زمان یائسگی طبیعی در بین خانم ها بسیار متنوع است، به هر حال وقتی یائسگی قبل از 40 سالگی اتفاق می افتد به آن یائسگی زود رس می گویند.
یائسگی، به دوره ای در زندگی یک خانم اطلاق می شود که دوره قاعدگی متوقف می شود. از لحاظ پزشکی، می توان این گونه تعریف کرد: عدم دوره قاعدگی به مدت 12 ماه پی در پی، متوسط سن برای یائسگی طبیعی 51 سال است.
یائسگی زودرس چیست؟
برخی اوقات به دلیل بعضی از بیماری ها یا فاکتورهای ژنتیکی و یا جراحی، یائسگی زودتر نیز اتفاق می افتد. زمان یائسگی طبیعی در بین خانم ها بسیار متنوع است، به هر حال وقتی یائسگی قبل از 40 سالگی اتفاق می افتد به آن یائسگی زود رس می گویند.
دلایل یائسگی زودرس چیست؟
یکی ازدلایل یائسگی زودرس، نارسایی زودرس تخمدان ها شناخته می شود. در اصل نارسایی در تخمدان ها همان یائسگی زودرس نیست. در نارسایی زود رس تخمدان ها، تخمدان ها قبل از سن چهل سالگی عملکرد نرمال خودشان را متوقف می کنند. زنانی که به این مشکل دچارند هنوز ممکن است دچار قاعدگی شوند اما قدرت باروری ندارند. نارسایی زود رس تخمدان معمولا منجر به علائم یائسگی زودرس می شود. یائسگی زودرس ، می تواند ناشی از درمانهای سرطان و برخی از شرایط مانند، شیمی درمانی یا رادیوتراپی ناحیه ی pelvis باشد. این گونه درمان ها می تواند به تخمدان ها آسیب زده و منجر به نارسایی تخمدان ها شود.
جراحی به منظور حذف تخمدان ها به دلایل تومورهای خوش خیم و یا بد خیم نیز می تواند منجر به یائسگی زود رس شود، اگر هر دو تخمدان برداشته شود. جراحی برای حذف رحم نیز منجر به یائسگی می شود ، بدین معنا که خونریزی قاعدگی رخ نمی دهد اما اگر تخمدان ها همراه با رحم خارج نشده باشد ، تولید هورمون ها ادامه دارد. دلایل نادر و غیر معمولی نیز وجود دارد که می تواند منجر به یائسگی زود رس شود از جمله داروها، بیماری های وخیم، تومورهای هیپوفیز و هیپوتالاموس، اختلالات روانی و سایر شرایط نادر و تعریف نشده ی دیگر.
چه کسانی در خطر یائسگی زودرس هستند؟
نارسایی زودرس تخمدان، بسیار نادر است و از هر 1000 خانم 15 تا 29 ساله در یک نفر و از هر 100 خانم 30 تا 39 ساله در یک نفر اتفاق می افتد. نارسایی تخمدان ها می تواند به دلیل فاکتورهای ژنتیکی یا برخی بیماری های خودایمنی یا اختلالات تیروئیدی، عفونت های ویروسی، اختلاات هورمونی یا اختلال در خوردن باشد. احتمال نارسایی زودرس تخمدان در خانم هایی بالاست که بستگانی با این شرایط دارند. خانم هایی در خطر هستند که، در معرض جراحی یا درمانی قرار دارند که یائسگی را القا می کند و همچنین افرادی که برای درمان سرطان در دوره درمان هستند و یا باید برای حذف اندام های زنانه جراحی کنند.
علائم یائسگی زودرس چیست؟
علائم یائسگی زودرس مانند یائسگی معمولی است:
- تغییرات خلقی
- خشکی واژن
- تغییرات شناختی
- گر گرفتگی
- کاهش میل جنسی
- اختلالات خواب
قاعدگی های نامنظم، معمولا قبل از یائسگی اتفاق می افتد و می تواند سال های قبل از توقف قاعدگی آغاز شود.
چه تست های تشخیصی برای یائسگی زودرس وجود دارد؟
هیچ تست تشخیصی برای تعیین عدم قاعدگی نیست، اما برخی اوقات خانم هایی که علائم یائسگی و قاعدگی های نا منظم دارند، ممکن است برای بررسی عملکرد تخمدان ها مورد آزمایش قرار بگیرند. برای مثال، ممکن است در شرایطی مانند بارداری یا سایر عواملی که ممکن است سبب توقف قاعدگی شود، مانند برخی اختلالات تیروئیدی، آزمایشات انجام شود. میزان هورمون محرک فولیکول ( FSH)، نیز اغلب در خون اندازه گیری می شود که این تست مشخص می کند آیا خانم نزدیک به مرحله یائسگی است و تخمدان هایش چگونه عمل می کند. هورمون FSH، تخمدان ها را تحریک می کند تا استروژن بسازند، بنابراین زمانی که میزان هورمون استروژن کم شود، بنابراین مقدار هورمون FSH افزایش می یابد.میزان FSH، اگر بیش از 40 mIU/ml باشد فرد در معرض یائسگی است. میزان هورمون های تخمدان مانند استرادیول نیز ممکن است اندازه گیری شود، میزان کم این هورمون ( کمتر از 32 pg/ml) نیز می تواند نشان دهنده ی منوپوز یا یائسگی باشد.
آیا درمانی برای یائسگی زودرس وجود دارد؟
هیچ درمانی برای ممانعت از یائسگی زودرس و یا معکوس کردن آن وجود ندارد. زنانی که دچار یائسگی می شوند فقط می توانند علائم ناخوشایند ناشی از یائسگی را تخفیف دهند.
انواع درمان ها برای کاهش علائم یائسگی
- هورمون درمانی: هورمون درمانی ( استروژن درمانی یا HT و ET) به اشکال مختلفی اعم از اسپری ترانس درمال، ژل، کرم، قرص یا پچ وجود دارد. درمان هورمونی موضعی، برای مصارف درون واژینالی دردسترس است.روش HT/ET یا هورمون درمانی، موثرترین راه برای کنترل علائمی مانند گر گرفتگی و خشکی واژن است. از آن جایی که این روش خطراتی به دنبال دارد ( حمله ی قلبی، سکته، سرطان سینه)، متخصصین توصیه می کنند از کمترین دوز موثر هورمون ها در کوتاه ترین زمان ممکن استفاده کرد.
- قرص های ضد بارداری خوراکی: شکلی از هورمون درمانی است که به تخفیف علائم یائسگی کمک میکند.
- داروهای ضد افسردگی: مهار کننده های بازجذب انتخابی سروتونین (SSRIs) و داروهای مربوط به آن در 60% زنان در کنترل گر گرفتگی، موثر بوده است. لوبریکانت ها، کرم ها و ژل های واژینال غیر هورمونی می تواند در رفع خشکی واژن موثر باشد. تکنولوژی های کمک کننده به بارداری، مانند بارداری با استفاده از تخمک های اهدا شده، برای خانم هایی که دچار یائسگی زودرس شده اند و قصد دارند باردار شوند، مناسب است.
عوارض ناشی از یائسگی زودرس چیست؟
خانم هایی که دچار یائسگی زودرس هستند، اگر بخواهند باردار شوند با مشکلات ناباروری رو به رو هستند. این امر می تواند با رنج های روحی و افسردگی، همراه باشد. با کاهش میزان استروژن، احتمال استئوپورز یا پوکی استخوان، افزایش می یابد. زنانی که دچار یائسگی زودرس می شوند، مدت زمان طولانی از عمر شان با سطح پایین استروژن می گذرد، درنتیجه احتمال کاهش تراکم استخوان در آن ها، افزایش می یابد. با مصرف مکمل های کلسیم و ویتامین دی هم چنین مصرف رژیم غذایی سرشار از کلسیم و انجام ورزش هایی مانند پیاده روی می توان این احتمال را کاهش داد. که برای کسب اطلاعات بیستر در این رابطه به قسمت تازه های سلامت بخش پوکی استخوان مراجعه نمایید تا اطلاعات کافی در رابطه با مکمل ها و بیماری پوکی استخوان بدست آورید.
چه پیش آگهی برای یائسگی زودرس وجود دارد؟
پیش اگهی برای خانم های مبتلا به یائسگی زودرس، به شرایط وعلت بیماری مربوط است. اگر یائسگی زودرس به دلیل جراحی و یا درمان سرطان اتفاق بیافتد، پیش آگهی، به دلایل پایه ای این درمان ها برمی گردد. خانم هایی که به دلایل تعریف نشده ای دچار نارسایی زودرس تخمدان می شوند، همانطور که در بالا ذکر شد در خطر پوکی استخوان قرار دارند. این افراد در معرض بیماری های قلبی عروقی نیز قرار دارند، اگر چه این احتمال هنوز به طور کامل، مورد بررسی و مطالعه قرار نگرفته است.
