در حالی که مسئولان پیش تر اعلام کرده بودند علت سزارین «ایران» ماده یوز پروژه تکثیر یوز ایرانی عدم توانایی در زایمان طبیعی بوده و دلیل تلف شدن یکی از فرزندان «ایران» را نیز ناهنجاری مادرزادی توله در ناحیه ریه عنوان کرده بودند، مشاور سازمان جهانی نجات حیوانات، دکتر ایمان معماریان روایت دیگری از این موضوع دارد.
دو هفته قبل، پس از به دنیا آمدن سه توله یوز از یک یوزپلنگ ماده به نام «ایران» در پارک ملی توران، سایت مرکز تکثیر یوز ایرانی در سمنان اعلام شد به دلیل عدم توانایی «ایران» در زایمان طبیعی، زایمان آن به روش سزارین صورت گرفت.
معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست، علی سلاجقه در اینباره اظهار کرد: «با توجه به حضور تیم دامپزشکی از یک هفته گذشته و بررسی شبانه روزی رفتارهای این جانور، مشخص شد که بارداری کامل بوده و با توجه به شرایط فیزیکی گونه و عدم توانایی در زایمان طبیعی، با نظر دامپزشکان مشاور و دامپزشک معتمد سازمان، نسبت به انجام زایمان سزارین صحرایی اقدام شد.»
پس از آن نیز مدیرعامل انجمن یوزپلنگ ایرانی، مرتضی پورمیرزای اعلام کرد یوزپلنگ مادر تاکنون توله هایش را نپذیرفته و به آن ها شیر نمی دهد، به همین دلیل کار شیردهی توله ها به صورت دستی در حال انجام است.
پزشک معتمد مرکز تکثیر یوز آسیایی، دکتر بهرنگ اکرامی نیز درباره ی علت خودداری یوزپلنگ مادر از پذیرش توله های خود گفت: «یوزپلنگ به دنیا آمدن توله هایش را ندیده، بیهوش شده و با پاره شدن شکمش توله هایش به دنیا آمده اند. همین موضوع باعث شده که او فرزندانش را نپذیرد. در واقع اصلاً آن ها را نمی شناسد و هیچ حسی در قبال آن ها ندارد، به همین دلیل به آن ها شیر نداد و شیرش خشک شد.»
علاوه بر این ها، در ابتدا جنسیت هر سه توله ماده اعلام شد که از حیث امکان زاد و ولد بیشتر در آینده خبر خوشحال کننده ای محسوب می شد. اما چند روز بعد معلوم شد در تشخیص جنسیت توله های «ایران» اشتباه رخ داده بود و هر سه آن ها نر بودند.
سرپرست اداره کل محیط زیست استان سمنان، بهرام علی ظاهری در اینباره گفت: «تشخیص جنسیت گربه سانان مخصوصاً یوزپلنگ در روزهای اول تولد بسیار سخت و حساس بوده و اندام‌های تناسلی آنها به راحتی قابل تشخیص نیست که با رشد حیوان، تعیین جنسیت مرحله به مرحله آسان تر خواهد بود. در آخرین بازدید به همراه دامپزشکان حاذق و مجرب، مجدداً توله یوزها مورد معاینه قرار گرفتند و مشخص شد توله‌ها نر هستند.»
همچنین دکتر اکرامی، پزشک معتمد مرکز تکثیر یوز آسیایی در خصوص این اشتباه گفت: «تشخیص اشتباه جنسیت توله یوزها به دلیل تعجیل بخش رسانه بود که پیش از تأیید فنی این موضوع را اعلام کردند. نباید چنین مواردی بدون تأییدیه منتشر شود چرا که مردم آن را دنبال می‌کنند و اخبار اشتباه باعث ایجاد بازتاب‌های مختلفی می‌شود. در زمان اعلام اولیه جنسیت توله‌ها من در اتاق مربوط به “ایران” و در حال جراحی آن بودم. توله‌ها نیز برای مراقبت به باکس مخصوص منتقل شده بودند. با توجه به اینکه توله‌ها بعد از زایمان باید تا ۴۸ ساعت در آغوش مادر باشند، ما اجازه دادیم تا مقداری زمان بگذرد. پس از دو روز که من توله‌ها را معاینه کردم متوجه شدم که نر هستند. این اتفاق باعث ایجاد بازتاب بدی درباره این موضوع شد.»
حالا مشاور دامپزشکی سازمان جهانی نجات حیوانات، دکتر ایمان معماریان ضمن زیر سؤال بردن تصمیم مسئولان پروژه مرکز تکثیر یوز ایرانی برای انجام زایمان «ایران» به روش سزارین، گفته است که لمس توله یوزها بدون دستکش در هنگام سزارین سبب شده یوزپلنگ مادر از پذیرش آن ها سرباز زند. وی همچنین معتقد است علت اشتباه مسئولان پروژه مرکز تکثیر یوز ایرانی در تشخیص جنسیت توله های «ایران» نداشتن دانش و تجربه ی کافی در رابطه با یوزپلنگ ها بوده.
دکتر ایمان معماریان در اینباره گفت: «درباره علت سزارین یا زودتر از موعد به دنیا آمدن توله یوز پلنگ‌ها نمی‌توان نظر دقیقی داد، چون تمامی آزمایش‌ها و بررسی‌ها به صورت پنهان بوده است، اما ایراد وارد است که پایش و مانیتورینگ درستی در دوره آبستن یوزپلنگ مادر نشده و تمهیدات کافی صورت نگرفته است. در آخرین معاینه ایران این ماده یوز پلنگ در سلامت کامل قرار داشت و علائمی از سخت زایی در آن دیده نشده بود.»
وی همچنین گفت: «توله یوز پلنگ‌ها در زمان سزارین بدون دستکش لمس شده‌اند و گرفتن بوی انسان به توله‌ها باعث شده تا مادر فرزندان خود را نپذیرد، تیم پزشکی و افرادی که برای سزارین و نگهداری از فرزندان ایران انتخاب شده اند، تاکنون یوزپلنگ ندیده اند، و به علت نداشتن دانش و تجربه کافی ابتدا جنسیت توله یوز را اشتباه تشخیص دادند.»
موضوع دیگری که معماریان در اظهارات خود به آن پرداخته علت تلف شدن یکی از توله یوزها است. از به دنیا آمدن فرزندان «ایران» چند روزی بیشتر نگذشته بود که خبر تلف شدن یکی از سه توله اعلام شد.
پزشک معتمد مرکز تکثیر یوز آسیایی، دکتر اکرامی درباره ی علت تلف شدن یکی از سه توله یوزپلنگ ایرانی گفت: «این توله از زمان تولد ضعیف و در این چهار روز افزایش وزنی نداشت و بعد از کالبدشکافی علت تلف شدن ناهنجاری مادرزادی ریه سمت چپ و چسبندگی ریه تعیین شد. توله های دوم و سوم از زمان تولد افزایش وزن خوبی دارند و تیم اجرایی و علمی مرکز تکثیر یوز آسیایی یوز آسیایی بصورت شبانه روزی تمامی رفتار ها و تغذیه توله یوزهای دوم و سوم و یوز ماده را بعد از جراحی رصد و پایش می کنند.»
اما دکتر معماریان علت احتمالی مرگ این توله را اشتباه در نحوه ی شیردهی آن عنوان کرده است.
به گفته ی مشاور دامپزشکی سازمان جهانی نجات حیوانات، پس از مشاهده کالبد شکافی غیر اصولی توله یوزپلنگ محتمل ترین دلیل مرگ آن، تغذیه اشتباه توله است، به علت نداشتن علم کافی در شیردهی به توله‌ها به صورت وارونه، شیر وارد ریه‌های توله یوز شده و توله تلف شده است.
این احتمال توسط دکتر اکرامی نیز مطرح شده بود. او پیش تر در اینباره گفته بود: «وقتی برای اولین بار فیلم شیرخوردن توله‌ها منتشر شد، با مسئولان مربوطه تماس گرفتم و اعلام کردم که این نوع شیردادن اشتباه است و نباید توله یوزپلنگ به پشت خوابانده شود، بلکه باید به همان حالتی که به طور غریزی شیر می‌خورد، به او شیر خوراند. حتی شاید علت مرگ یکی از توله‌ها هم همین اشتباه شیردادن آنها باشد.»
با این حال او احتمال وجود اختلال ژنتیکی در توله های ایران را هم مطرح کرد.
او در اینباره گفت: «مسئله ای که هم اکنون مهمتر از جنسیت توله‌هاست، هشدار وجود اختلال ژنتیکی در این گونه است چرا که یکی از توله‌ها به همین علت تلف شده است. “فیروز” (یوزپلنگ نری که با “ایران” جفتگیری کرد) از توران و “ایران” از میاندشت گرفته شده بودند و احتمال اینکه خویشاوندی زیادی بین آنها وجود داشته باشد، بالا است؛ لذا لازم است که نمونه ژنتیکی از این گونه‌ها گرفته شود. این یک نشانه است که به ما هشدار می‌دهد که باید نگران اختلالات ژنتیکی این گونه باشیم. ما باید “فیروز” و “کوشکی” (یوزپلنگ نر دیگری که پیش از “فیروز” برای پروژه تکثیر یوز ایرانی به کار گرفته شده بود) را از منطقه خارج کنیم و تنوع ژنتیکی را بالا ببریم. “فیروز” ۱۰ سال در توران بوده و ممکن است ماده‌های منطقه دختران او باشند. در واقع امکان دارد که بیرون کشیدن “فیروز” از توران خدمتی به تنوع ژنتیکی منطقه باشد. باید از نر‌های مناطق دیگر استفاده و تنوع ژنتیکی بیشتر شود. ضمن اینکه “فیروز” و “کوشکی” سن بالایی دارند و کارایی سابق را ندارند.»
