشت سر گذاشت. دوران جوانی و بزرگ سالی ایشان، با اواخر حکومت اموی هم زمان شد.
دوره امامت امام محمد باقر(ع) که در در سال ۹۵قمری بعد از شهادت پدر خویش آغاز شد و حدود 19سال ادامه داشت، مصادف با ضعف دولت بنی‌امیه و درگیری امویان بر سر قدرت بود. به گونه ای که دوران امامت آن حضرت(ع) همزمان با خلافت پنج تن از خلفای بنی امیه قرار گرفت. که به ترتیب زمان عبارت‌اند از:
1. ولید بن عبدالملک)۸۶-۹۶)
2. سلیمان بن عبدالملک )۹۶-۹۹(
3. عمر بن عبدالعزیز)۹۹-۱۰۱(
4. یزید بن عبدالملک )۱۰۱-۱۰۵ (
5. هشام بن عبدالملک )۱۰۵-۱۲۵)
امام باقر(ع) در این دوره، جنبش علمی وسیعی را پدید آورد که در دوره امامت فرزندش امام صادق(ع) به اوج خود رسید. گفته‌اند که وی در علم، زهد، عظمت و فضیلت، سرآمد بود.
از آن حضرت روایات بسیاری در زمینه فقه، توحید، سنت نبوی، قرآن، اخلاق و آداب نقل کرده‌اند. در دوره امامت او، گامهای بزرگی در تدوین دیدگاههای شیعه در رشته‌های گوناگون اخلاق، فقه، کلام، تفسیر و... برداشته شد.
تا پیش از این زمان، نظرات فقه شیعه، به طور محدود و در حد اذان، تقیه، نماز میت و... روشن شده بود، اما با ظهور امام محمد باقر(ع) قدم مهمی در این راستا برداشته شد و یک جنبش فرهنگی تحسین‌برانگیز در میان شیعه به وجود آمد.
روایات و احادیث وی در زمینه علم دین، آثار و سنت نبوی، علوم قرآن، سیره و فنون اخلاق و آداب بدان حد است که تا آن روز از هیچ یک از فرزندان امام حسن و امام حسین به جا نمانده بود.در این عصر بود که شیعه تدوین فرهنگ خود -شامل فقه و تفسیر و اخلاق- را آغاز کرد.
از اقدمات امام باقر(ع) در خصوص انحراف های اسلام می توان به مبارزه با اسلام نمایی بعضی از بزرگان یهود اشاره کرد. چرا که آنها به پراکندن حدیث های جعلی درباره پیامبر، بنام «اسرائیلیات» پرداخته بودند.
تأثیر این احادیث در مسائل فقهی و کلامی بسیار خطرناک می نمود. برای همین، امام با محکوم کردن این حدیث ها و طرد آنان، از نفوذ فرهنگ نامطلوب آنان جلوگیری می کرد. امامان معصوم نیز، بعدها می کوشیدند، این رابطه فرهنگی نامطلوب را که میان مسلمین و یهود به وجود آورده و فرهنگ اصیل و غنی اسلامی را به کج روی می کشاند، قطع کنند.
با این تفاسیر شهرت علمی امام باقر نه تنها در حجاز، بلکه حتی در عراق و خراسان نیز به طور گسترده فراگیر شده بود، چنان‌که راوی می‌گوید: دیدم که مردم خراسان دورش حلقه زده و اشکالات علمی خود را از او می‌پرسند.
شخصیت امام نه تنها در نظر اهل تشیع ممتاز است بلکه در منظر دانشمندان اهل سنت نیز شخصیت یگانه‌ای است. ابن حجر هیتمی می‌گوید: ابوجعفر محمدباقر، گنج‌های پنهان علوم، حقایق احکام و حکمت‌ها و لطایف را آشکار نمود. او عمرش را در طاعت خدا گذراند و در مقامات عارفین به جایی رسیده بود که زبان گویندگان از وصف آن ناتوان است. او سخنان بسیاری در سلوک و معارف دارد.
عبدالله بن عطا که یکی از شخصیت‌های برجسته و دانشمندان بزرگ عصر امام بود، می‌گوید: علما را در محضر هیچکس کوچکتر از آنها در محضر ابوجعفر(ع) ندیدم.ذهبی درباره امام باقر(ع) می‌نویسد: از کسانی است که بین علم و عمل و آقایی و شرف و وثاقت و متانت جمع کرده، و برای خلافت اهلیت داشت.
امام محمد باقر(ع) سرانجام در هفتم ذيحجه سال 114 هجری در سن 57 سالگی در مدينه با توطئه هشام مسموم شد و چشم از جهان فروبست . پيکر مقدسش را در قبرستان بقيع - کنار پدر بزرگوارش - به خاک سپردند.
انتهای پیام/
