کیست های تخمدان را بشناسید(خانم ها بخوانید و بدانید)

کیست تخمدان یکی از شایع ترین بیماری ها در بین زنان است، که متاسفانه خیلی از خانم ها از علت این بیماری و راه های درمان آن بی اطلاع هستند، در این بخش از سایت دلگرم اطلاعاتی در مورد علت و راه های درمان کیست تخمدان را برای شما آماده کرده ایم، با ماه همراه باشید.کیست های تخمدان به دلایل متعددی ایجاد می شوند. شایع ترین نوع، کیست فولیکولار است که از رشد یک فولیکول نتیجه می شود. فولیکول یک کیسه پر از مایع طبیعی است که حاوی یک تخمک است.

کیست های فولیکولار هنگامی که فولیکول در طی چرخه قاعدگی بیش از حد طبیعی رشد می کند و برای آزاد سازی تخمک باز نمی شود تشکیل می شود.معمولاً کیست های فولیکولار در طی چند روز تا چند ماه به خودی خود برطرف می شوند. کیست ها می توانند در اثر جراحت یا نشت عروق خونی کوچک به درون کیسه تخمک حاوی خون باشند ( کیست های هموراژیک یا اندومتریوئید). گاه گاه بافت های تخمدان برای تشکیل بافت های دیگر بدن مانند مو یا دندان به صورت غیر طبیعی رشد می کنند. کیست هایی با این بافت های غیر طبیعی کیست های درموئید نامیده می شوند.

علل متفاوتی می‌تواند باعث بروز این كیست‌ها شود كه اكثراً علت آن عدم تخمك گذاری است. چون فولیكولی كه قرار است «تخمك» را ایجاد كند و معمولاً در روز چهاردهم بعد از شروع عادت ماهیانه، پارگی طبیعی پیدا كرده و تخمك را آزاد می‌كند، این اتفاق در این فرد رخ نمی‌دهد و با تجمع آب در داخل خود، تبدیل به كیست می‌شود. گاهی چند تخمك چند كیست تولید می‌كنند و این عمل تكرار شده، تعداد زیادی كیست كوچك در تخمدان‌ها ایجاد شده كه آنها را به نام تخمدان‌های پلی كیستیك (PCO) می‌شناسیم.

بیشتر کیست ها هرگز مشخص نمی شوند و بدون اینکه زنان بدانند که به این کیست ها مبتلا هستند برطرف می شوند. هنگامی که یک کیست علایم ایجاد می کند، درد در شکم یا لگن شایع ترین علامت است. درد می تواند در اثر پارگی کیست، رشد سریع و اتساع آن، خون ریزی به درون کیست یا پیچ خوردن کیست در اطراف منبع خونی آن ایجاد شود.

کیست تخمدان چگونه تشخیص داده می شود؟

بیشتر کیست ها به وسیله اولتراسوند تشخیص داده میشوند که بهترین تکنیک تصویربرداری برای شناسایی کیست های تخمدانی است. اولتراسوند یک روش تصویربرداری است که از امواج صوتی برای ایجاد تصاویری از ساختمان های درون بدن استفاده می کند. تصویربرداری اولتراسوند بدون درد است و هیچ ضرری ندارد.
هم چنین می توان کیست ها را با روش های دیگر تصویربرداری مانند اسکن CAT یا اسکن MRI شناسایی کرد.

كیست‌ها انواع مختلف دارند ولی كیست‌های تخمدان شایع كه بیشتر دیده می‌شود، اكثراً كیست‌های ساده و همان كیست‌هایی است كه شرح داده شد. ولی در مواردی این كیست‌ها می‌تواند بدخیم و خطرناك باشد كه برای تشریح آنها به بحث‌های پیچیده پزشكی نیاز است. گاهی هم از محل فولیكول تخمدانی در مرحله دوم سیكل ماهانه كه دوره لوتیئنی نامیده می‌شود كیست‌های لوتیئنی ساخته می‌شود

كه آنها نیز به نام كیست فونكسیونل شناخته شده و خطرناك نیستند.این كیست‌ها یا خود به خود و یا به‌وسیله درمان‌های ساده رفع می‌شوند.چاقی با ایجاد اختلالات هورمونی یکی از دلایل مهم وقابل درمان کیستهای تخمدان وهمچنین عامل مهمی در نازایی است. با درمان چاقی انتظار میرود کیستها برطرف شوند و قدرت باروری افزایش یابد.

نشانه‌های متنوع؛ از درد تا نازایی

بعضی‌ها از درد شکایت می‌کنند، عده‌ای دچار اختلالات قاعدگی می‌شوند و گروهی هم اصلا متوجه وجود کیست‌ نخواهند شد تا زمانی که اقدام به بارداری ‌کنند و با مشکل مواجه ‌شوند. بنابراین نباید منتظر نشانه خاصی باشید چون به گفته دکتر حقگو، علائم و نشانه‌های هر یک از کیست‌ها براساس نوع آن می‌تواند متفاوت باشد.

همچنین با توجه به این‌که تخمدان در حفره شکمی قرار دارد، بروز کیست ممکن است در مراحل اولیه نشانه خاصی برای فرد ایجاد نکند مگر این‌که کیست‌ها از نوع عملکردی و فعال از نظر هورمونی باشد که نشانه‌های آن به‌صورت نداشتن تعادل هورمونی مانند خونریزی‌ غیرطبیعی نمایان می‌شود.وی می‌افزاید: بعضی افراد هم فقط با درد ناگهانی روبه‌رو می‌شوند که این درد ناشی از پیچ خوردن توده است یا پارگی کیست و خونریزی داخل آن که در این شرایط، بیمار با درد شکمی حاد و به صورت اورژانسی به پزشک مراجعه خواهد کرد.

بعضی انواع کیست‌ها ممکن است علائم دیگری مانند اتساع شکم داشته باشند. به گفته این متخصص زنان، در چنین مواقعی کیست آن قدر بزرگ می‌شود که این مشکل را برای فرد ایجاد می‌کند یا حتی ممکن است بزرگ شدن کیست، درد و ناراحتی یا احساس فشار در قسمت‌های تحتانی شکم ایجاد کند. همچنین در صورتی که کیست روی دستگاه‌ها و اعضای مختلف بدن اثر فشاری داشته باشد، مشکلات دیگری مانند تکرر ادرار بر اثر فشار بر مثانه یا درد پهلو به دلیل وارد شدن فشار بر کلیه ایجاد خواهد کرد.

در بیماری تخمدان پلی‌کیستیک، کیست‌ها با نشانه‌های ظاهری خودشان را نشان می‌دهند و موجب رشد موهای زائد، آکنه و ریزش مو از نوع مردانه در خانم‌ها خواهند شد.وی با اشاره به علائم متفاوت کیست‌های اندومتریوز، توضیح می‌دهد: این بیماری با نشانه‌های متفاوتی از جمله اختلال قاعدگی، درد زیر شکم، درد شدید هنگام نزدیکی و قاعدگی، درد در زمان اجابت مزاج و لکه‌بینی تظاهر می‌کند و حتی ممکن است ناباروری، تنها علامت کیست‌ تخمدان باشد.

پیش‌گیری از کیست تخمدان

اگرچه بیشتر کیست‌های تخمدان حتی پس از ۴۰ سالگی خوش‌خیم هستند اما کیست‌های تخمدانی که پس از ۴۰ سالگی ایجاد می‌شود نسبت به قبل از آن شانس بالاتر سرطانی بودن را دارند. تشخیص زودهنگام کیست‌های تخمدان اهمیت زیادی در درمان آنها دارد. به همین دلیل پزشکان توصیه می‌کنند سه فاکتور چاقی، رشد موی اضافی غیرعادی در بدن (هیرسوتیسم) و اختلاف عادت ماهانه بایستی جدی گرفته شوند. قاعدگی معمولا تا دو سال پس از بلوغ نامنظم است ولی پس از آن در صورت مشاهده نامنظمی باید به پزشک مراجعه شود.

پیش‌گیری بدون استفاده از دارو برای كیست تخمدان وجود ندارد فقط تجربه نشان داده افرادی كه از قرص‌های ضد بارداری استفاده می‌كنند، كمتر دچار كیست تخمدان می‌شوند و در حاملگی و شیردهی نیز به علت مهار فعالیت تخمدان كیست‌های تخمدان كمتر مشاهده می‌شود و اگر هم وجود داشته باشد در دوره‌ی بارداری و شیردهی خود به خود پس‌رفت پیدا می‌كند. معمولاً خانم‌هایی كه دیر ازدواج می‌كنند و دیر حامله می‌شوند، بیشتر در معرض این كیست‌ها قرار می‌گیرند، ولی كاملاً نمی‌توانیم بگوییم كه برای جلوگیری از كیست تخمدان قرص ضد بارداری بخورند چون همه خانم‌ها كیست تخمدان پیدا نمی‌كنند بنابراین توصیه می‌شود با مراجعه مرتب سالانه به پزشك متخصص مشاوره و معاینه شوند.

به‌خصوص پس از سن ۵۰ سالگی كه مشكلات خطرناك تخمدانی (سرطان‌ها) شایع‌تر است و از این سن باید هر شش ماه یك‌بار حتماً مورد معاینه دقیق قرار گیرند. كلاً برای رفع كیست‌ها ساده‌ترین و كم خرج‌ترین درمان همان قرص‌های ضد بارداری است ولی بیمار نباید خودسرانه عمل كند چون عوارض آن خصوصا در سنین بالاتر خطرناک است، بلكه باید تحت نظر متخصص زنان باشد و فرم‌های مقاوم به درمان را جدی بگیرد.

هرگاه دردهای مبهم لگنی، لكه بینی و یا بی‌نظمی در عادت ماهانه پیدا كردند، باید با متخصص زنان مشورت كنند و به موقع سونوگرافی انجام دهند تا در صورت كیست، نوع آن مشخص شود و درمان به روش صحیح صورت گیرد. چون اكثر این كیست‌ها در صورت تشخیص به‌موقع با درمان دارویی رفع خواهند شد (استفاده از هورمون‌ها) و به‌ندرت كار به جراحی لاپاروسکوپی می‌كشد.

بارداری

در تخمدان‌های پلی كیستیك با توجه به اینكه كاملاً وضع آندوكرینولوژی زن به هم می‌خورد و از تخمدان‌های كیستیك و بدون تخمك‌گذاری هورمون‌های مردانه ترشح می‌شود هم‌چنین پرمویی (هیرسوتیسم) و اختلالات شدید دوره ماهانه دیده می‌شود (مثلاً هر شش ماه یا هر سه تا چهار ماه یك‌بار پریود می‌شوند) فرد دچار الیگومنوره شدید می‌شود، در نتیجه با شرایط حاملگی دشوار رو به رو است و به كمك پزشك نیاز دارند.علاوه بر این افرادی‌كه هنوز ازدواج نكردند، هم نباید رها شوند چون اختلالات و تغییرات هورمونی ایجاد عوارض می‌كند و حتی می‌تواند حالتی شبیه دیابت در بیماران ایجاد كند.

درمان کیست تخمدان

بیشتر کیست‌های تخمدان در زنان در سنین باروری کیست‌های فولیکولار هستند که به طور طبیعی در عرض ۱ تا ۳ ماه از بین می‌روند. اگرچه ممکن است این کیست‌ها پاره شوند، به ندرت علائم ایجاد می‌کنند.این کیست‌ها خوش خیم هستند و مشکلاتی ایجاد نمی‌کنند. در زنانی که هیچ علائمی ندارند این کیست‌ها را می‌توان هم‌زمان در طی آزمایش لگن تشخیص داد. تمام زنان در مقاطعی از زندگی به کیست‌های فولیکولار مبتلا می‌شوند.

در زنان در سنین باروری، معاینه کیست فولیکولار معمولاً در چند چرخه قاعدگی انجام می‌شود زیرا در این گروه سنی این کیست‌ها شایع و سرطان تخمدان نادر است. گاهی اوقات کیست‌های تخمدانی در زنان غیر یائسه حاوی مقداری خون است که کیست‌های هموراژیک نامیده می‌شوند.کیست‌های هموراژیک به سرعت برطرف می‌شوند.به منظور تعیین استراتژی درمانی برای کیست‌های تخمدان از اولتراسوند استفاده می‌شود زیرا این روش می‌تواند به تشخیص این که این کیست، کیست ساده یا ترکیبی است کمک کند.

کیست ساده که در بیماری‌های خوش خیم دیده می‌شود فقط حاوی مایع بوده و بافت جامد ندارند اما کیست ترکیبی بافت جامدی دارد که به پایش و احتمالاً جراحی نیاز دارد.به طور خلاصه درمان ایده آل کیست‌های تخمدان به سن زن، اندازه کیست (و تغییر اندازه) و ظاهر کیست در اولتراسوند بستگی دارد.
درمان می‌تواند شامل معاینه ساده یا ارزیابی آزمون‌های خونی مانند CA-۱۲۵ باشد که به تشخیص پتانسیل ابتلا به سرطان کمک می‌کند.

در صورت ایجاد درد شدید، از بین نرفتن خود به خود یا مشکوک بودن تومور، می‌توان آن را با لاپاراسکوپی خارج کرد. به مجرد خارج کردن کیست، تومور به یک پاتولوژیست ارجاع داده می‌شود تا به منظور تشخیص نهایی نوع کیست موجود، بافت را در زیر میکروسکوپ آزمایش کند.موثرترین درمان کیستهای تخمدان ونازایی در بیماران مبتلا به چاقی مرضی جراحی های دستگاه گوارش مانند اسلیو معده ,پلیسه معده ویا بایپس به روش یسته (لاپارووسکوپی)است. انتخاب نوع عمل براساس وضعیت بالینی بیمار وشرایط آزمایشگاهی توسط جراح چاقی متفاوت است.

جراحی کیست تخمدان

در بیماری كه كیست تخمدان دارد، اگر علایم غیر عادی رخ دهد، ممكن است كار به جراحی بكشد - كیست پاره شود و یا دردهای شكمی و لگنی حاد و علایم خونریزی داخل شكمی پیدا شود - اكثراً كار به جراحی می‌كشد.در بعضی موارد هم ممكن است كیست دچار پیچ خوردگی شود و این پیچ خوردگی ادامه یافته و منجر به تحریك پریتون و كیست دچار كم‌خونی شود. در این صورت نیز اگر علایم با جابجایی و استراحت تغییر نكند و درد و استفراغ ادامه پیدا كند، باید جراحی شود.

در حالتی‌كه كیست خیلی بزرگ شود و یا آن‌كه پس از چند دوره درمان طبی به درمان جواب ندهد (باید جراحی شود) معمولاً تخمدان‌های با كیست‌های متعدد به جراحی نیاز ندارند ولی بیمار باید با دقت تحت نظر باشد و ممكن است سال‌ها به درمان طبی نیاز داشته باشد كه بر حسب شرایط سنی، وضعیت كیست‌ها و شرایط زناشویی و وزن بیمار، درمان‌ها متفاوت خواهد بود.لاپاروسکوپی (جراحی بسته) روش ارجح در درمان جراحی کیست تخمدان است. با این روش می‌توان در مواردی‌که تشخیص‌های دیگری هم مطرح است به نتیجه رسید و درمان هم‌زمان برای سایر مشکلات مثلا رفع چسبندگی یا درآوردن آپاندیس انجام داد.

● کیست های تخمدان در یک نگاه

▪ کیست های تخمدان ساختمان های کیسه ای شکل پر از مایع هستند.
▪ کیست های تخمدان به دلایل مختلفی تشکیل می شوند.
▪ در صورت بروز علایم، درد در شکم یا لگن از شایع ترین علایم هستند.
▪ بیشتر کیست ها به وسیله اولتراسوند تشخیص داده می شوند.
▪ درمان کیست های تخمدان از معاینه و پایش تا جراحی متغیر است.

نکات مهم

خانم‌هایی كه كیست تخمدان دارند و دارو مصرف می‌كنند، باید از حركات ورزشی جهشی و كششی، دوومیدانی، شنا، یوگا و نظیر آن پرهیز كنند. در واقع هر كاری‌كه فشار به لگن بیاورد ممنوع است. پس از دوره درمان هم كه پزشك تعیین می‌كند، دوباره مراجعه كنند تا از درمان كامل خود مطلع شوند و در صورت جواب ندادن درمان و بهبود نیافتن، بررسی‌های آزمایشگاهی دقیق‌تر از آن‌ها به عمل آید.

رژیم غذایی

افراد مبتلا به کیست‌های تخمدانی بایستی در برنامه غذایی خود مصرف میوه و سبزیجات تازه و رژیم غذایی حاوی غلات و دانه‌های کامل سبوس‌دار را از یاد نبرند و تا حد امکان مصرف محصولات فرآوری شده و پخته مثل انواع شیرینی، کیک و کلوچه، آبمیوه‌های مصنوعی مثل انواع ساندیس، نوشیدنی‌هایی نظیر نوشابه و نان‌های سفید را محدود کنند.

گردآوری شده ی مجله اینترنتی دلگرم

مرجان امینی