چای یکی از نوشیدنی های پرطرفدار در کشور ماست. چایی که درست دم شود عطر و بوی دیگری دارد و هر فردی را به سمت خود میکشاند اما چایی که درست دم نشود یا اصطلاحا «دم نکشیده یا جوشیده» باشد، طرفدار ندارد.
بهترین شیوه برای دمکردن چای سیاه و سبزچای سیاه چای تخمیر شده و چای سبز چای تخمیر نشده است و به همین دلیل بعد از دم کشیدن رنگ متفاوتی به خود میگیرد. برای دم کردن چای چه سبز، چه سیاه ابتدا باید صبر کنید تا آب به نقطه جوش برسد. بعد مقداری چای خشک داخل قوری بریزید و آب جوش را به آن اضافه کنید و اجازه دهید چند دقیقه ای دم بکشد و رنگدانه ها از برگه ها جدا و وارد آب شوند. چای سیاه ایرانی به دلیل اینکه کمتر تخمیر میشود، مدت دم کشی طولانی تری دارد و دم کشیدن آن بین ۱۰ تا ۱۵ دقیقه زمان میخواهد ولی چای خارجی به دلیل اینکه تخمیر بیشتری داشته سریع تر و در عرض ۴-۳ دقیقه دم میکشد. برای چای سبز نیز روش دم کردن به همین صورت است. چون چای سبز رنگ زیادی پس نمیدهد ۵ دقیقه دم کشیدن کافی است و ترکیب های آنتی اکسیدانی و رنگی طی این مدت از آن خارج میشود.
بعد از دم کشیدن چای تا چه مدت میتوان آن را مصرف کردمعمولا باید چای را بعد از دم کشیدن فورا مصرف کرد. هرچه چای تازه تر مصرف شود ترکیب های مفید آن اثر بیشتری در پیشگیری از بیماری های قلبی- عروقی، سرطان و… دارد. هر چه چای مدت زمان بیشتری بماند این ترکیب ها تغییر میکنند و با هم واکنش میدهند و خاصیت خودشان را به مرور از دست میدهند. نباید چای دم شده را بیش از نیم تا یک ساعت نگه داشت و قبل از این مدت باید آن را مصرف کرد. بهتر است چای را به اندازه مصرف همان لحظه دم کنیم. در کل، چای تازه دم، خوشعطرتر و حاوی ترکیب های مفید بیشماری است.
خارج کردن تفاله چای پس از دم کشیدناین راهکار نیز چندان موثر نیست. حتی با درآوردن تفاله نیز تغییر و واکنش ترکیب ها در چای ادامه پیدا میکند و عطر، طعم و خواص آن کم میشود. گرچه به هر حال خارج کردن تفاله میتواند تا حدی این روند را کندتر کند و باعث شود چای دیرتر سیاه شود.
بهترین ظرف برای دم کردن چایبهترین ظرف برای دم کردن چای، قوری های چینی یا پیرکس است. دم کردن چای در قوری های فلزی ممکن است باعث ورود یون های فلزی به چای شده و رنگ چای را خراب کند و بر عطر و طعم آن تاثیر بگذارد. امروزه لیوان های چینی درداری نیز وارد بازار شده که مخصوص دم کردن چای سبز است.
اضافه کردن موادی مانند گلاب، آبلیمو، دارچین، هل و زعفران به چایدارچین، هل و زعفران اگر همراه چای دم شوند نه تنها مشکلی ایجاد نمیکنند بلکه خاصیت هم دارند. مصرف موادی مثل آبلیمو هم اشکالی ندارد اما مصرف گلاب همراه چای خاصیت چندانی ندارد و تنها میتواند بو و عطر بهتری به آن بدهد.
چه نکته هایی هنگام دم کردن چای رعایت نمی شودگذاشتن چای روی سماور یا کتری برای دم کشیدن و زیاد درست کردن چای و مصرف آن برای چند ساعت از جمله اشتباه های رایج مردم است که از خواص چای میکاهد و عطر و بوی آن را خراب میکند.
آیا مصرف چای منعی هم دارد؟چای منع مصرف برای هیچ فردی به خصوص کودکان ندارد. البته زیاده روی در مصرف آن توصیه نمیشود. از جمله دلایلی که میگویند به کودکان چای ندهید، این است که آنها با چای قند زیادی میخورند و دادن چای به آنها باعث بروز این عادت غلط میشود.
دم کردن سایر چای ها مثل چای سفید یا قرمزچای سفید و چای نیمه تخمیری در بازار ما موجود نیست. چای های دیگری که در بازار موجود است مثل چای مکه یا چای قرمز درواقع دمنوش هایی با گیاهان کوهی یا میوه های خشک شده و برگ آنهاست که هریک خواص بیشماری دارند اما از بوته چای نیستند. آنها هم تقریبا مثل چای سیاه دم میشوند./فرارو
دکتر محمدحسین عزیزی – متخصص صنایع غذایی