منگنز چه خاصیتی دارد؟

منگنز (Mn) منگنز از کلمه لاتین (Magnes، Magnet ) گرفته شده است که به خـواص مغناطیسـی پیرولوزیت (کانه اصلی منگنز) اشاره می کند .منگنز فلزي اسـت خاکسـتري مایـل بـه صورتی که در گروه هفتم جدول تناوبی عناصر قرار گرفته و با عدد اتمـی 25 داراي وزن اتمی برابر بـا 54/94 اسـت .نمـاد ایـن عنصـر Mn و وزن مخصـوص آن 7/4 مـی خالص تشکیل نمی شود و بیشتر به صورت اکسید ، کربنات و سـیلیکات وجـود دارد . باشدودماي ذوب آن به 1245 درجه سانتی گراد می رسد .

این عنصر در طبیعت به صورت منگنز با فلز کرم در گروه ششم و با فلز آهن در گروه هشتم همسایه بوده و از نقطه نظـر شیمیایی شباهتهاي زیادي به آن دارد. با این وجود، از نظر خـواص متـالورژیکی منگنـز تفاوتهایی با آهن و فلزات نزدیک به آن دارد. چرا که آهن، کبالت و نیکل خـواص مفیـد فیزیکی خودرا به عنوان یک فلز حفظ کرده و در اکثر آلیاژها به عنوان عنصر پایه عمـل میکنند،در حالیکه منگنز چنین نیست. توضیح علت این عملکرد منگنز ایـن مـی توانـد باشد که در شرایط عادي ترتیب قرار گیري اتمهاي منگنز در ساختمان بلورین آن به گونه اي است که منگنز معمولاً فلزي شکننده و غیر قابل انعطاف و شکل گیري میباشـد .

امـا وقتی که منگنز با آهن ( و همچنین با فولاد )، آلومینیوم و سایر فلزات غیر آهنی تشکیل آلیاژ میدهد، باعث بهبود خواص فیزیکی آلیاژ میشود. به خاطر همـین خـواص منگنـز است که اصلی ترین کاربرد منگنز به عنوان یک عنصر آلیاژي است. خواص فیزیکی: منگنز عنصري با عـدد اتمـی 25، وزن اتمـی 54/9380، دمـاي ذوب °1244C، دماي جوش °1962 Cو چگالی 7/2 g/cm است. این عنصر جزو فلزات واسطه 3 بوده و کانی اصلی آن پیرولوزیت است. ٔ

مصرف عمده این عنصر در فولادسازي اسـت و در ٔ تهیه آلیاژها نیز بکار میرود. خواص شیمیایی: نمـاد شـ یمیایی Mn(II) ،Mn و (Mn(III کمـپلکس هـاي فراوانـی تشکیل میدهند. ترکیبات (Mn(II صورتی کمرنگ هستند. ترکیبات (Mn(III قهـوه اي رنگ می باشند. منگنز IV به MnF4 ،MnO2 و برخی دیگر از کمپلکسها محدود میشود.

نشانه‌های کمبود منگنز در بدن شامل فشار خون بالا، بیماری‌های قلبی، انقباضات عضلانی،ناهنجاری‌های استخوانی، کلسترول بالا، دید و بینایی ضعیف، مشکل در شنوایی، از دست دادن شدید حافظه و لرزش است. اگرچه برخی از متخصصان پزشکی بر این باورند که کمبود منگز بسیار نادر است اما بیش از ۳۵ درصد جمعیت جهان با این کمبود دست و پنجه نرم می‌کنند.

عادت‌های غذایی ضعیف یکی از دلایل اصلی این نوع کمبودهاست. در برخی از موارد باورها بر این است که کلسیم و آهن با جذب و استفاده صحیح منگنز در بدن انسان تداخل دارد. مشکلات مرتبط با بینایی، عرق کردن، ضربان سریع قلب، خستگی و درد شدید نشان دهنده کمبود منگنز در بدن است. کمبود شدید ممکن است باعث ناباروری در زنان ، آسیب پانکراس ، بیماری قلبی و پوکی استخوان شود.

منابع غذایی منگنز

مگنز عنصری است که به راحتی در اختیار بدن قرار می گیرد و منابع عمده ی آن حبوبات، غلات کامل، آجیل، چای، شیر و محصولات لبنی و سبزیجات با برگ سبز پررنگ هستند که با توجه به در دسترس بودن آن ها به میزان فراوان، به راحتی نیازمان به آن برآورده می شود و کمتر موارد کمبود آن دیده شده است. در واقع گیاهخواران بیشترین دریافت را دارند، چرا که اغلب منابع منگنز، گیاهان هستند. اما لزوما منگنز خون شان بالا نیست. در ادامه راجع به آن توضیحاتی داده ایم.

اولین بار کمبود منگنز در سال 1972 شناخته شد، که با نشانه های کاهش وزن، التهاب پوستی، تهوع و استفراغ، تغییر رنگ پوست و کاهش رشد مو بروز کرد:

میزان نیاز بدن روزانه در مردان 2.3میلی گرم و در خانم ها 1.8 میلی گرم است واین میزان در طی بارداری و شیردهی افزایش می یابد.

منگنز به راحتی در روده جذب می شود. رقبای منگنز در هنگام جذب عناصر دو ظرفیتی آهن و کبالت هستند. سرعت جذب در آقایان نسبت به خانم ها کندتر است و در رژیم های غذایی سرشار از آهن غیرهم(منابع گیاهی) منگنز سرم پایین تر است که اصولا در گیاهخواران دیده می شود.
دفع آن از طریق مدفوع(موجود در اسید های صفراوی مترشحه در روده باریک) است.

منگنز جزئی از آنزیم هایی است که در متابولیسم کربوهیدرات ها و چربی ها فعالیت دارند. منگنز در بسیاری از ترکیبات آنزیمی دیگر نیز یافت می شود. در مفاصل، بافت استخوانی، رشد و ترمیم بدن و رنگ مو نیز نقش مهمی دارد.

مزایای منگنز برای سلامتی انسان بسیار متنوع است. در ادامه با برخی از این مزایا آشنا می‌شوید:

منگنز برای رشد طبیعی و مناسب استخوان‌ها در ساختار استخوانی انسان بسیار ضروری است. این ماده یکی از مواد معدنی موثر در کمک به افزایش تراکم مواد معدنی در استخوان‌هاست. استفاده از آن برای زنان بعد از یائسگی مفید خواهد بود. بیشتر خانم‌ها از کمبود منگنز در دوران یائسگی رنج می برند. بنابراین مصرف صحیح مواد معدنی قبل از این دوران بسیار مهم است. اگرچه تحقیقات بیشتری برای تایید موثر بودن منگنز برای پیشگیری از پوکی استخوان نیاز است اما بیشتر متخصصان بر این باورند که منگنز یکی از فاکتورهای دخیل در کندتر کردن این فرآیند است.

به خاطر خواص آنتی اکسیدانی منگنز، می‌تواند عملکرد رادیکال‌های آزاد در بدن را مورد بررسی قرار دهد. این رادیکال‌های آزاد قادرند به سلول‌های انسان آسیب وارد کنند و موجب ابتلای فرد به سرطان و سایر بیماری‌ها گردند. بنابراین اضافه کردن مکمل‌های منگنز یا غذاهایی که غنی از این ماده معدنی هستند می‌تواند انتخاب خوب و هوشمندانه‌ای باشد.

منگنز همچنین می‌تواند در کنترل سطح قند خون در انسان مفید باشد. این موضوع می‌تواند در پیشگیری از بیماری‌های خاصی همچون دیابت مفید واقع گردد.برای کنترل سطح قند خون، منگنز سنتز انسولین و ترشح آن را عادی سازی می‌کند و افت غیر قابل پیش بینی قند خون کنترل می‌شود. همین امر موجب ایجاد یک زندگی طبیعی و عملکردی در افراد مبتلا به دیابت خواهد شد.

تنظیم متابولیسم بدن یکی از عملکردهای حیاتی منگنز محسوب می‌شود. آنزیم‌هایی که با منگنز فعال می‌شوند به متابولیسم کلسترول، آمینو اسیدها و کربوهیدرات‌ها کمک می‌کنند. وجود منگنز همچنین برای متابولیسم ویتامین‌هایی همچون ویتامین E و ویتامین B1 بسیار مهم است. علاوه بر این، منگنز به عملکرد صحیح کبد کمک می‌کند. همچنین این ماده یک بخش ضروری برای متابولیسم گلوتامین است.

منگنز یک درمان شناخته شده برای کشیدگی رباط و نیز التهاب است و می‌تواند به افزایش سطح سوپراکسید دیسموتاز کمک کند. این سطح افزایش یافته به خاطر خاصیت آنتی اکسیدانی منگنز است. سوپراکسید دیسموتاز که با عنوان SOD نیز شناخته شده است، به صورت طبیعی در سطوح بسیار کم در بیماران مبتلا به آرتریت پیدا می‌شود. SOD خاصیت ضد التهابی دارد که بیماران مبتلا به آرتریت به آن نیاز دارند.بنابراین افزودن منگنز به بدن موجب می‌شود سنتز و عملکرد SOD افزایش پیدا کند و نشانه‌های این بیماری نیز کاهش پیدا خواهد کرد.

مکمل‌های حاوی منگنز می‌تواند درد ناشی از پوکی استخوان و آرتروز را کاهش دهد زیرا یک ماده معدنی مهم برای افزایش تراکم استخوان‌ها و سلامت کلی آن محسوب می‌شود. با اینحال، مطالعات زیادی در این زمینه وجود ندارد. در بررسی‌های انسانی، بیشتر مطالعات انجام شده بر روی سلامت استخوان‌ها، همه مواد معدنی را هدف قرار داده اند و عنصر منگنز به تنهایی بررسی نشده است. مطالعات بیشتری برای تعیین نقش و مکانیسم خاص منگنز در بدن الزامی است.

منگنز یک کوفاکتور بسیار مهم برای بیشتر آنزیم‌هاست و یک جزء ضروری برای تیروکسین محسوب می‌شود. تیروکسین یکی از مهم ترین هورمون‌ها در غده تیروئید است. عملکرد مناسب غده تیروئید و سنتز هورمون‌ها در آن برای سلامت کلی بدن بسیار مهم است. به عنوان مثال غده تیروئید بر روی کاهش وزن، اشتها، متابولیسم و کارآیی سیستم‌ها تاثیر دارد.

منگنز برای عملکرد سالم مغز ضروری است. این ماده همچنین برای درمان اختلالات عصبی خاصی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این موضوع بیشتر به خاطر سوپراکسید دیسموتاز است که رادیکال‌های آزاد را در بدن از بین می‌برد.محصولات جانبی اکسیداسیون همچون رادیکال‌های آزاد در همه جای بدن حضور دارند و مغز نیز تحت تاثیر این ذرات قرار می‌گیرد. بنابراین وجود یک آنتی اکسیدان قوی همچون SOD بسیار ضروری است. علاوه بر نقش آنتی اکسیدانی آن، منگنز می‌تواند با انتقال‌دهنده‌های عصبی پیوند برقرار کند و انتقال پالس‌های الکتریکی را تسریع نماید. در این شرایط عملکرد شناختی افزایش پیدا خواهد کرد.

منگنز یک ماده معدنی است که به حفظ عملکرد طبیعی دستگاه گوارش کمک می‌کند. این ماده جذب چربی در فرآیند هضم و گوارش را بهبود می‌بخشد و از بروز مسائلی همچون یبوست و ناراحتی روده می‌کاهد. منگنز همچنین در کاربرد موثر غذاها و تبدیل آن به انرژی بسیار مهم است.

هشدارهایی در مورد مصرف منگنز

منگنز یکی از سه ماده معدنی سمی در بدن است که مصرف زیاد یا کم آن به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود. اطمینان حاصل کنید که از مصرف بی رویه منگنز خودداری می‌کنید. مصرف اضافی منگنز باعث ایجاد مشکلات و شرایط خطرناکی می‌شود که برخی از آن‌ها کشنده است. مصرف بیش از حد منگنز همچنین می‌تواند نشانه‌هایی همچون بیماری پارکینسون ایجاد کند.

برای افرادی که از بیماری‌های کبدی رنج می برند، مصرف زیاد منگنز به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود زیرا کبد در دفع مقادیر اضافی با مشکل مواجه خواهد شد و همین امر منجر به روان پریشی، اختلالات روانی و لرزش / اسپاسم می‌شود. در نهایت اگر کم خونی دارید، بدن سعی می‌کند تا جایی که ممکن است منگنز جذب کند، این موضوع نیز بسیار خطرناک است. بنابراین در مصرف منگنز محتاط باشید.

 ارتباط منگنز با بیماری های مختلف

صرع: یک مطالعه در سال 1960 نشان داده است موش هایی که دچار کمبود منگنز بوده اند بیشتر مستعد ابتلا به تشنج هستند و نوار مغزی آن ها حاوی فعالیت های تشنجی است.دیابت: افراد مبتلا به دیابت در مقایسه با اشخاص سالم به طور قابل ملاحظه ای منگنز کمتری دارند. منگنز سطح قند خون را در افراد دیابتی کاهش می دهد.
پوکی استخوان: از دست رفتن توده ی استخوانی بعد از یائسگی به سرعت شروع می شود و می تواند منجر به پوکی استخوان گردد. منگنز و دیگر عناصر کمیاب استحکام استخوان را در زنان بعد از یائسگی افزایش می دهند.
بیماری های دیگر: منگنز همچنین در درمان تصلب شرایین، کلسترول بالای خون، سرگیجه و کاهش شنوایی مؤثر و مفید است.
مسمومیت: موارد مسمومیت منگنز بسیار نادر است و در صورتی که مکمل های غنی از منگنز را کنترل نشده و در مقادیر بسیار زیاد مصرف کنیم، دیده خواهد شد.

 گردآوری شده ی مجله اینترنتی دلگرم

مرجان امینی