براساس آمارهای جهانی، سرطان دهان چهارمین سرطان شایع آقایان و ششمین سرطان شایع در بین خانم هاست. بد نیست بدانید آقایان سه برابر بیشتر از خانم ها به این بیماری مبتلا میشوند و معمولا هم در افراد بالای ۴۰ سال دیده میشود. بارها خوانده و شنیده اید که سیگار کشیدن سلامت تان را تهدید میکند، اما بررسی های متعدد پژوهشگران نشان میدهد مصرف دخانیات همچون سیگار، پیپ و قلیان یکی از مهم ترین فاکتورهای ابتلای افراد به سرطان دهان است به طوری که به گفته بسیاری از متخصصان، افراد سیگاری تا ۶ برابر بیشتر از کسانی که سیگار نمی کشند دچار این سرطان میشوند.
آقایان جلوتر از خانم هاعلاوه بر سیگار، مصرف مشروبات الکلی یکی از عوامل موثر در ابتلا به سرطان دهان بوده و این که آمار آقایان مبتلا بالاتر از خانم هاست به بیشتر بودن تعداد سیگاری ها و الکلی های جنس مذکر بر میگردد و معمولا هم با افزایش سن به ویژه در فاصله ۴۰ تا ۵۵ سالگی این بیماری خطرناک بروز میکند.
البته فاکتورهای دیگری مثل عفونت های ویروسی، ضعف سیستم ایمنی بدن، قرار گرفتن در معرض اشعه ماورای بنفش، عوامل تحریک کننده مخاط دهان مثلا دندان های مصنوعی غیر استاندارد که در دهان لق می زند و ایجاد زخم میکنند یا حتی مصرف مداوم غذاهای بیش از حد تند و تیز را هم نباید نادیده گرفت. افرادی که جرم زیادی روی دندان هایشان دارند یا بهداشت دهان و دندان را بخوبی رعایت نمیکنند هم در معرض ابتلا به این نوع سرطان هستند.
اهمیت سلامت دندانهاپرکردن نامناسب دندان یا دندان هایی که به دلیل شکستگی و لب پر شدن گوشه تیزی دارد و این تیزی باعث ایجاد زخم روی زبان میشود هم میتواند در طولانی مدت زمینه ابتلا به سرطان دهان را فراهم کنند. به همین دلیل توصیه میشود مراجعه به دندانپزشک را به موارد حاد واگذار نکنید و هر ۶ ماه یک بار از سوی دندانپزشک مورد معاینه قرار بگیرید چون ممکن است یک زخم ساده علامت یک بیماری پیش رونده و حاد مثل سرطان باشد.
در واقع شایع ترین سرطان های ناحیه فک و دهان با یک زخم بروز میکند که در مراحل اولیه هم بدون درد است و متاسفانه بیمار به پزشک مراجعه نمیکند چون فکر میکند یک آفت دهانی ساده است و با گذشت زمان یا استفاده از فلان داروی خاص کم کم خوب خواهد شد و جای نگرانی نیست، در حالی که گاهی همین موضوع به ظاهر ساده و نه چندان با اهمیت، زندگی فرد را نشانه میگیرد.
آفت را جدی بگیریدآفت شایع ترین ضایعه مخاطی دهان است و حتی اگر درمان هم نشود ظرف یک تا دو هفته خود به خود بهبود می یابد، اما زخمی که در دهان به وجود آمده و بعد از گذشت سه هفته خوب نمیشود یک هشدار است و بیمار حتما باید به متخصص مراجعه کند تا مورد بررسی دقیق تر قرار بگیرد.
علائم سرطان دهانشاید زخم های ناحیه لب و دهان و زبان و… که به راحتی خوب نمیشود یا با اشاره بسیار کوچکی خونریزی میکند (چه دردناک و چه بدون درد) از جمله مهم ترین علائم سرطان دهان محسوب شود، اما وجود قسمت های سفید یا قرمز رنگ یا حتی گوشت اضافه روی لثه ها، زبان، لوزه یا دهان، گرفتگی گلو یا گلودردی که در یک دوره خاص از بین نمی رود، توده یا ضخیم شدگی در گونه، مشکل در جویدن و بلع غذا، اختلال در حرکت و چرخاندن زبان یا فک، فقدان حس یا درد هنگام لمس قسمت هایی از صورت، دهان و گردن، ورم غده های لنفاوی در گردن، احساس ناراحتی هنگام صحبت کردن، کاهش وزن ناگهانی، احساس خواب آلودگی مدام و… هم ممکن است نشانه هایی از ابتلا به این نوع سرطان باشد.
دکتر خودتان باشیدسرطان دهان ممکن است است لب ها، کام، زبان، غشاهای درونی لب یا گونه، لوزه ها و گلو را درگیر کند، با وجودی که بسیاری از سرطان ها با پیشرفت و نفوذ به غدد لنفاوی به نواحی دیگر بدن هم سرایت میکند و به دلیل نزدیکی دهان به غدد لنفاوی گردن، احتمال انتشار آن در کل بدن زیاد است، اما از آنجایی که محیط دهان به خوبی قابل مشاهده است، میتوانیم مراحل ابتدایی شروع سرطان را در دهان تشخیص دهیم.
به عبارتی، درمان سرطان دهان در مراحل اولیه، بسیار آسان و کم هزینه بوده و با شانس بهبود زیادی همراه است. پس علاوه بر مراجعه دوره ای به دندانپزشک، ماهی یک بار جلوی آینه بایستید و با یک چراغ قوه بیرون و داخل لب ها، زبان، داخل دهان، زبان کوچک، لوزه ها و لثه را به دقت بررسی کنید. همچنین گردن و زوایای فک پایین را با دست لمس کرده و از لحاظ وجود توده های سفت، مورد معاینه قرار دهید و در صورت مشاهده کوچک ترین علائم مشکوک به پزشک مراجعه کنید. بد نیست بدانید که ۵ سال بعد از تشخیص سرطان فقط ۵۰ درصد از مبتلایان بهبود پیدا میکنند، با این حساب هرچه بیماری زودتر شناخته شود احتمال موفقیت درمانی هم بیشتر خواهد بود.
از تشخیص تا درمانبررسی های تشخیصی سرطان دهان ممکن است شامل آزمایش های خون، نمونه برداری (برداشت مقدار کمی از بافت یا مایع برای بررسی آزمایشگاهی) از توده و رادیوگرافی سر باشد. البته سی تی اسکن یا ام آر آی (M.R.I) به بررسی گسترش بدخیمی کمک میکند. از طرفی هرچه توده در زمان تشخیص بزرگ تر باشد، احتمال گسترش آن به سایر نواحی بیشتر بوده و درمان بسته به محل سرطان (لب، زبان، کام یا…) متفاوت است.
جراحی نیز برای برداشت ناحیه سرطانی در صورتی که قابل عمل باشد، انجام میشود، اما بیمار پس از جراحی باید دهانش را سه تا چهار بار در روز با محلول آب نمک شست و شو دهد. حتی بسته به شرایط بیمار، اشعه درمانی یا مصرف دوره ای داروهای ضد سرطان هم ممکن است برای فرد تجویز شود. در مواردی هم که جراحی باعث اختلال در تکلم شده باشد، گفتار درمانی توصیه میشود.