به طور کلی همه افراد باید از پوست خود مراقبت کنند، ولی بعضی از افراد پوستی دارند که به مراقبت بیشتری نیاز دارد. گاهی هم با همه مراقبت ها باز فرد دچار مشکل پوستی میشود که ناگزیر او را به سوی پزشکان متخصص پوست و مو سوق میدهد. در این مطلب به خشکی، رطوبت و چربی پوست می پردازیم که خود مبحث مهمی است. چون افزایش یا کاهش رطوبت و چربی مشکلاتی برای فرد به وجود می آورد.
پوست چه نقش هایی در حفاظت از بدن داردپوست محافظ بدن است که اعمالی همچون تنظیم حرارت بدن و تنظیم مواد ترشحی را بر عهده دارد. البته نقش پوست در انسان ها از نظر زیبایی نقش غالبی است. برای این که زیبایی پوست حفظ شود، عناصر متعددی باید فعالیت کنند تا نتیجه نهایی آن پوستی لطیف و زیبا باشد.
در لایه خارجی پوست لایه ای به نام لایه اپیدرم یا لایه زایا قرار دارد. این لایه دائم در حال تکثیر است و به لایه شاخی تبدیل میشود. این لایه نسبتا خشک است و حدود ۱۰ درصد رطوبت دارد. اگر این لایه بیش از حد خشک باشد به آن پوست، خشک گفته میشود. اگر رطوبت معمولی داشته باشد پوست معمولی است که بهترین نوع آن است.
در پوست انسان ضمائم متعددی وجود دارد که مدام در حال فعالیت است. یکی از این ضمائم غدد چربی ساز یا غدد سباسه است که در منافذ فولیکول مو قرار دارند. این غدد چربی تولید میکنند که باعث میشود ساقه مو رطوبت خودش را حفظ کند. چربی برای پوست مفید است، ولی اگر میزان این چربی بیش از اندازه باشد باعث چرب شدن آن خواهد شد. در پوست انسان غدد عرق نیز فراوان است که بیشترین تراکم آن در کف دست و پا و صورت است. غدد تعریق در واقع نقش تنظیم آب را به عهده دارد. در مواردی که فعالیت غدد عرق کم میشود، پوست خشکی خواهیم داشت.
در یک تقسیمبندی ساده پوست ما به چهار دسته یعنی خشک، معمولی، چرب و مختلط تقسیم میشود. منظور از پوست مختلط یعنی پوست بعضی از افراد ممکن است در یک نقطه از بدن خشک و نقطه ای دیگر چرب یا معمولی باشد.
چرا پوست ما خشک یا چرب میشودخشکی یا چربی پوست لطافت آن را از بین می برد. البته سن و ترشحات هورمونی هم تغییراتی در سطح پوست پدید می آورد. مثلا وقتی فرد (زن یا مرد) به سن بلوغ میرسد به علت ترشح هورمون ها پوست چرب تر میشود، ولی هرچه سن بالاتر می رود غدد تعریق فعالیت کمتری دارند و به تدریج پوست چرب جای خود را با خشک عوض میکند.
البته پوست چرب علاوه بر هورمون، علت ژنتیکی هم دارد. چربی پوست در چنین افرادی معمولا در صورت و تنه مشهود است. از آنجا که چربی پوست نقش حفاظتی ایفا میکند و برای آن مفید است، اصراری برای کاستن آن نداریم، اما چربی پوست سر زمینه ساز نوعی بیماری قارچی است که باعث بیماری ای به نام درماتیت سبوره میشود. پس به افرادی که پوست چرب دارند توصیه میکنیم روزانه حمام کنند و از شامپوهایی که دترژانت یا قدرت پاک کنندگی بالا دارند، استفاده کنند. (برای این افراد اصلا شامپو بچه توصیه نمیشود.) همچنین در صورت بروز بیماری درماتیت سبوره درمان آن الزامی است.
پوست های خشک چطور؟در این نوع از پوست ها میزان آب لایه شاخی کمتر از حالت عادی است. افراد دارای پوست خشک به چند گروه تقسیم میشوند: کسانی که به طور ژنتیکی پوست خشکی دارند، افرادی که به دلیل سن بالا و فعالیت غدد عرق پوست خشکی پیدا میکنند. (ناحیه ساق پا بیشتر گرفتار است. این نوع از خشکی را در خانم های یائسه و آقایان بعد از ۶۰ ـ ۵۰ سالگی مشاهده میکنیم.)
گاهی خشکی پوست به دلیل عوامل محیطی است. مثلا با رسیدن فصل پاییز و زمستان به دلیل کاهش رطوبت هوا خشکی دست و صورت بیشتر میشود. (خشکی پوست در مناطق کوهستانی زیاد دیده میشود.) افرادی هم هستند که به دلیل بیماری وسواس شست و شوی زیادی دارند و مدام دست هایشان در آب است.
تماس دست با آب و شوینده های قوی باعث از بین رفتن چربی پوست میشود. گاهی خشکی پوست وابسته به شغل است، یعنی این افراد مجبورند با موادی تماس داشته باشند که باعث خشکی پوست میشود. اگر این افراد از پاک کننده قوی استفاده کنند، خشکی پوست شان بیشتر میشود. استفاده از مرطوب کننده ها و کاهش دفعات شست و شو و استفاده از شوینده های غیر صابونی و کنار گذاشتن مواد شوینده قوی به رفع خشکی بسیار کمک میکند.
خشکی پوست چه آسیبی به آن وارد میکندخشکی اولین مرحله از صدمه به پوست است. وقتی لطافت پوست از بین میرود، پوست به شکل پوسته پوسته و نازیبا درمیآید. خشکی با خارش و تغییر رنگ (معمولا قرمز و ملتهب) همراه است و به تدریج پوست زمخت و تیره تر میشود. خشکی پوست باید درمان شود. برای درمان ابتدا باید شرایط زندگی را تغییر داد، یعنی شست و شو یا استفاده از مواد شوینده قوی را کنار گذاشت و مرتب از مرطوبکننده استفاده کرد.
دلایل حساسبودن پوستپوست حساس اصطلاح اختصاصی نیست، چون بعضی از افراد به دلیل داشتن بیماری زمینه ای مانند آلرژی ممکن است واکنش های حساسیتی داشته باشند که در پوست نمایان شود. این حساسیت ممکن است در اثر تماس با یک ماده به خصوص ایجاد شده باشد. حتی ممکن است در اثر خوردن بعضی از داروها یا مواد خوراکی ایجاد شود. فراموش نکنیم پوست علاوه بر این که عضو پوششی است و نقش زیبایی دارد، دستگاه ایمنی بسیار قوی هم محسوب میشود. ظهور بسیاری از بیماری ها در پوست دیده میشود. پوست حساس وابسته به وضعیت ایمنی بدن افراد است و تعریف خاصی ندارد و ارتباطی هم با نوع آن از نظر خشکی و رطوبت ندارد. پوست حساس در هر فردی مفهوم خاصی دارد.