دولت و شهرداری کم‌توجهی سال‌های اخیر به حمل‌ونقل عمومی پایتخت را جبران کنند

مهدی برازنده
رئیس‌کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای اسلامی شهر تهران ضمن انتقاد از عملکرد دولت قبل و مدیریت شهری گذشته در رسیدگی، تعمیر و افزودن امکانات به ناوگان حمل‌ونقل عمومی تهران مهم‌ترین اولویت اکنون شهر تهران و مسئولان آن را توجه به مترو، اتوبوس و تاکسی می‌داند. سید جعفر تشکری‌هاشمی معتقد است در کنار لزوم حمایت دولت از شهرداری تهران برای بهبود وضع مترو، اتوبوسرانی و تاکسیرانی مردمی‌‌سازی حوزه حمل‌ونقل عمومی و برداشتن موانع در این حوزه به نفع مردم هم می‌تواند راهگشا باشد.
***
سید جعفر تشکری‌هاشمی، رئیس‌کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای اسلامی شهر تهران که سابقه سکانداری معاونت ترافیک و حمل‌ونقل شهرداری در دوره مدیریت قالیباف را نیز در کارنامه خود دارد در گفت‌وگو با «کیهان» در مورد وضعیت ناوگان حمل‌ونقل عمومی پایتخت و میزان فرسودگی آن‌ اظهار داشت: طبیعی است که ناوگان حمل‌ونقل عمومی هم مانند هر وسیله دیگری بر اثر کارکرد مستهلک شود، وقتی خودرویی روزانه چندصد کیلومتر و چندصد مسافر را جابجا می‌کند، انتظار می‌رود که بعد از مدتی اجزای اصلی آن دچار فرسودگی و نیازمند تعمیر شود. طبیعتاً تاکسی‌های شهری، اتوبوس‌ها و واگن‌های مترو بعد از مدتی پیمایش نیازمند تعمیرات شده‌اند و متاسفانه شاهد نوعی افول و کم‌کاری در طول پنچ سال گذشته در این حوزه بوده‌ایم.
تشکری‌هاشمی در تشریح جزئیات کم‌کاری در رسیدگی به وضع حمل‌ونقل در چهار،پنج سال گذشته توضیح داد: در این مدت یا تعمیرات ناوگان حمل ونقل عمومی نادیده گرفته شد و وسایلی که دچار نقص بودند به پارکینگ‌ها منتقل شدند و استفاده‌ای از آنها نشد و یا با انجام برخی از تعمیرات و استفاده از موجودی‌های انبار، کار تعمیرات به‌اندازه محدود جلو رفت و تعمیرات اساسی که باید تمام اجزای اصلی وسیله نقلیه، اعم از واگن و اتوبوس تعمیر بشود متاسفانه، مورد غفلت قرار گرفت؛ نتیجه این غفلت در باز‌سازی و اورهال وسایل نقلیه عمومی، تصویری است که امروز شکل گرفته است. اکنون در بخش اتوبوسرانی یعنی ناوگانی که کاملاً فرسوده شده و عمر مفیدش به اتمام رسیده، نه تعمیرات اساسی انجام شده و نه اتوبوس جدیدی جایگزین شده است. همین‌طور در بخش مترو بر اثر کارکرد زیاد واگن‌ها و پیمایش کیلومتراژی که در استانداردهای ساخت کارخانه ذکر شده، شاهد افول هستیم.
تا پایان سال
50 درصد ناوگان مترو نیازمند اورهال هستند
وی با بیان اینکه آمار اتوبوس‌های موجود در شرکت‌ واحد نسبت به پنج سال قبل حدود 60 درصد کاهش پیدا کرده است، افزود: 6 هزار و 500 دستگاه اتوبوسی که در گذشته در شرکت واحد کار می‌کرد امروز به دو هزار و 200 دستگاه وسیله‌ای رسیده که تقریباً همه آنها به سن فرسودگی رسیده‌اند؛ این زنگ خطری است تا سریعاً کار تعمیرات این اتوبوس‌ها شروع شود و نسبت به خرید و جایگزینی آنها اقدام مناسب صورت گیرد. همچنین در مورد واگن‌های مترو باید گفت، برخی واگن‌ها با 750 هزار کیلومتر پیمایش و برخی دیگر با حدود یک میلیون‌ کیلومتر پیمایش باید مورد تعمیرات اساسی قرار گیرند. با توجه به اینکه واگن‌ها به صورت مقطعی وارد ناوگان شدند، به همین دلیل با پیمایش‌هایی که گفته شد، دچار نقصان می‌شوند و بایستی تعمیرات روی آنها نیز انجام شود. متاسفانه در سال‌های گذشته از نظر تعمیر واگن‌های مترو تلاش بسیار کمرنگی شده، به گونه‌ای که تا پایان امسال تعداد واگن‌های نیازمند به اورهال به حدود 700 واگن می‌رسد و این میزان تقریباً 50 درصد ناوگان موجود را شامل می‌شود.
اوضاع تاکسی‌ها نیز مناسب نیست
این عضو شورای شهر تهران در مورد وضعیت تاکسی‌های شهری نیز گفت: تاکسی‌های شهری هم هرچند دارای مالک خصوصی هستند و مسئولیت نگهداری و تعمیرات برعهده مالک خودرو است اما باتوجه به این‌که نرخ‌های تاکسی‌ها همیشه تحت نظارت شورا و همین‌طور دستگاه‌های مسئول دیگری بوده و به نوعی نتوانسته‌اند خودشان را با قیمت تمام شده بازار، نرخ تورم و افزایش نرخ سایر خدمات تطبیق دهند، بنابراین نیازمند حمایت و پشتیبانی نهادهای مسئول ازجمله شهرداری تهران هستند؛ همین حمایت حداقلی باعث شده است که امروز بیش از 50 درصد ناوگان تاکسیرانی تهران به سن فرسودگی رسیده و مردم شاهد تاکسی‌هایی باشند که عمر مفیدشان تمام شده و چاره‌ای جز نو‌سازی نداشته باشند.
تعمیرات اساسی واگن‌های مترو و اتوبوس‌های تهران ضروری است
تشکری‌هاشمی در پاسخ به این سؤال که برای حل و فصل مشکلات موجود در بحث فرسودگی و احیاء ناوگان حمل‌ونقل عمومی چه باید کرد، بیان داشت: اینجانب از اولین روزهای شروع به کار در شورای اسلامی شهر تهران تاکید کردم که از اضطراری‌ترین کارهای شهرداری تهران اقدام به تعمیرات اساسی اتوبوس‌ها و واگن‌های مترو هست و به موازات انجام تعمیرات و اورهال واگن‌ها و اتوبوس‌ها باید اقدامات لازم برای خرید صورت بگیرد. در بخش واگن‌ها از دولت قبل مصوبه‌ای مبنی بر افزودن هزار و 50 واگن مترو به تهران و در گام نخست 630 واگن مطرح شد که متاسفانه طی 8 سال عمر دولت قبلی این اتفاق نیفتاد و اکنون ضروری است که دولت محترم منابع لازم را سریعاً اختصاص دهد تا خریدهای لازم صورت گیرد.
پیشنهاد خرید خودروهای خارجی برای افزودن به ناوگان تاکسیرانی
وی ادامه داد: در بخش اتوبوسرانی باتوجه به اینکه قیمت اتوبوس‌ها رشد سرسام‌آوری داشته و شاید برای شهرداری تهران و بقیه شهرهای کشور امکان خرید چنین اتوبوس‌هایی نباشد، بایستی خرید اتوبوس‌ها با مشارکت شهرداری و دولت انجام شود و کسری ناوگان اتوبوسرانی که در تهران به حدود 7 هزار دستگاه می‌رسد به صورت تدریجی جبران شود. درمورد تاکسی‌ها نیز با توجه به اینکه مجلس مصوبه‌ای در سال 1401 داشت که اجازه واردات خودرو را به دولت دادند، به نظر می‌رسد یکی از راهکارهایی که بتوان خودرو را ارزان به دست تاکسیرانان رساند و از طرفی قیمت مناسبی برای رانندگان تاکسی داشته باشد، همین است که بتوانیم سهمی از خرید خودروهای خارجی را به تاکسی‌ها اختصاص دهیم و خودروهای باکیفیت و ارزان را برای تاکسیرانی تهران و استفاده مردم شهر تدارک ببینیم.
عدم احداث تجهیزات و کمبود واگن
عامل افتتاح نشدن ایستگاه‌های خط 6 مترو
رئیس‌کمیسیون حمل‌ونقل شورای شهر تهران در پاسخ به این سؤال که چرا در خط 6 مترو تهران، با وجود اینکه عمده ایستگاه‌ها آماده هستند و شاید مشکل جدی در بخش ساخت و ساز نباشد، افتتاح ایستگاه‌های مترو در این خط صورت نمی‌گیرد و علت این مشکل چیست، گفت: دو عامل برای این وضعیت پیش روست، عامل اول ابنیه‌ای است که تمام شده و باید تجهیزاتی مانند پله‌برقی‌ها و آسانسور و تجهیزات برقی و... در آنها احداث شود. تا جایی که بنده اطلاع دارم این تجهیزات در کارخانه‌ها سازنده تولید شده و شهرداری باید نسبت به پرداخت هزینه این تجهیزات اقدام کند و به ایستگاه‌های مترو منتقل شوند و مورد بهره‌برداری قرار گیرند. مشکل دیگری که در راه‌اندازی خط 6 مترو وجود دارد این است که ما با کمبود واگن مواجه هستیم و با راه‌اندازی ایستگاه‌های جدید و فراهم شدن دسترسی مردم به ایستگاه‌ها، وقتی واگن در اختیار نباشد، شاهد بحران خواهیم بود چراکه باعث می‌شود که از سرفاصله خطوط دیگر استفاده کنیم و کسری ناوگان سایر خطوط را از این طریق جبران کنیم. باید به موازات تکمیل ایستگاه‌ها و نصب تجهیزات آنها نسبت به پیگیری خرید واگن‌ها سریعاً اقدام شود و برای اینکه سرمایه عظیمی که امروز در اعماق زمین ایجاد شده بلاتکلیف و بلااستفاده نمانند و همین‌طور به دلیل کار نکردن از بین نروند، باید موضوع واگن‌ها را دنبال کنیم.
وضعیت بسیار خوبی در تولید اتوبوس‌های داخلی داریم
تشکری‌هاشمی در مورد وضعیت تولیدات داخلی برای بهبود ناوگان حمل‌ونقل عمومی اظهارداشت: خوشبختانه در تولید اتوبوس داخلی وضعیت خوبی داریم، اتوبوس‌های شهری باکیفیت توسط سازندگان داخلی تولید می‌شود و به نظر می‌رسد در صورت حمایت از شرکت‌های سازنده اتوبوس در داخل کشور، بتوانیم تمام نیاز خود را از این سازندگان تامین کنیم و البته تولیدکنندگان نیز باید تلاش کنند تا برای تامین ناوگان مورد نیاز، ظرفیت‌های لازم را به وجود بیاورند. ضمناً مسئله تامین نقدینگی نیز باید مورد توجه قرار گیرد، ما با سازندگان که صحبت می‌کنیم، می‌گویند اگر نقدینگی تامین شود، آمادگی تولید به میزان مورد نیاز شهرداری‌ها را دارند اما اینکه چه کسی با سازندگان وارد قرارداد شود و اتوبوس‌ها را تولید کند، مسئله اصلی است، دولت نیز در این رابطه باید منابع مورد نیاز را تامین کند. اکنون در تولید اتوبوس تک‌کابین در کشور هیچ مشکلی نداریم و برخی سازندگان نسبت به تولید اتوبوس‌های برقی هم اقدام کردند که حرکت خوب و قابل تمجیدی است. فارغ از این نکته، ضرورتی ندارد که بخواهیم اتوبوس دست دوم از خارج وارد کنیم، ضمن اینکه واردات اتوبوس کارکرده خارجی هدررفت سرمایه‌های ملی است و از سوی دیگر باعث تضعیف سازندگان داخلی می‌شود، همچنین این اتفاق از نظر اجتماعی و سطح ملی امر پذیرفته‌ای نیست که وسایل کارکرده و مستعمل دیگران را در شهرهای خود به کار بگیریم.
وی ادامه داد: در مورد تولید واگن در داخل کشور نیز اقدامات خوبی شروع شده است و به نظر می‌رسد از حدود 16 یا 17 سال قبل زمانی که کارخانه واگن‌‌سازی مترو تهران راه‌اندازی شد، همان زمان تاکید اصلی شهردار وقت، دکتر قالیباف این بود که تا حد ممکن سهم تولیدات داخلی را افزایش دهیم. این روند ادامه یافته و همچنان تداوم دارد، با این حال اکنون تا زمانی که محصول ایرانی ساخته می‌شود، نباید مردم را معطل کرد، بنابراین در مورد واگن‌ها به صورت قطعات منفصله و CKD باید این واگن‌ها را تامین کنیم و در کارخانه‌ها واگن‌‌سازی از جمله کارخانه واگن‌‌سازی مترو تهران، عملیات ساخت و مونتاژ دنبال شود و به هر شکل با توجه به اینکه تا رسیدن قطار ملی زمان زیادی داریم از این قطارها به صورت وارداتی و CKD و قطعات اصلی آنها در داخل کشور اقدام شود.
مهم‌ترین اولویت‌های مدیریت شهری پایتخت
حمل‌ونقل عمومی است
معاون اسبق ترافیک و حمل‌ونقل عمومی شهرداری تهران با بیان اینکه برای پاسخگویی نیاز امروز مترو تهران باید علاوه‌بر 700 واگنی که نیازمند اورهال هستند، حدود هزار واگن دیگر خریداری کنیم افزود: می‌توانیم با این تعداد پاسخگوی نیاز مردم در خطوط 7 گانه مترو تهران باشیم، بنابراین اگر بخواهیم اولویت‌های شهری را مشخص کنیم شاید مترو، اتوبوس و تاکسی مهم‌ترین اولویت‌های شهر تهران و مسئولیت شهرداری تهران خواهند بود.
هدفگذاری‌های شهرداری در حمل‌ونقل عمومی خوب است
اما باید فعال‌تر باشد
هاشمی در مورد عملیاتی شدن وعده‌های مدیریت شهری فعلی تهران برای بهبود وضعیت حمل‌ونقل عمومی پایتخت گفت: با شروع به کار دوره مدیریت دکتر زاکانی در شهرداری تهران، قول‌های خوبی در مورد توجه به حمل‌ونقل عمومی و توسعه این بخش صورت گرفت و هدفگذاری‌ها هدف‌های خوبی بودند. ما در طول یک‌سال شاهد یک‌سری تلاش‌ها بودیم اما کفایت نمی‌کند و باید کارهای بزرگ‌تری انجام و نسبت به تامین نیازهای شهر تهران اهتمام بیشتری نشان داده شود، در این صورت شاهد نوعی تحول در آمدوشد مردم شهر هستیم. به نظر من هنوز این اتفاق مهم در دوره مدیریت فعلی حاصل نشده و در هیچ یک از بخش‌های حمل‌ونقل عمومی، جهشی نداشته‌اند، با این حال امیدواریم وعده‌هایی که دکتر زاکانی دادند عملی شوند و ما نیز از ایشان حمایت می‌کنیم.
3 راه‌ مهم بهبود وضع حمل‌ونقل عمومی
وی در پایان و در تشریح این نکته که برای عبور از وضعیت نه چندان مطلوب حمل‌ونقل عمومی تهران چه باید کرد، اظهار داشت: برای عبور از این وضعیت چند اقدام ضروری به نظر می‌رسد؛ نکته اول اینکه باید باتوجه به حضور آقای زاکانی در دولت، از این امکان استفاده شود تا از ظرفیت‌های دولتی برای تامین نیازهای حمل‌ونقل عمومی و گرفتن سهمیه از خودروهای وارداتی برای تاکسی‌های تهران بهره ببرند. علاوه‌بر این شهرداری نباید منتظر حمایت‌های دولت باشد؛ در طول چهار دوره دولت‌های قبلی که پشت سر گذاشتیم، روند حمایت از حمل‌ونقل عمومی چندان امیدوارکننده نبود، بنابراین روی اینکه دولت همه نیازمندی‌ها را تامین کند نمی‌توان حساب کرد، باید مطالبه‌گری کرد اما شهرداری بخش عمده مسئولیت را باید پذیرفته و وارد گود شود، در واقع به نوعی از منابع و ظرفیت‌های شهرداری برای رفع این نیازمندی‌ها بهره ببرد. نکته سوم اینکه به هر تقدیر رمز موفقیت ما در اقتصاد این است که مردمی‌‌سازی شود، شانس ورود مردم را در اقتصاد و مشارکت در کارها باید افزایش دهیم، کمااینکه بخش حمل‌ونقل نیز در این مسئله مستثنی نیست و باید فرصت را برای سرمایه‌گذاران خرد و کلان فراهم کنیم تا با ورود به این عرصه نیازهای شهر را تامین کنیم. اگر این سه مورد در کنار هم به درستی مدیریت شوند و بنا به فرمایش سال گذشته رهبر معظم انقلاب بتوانیم مانع‌زدایی کنیم و قوانین دست و پا گیر و موانع اداری را از پیش پای عوامل برداریم، ان‌شاءالله نیاز حمل‌ونقل عمومی به عنوان یکی از اضطراری‌ترین نیازهای شهر رفع می‌شود.