شبههای نیست که کاغذ از مهمترین موادی است که انسان را در مرحله علم و تمدن با قدمهای سریع پیش انداخته و در این راه به او کمکهای بزرگ کرده است. تا قبل از آنکه انسان به ساختن کاغذ توفیق یابد در محیط محدود محصور بود و جز یک طبقه معین دیگران به آن دسترسی نداشتند و موادی که در آن ایام برای نوشتن بکار میرفت هم استعمال و حمل و نقل آن چندان آسان نبود، هم هرگز مانند امروز ذخیره کردن آنها امکان نداشت.
پیش از ساختن کاغذ، مردمان باستان برای ماندگار کردن نظرهای خود از کندهکاری روی سنگ و چوب و لوحهای گلی بهره میگرفتند.
روشمار: ۲۴ آذر؛ ساخت کاغذ در چینروشمار: ۲۴ آذر؛ ساخت کاغذ در چین -آکاروزشمار,روزشمار ۲۴ آذر,روزشمار ۱۴ دسامبر
آکاایران: روشمار: ۲۴ آذر؛ ساخت کاغذ در چین
«خانبالیق» نام قدیم پکن است که واژهای ترکیبی از الفاظ ترکی است. لیق و لیک در ترکی پسوندهایی هستند که به آخر پارهای از اسامی اضافه میشوند و معنای محل مربوط به آن اسم را بیان میکنند. ترکیب همین واژه با «خانبا» که برگرفته از کلمه ترکی «خان» مانند «چنگیزخان» به عنوان یک مقام دولتی و یا اجتماعی است، معنای پایتخت و محل زندگی خان بزرگ را میدهد. کاغذ خانبالیق یا کاغذ چینی یا کاغذ ختایی در انواع مختلف ساخته میشد، اما با ضخامت نسبتاً زیاد، زیرا که روش کتابت با قلم موی چینیها نیاز به کاغذ ضخیم مقاوم در مقابل آب داشت.
چینیهای باستان نخست روی پارچه ابریشم مینوشتند، اما از نزدیک ۱۵۰ سال پیش از میلاد، آموختند که میتوانند پوست درخت توت را خرد کنند، به صورت خمیر درآورند و از آن کاغذ بسازند. در سال ۱۰۵ میلادی، یکی از درباریان، ماده جدیدی را برای امپراطور توصیف کرد که از پارچههای کهنه، پوست درختان، کنف و علف تهیه میشد و روی آن مینوشتند. به مرور زمان، شیوه تهیه کاغذ بهتر شد و آن را با الیاف گیاهانی مانند خیزران میساختند. آنها به کاغذهای خود ساقههای کتان و رشتههای تور ماهیگیری کهنه نیز میافزودند تا محکمتر شود. هر چند این گیاهان در بیشتر جاها یافت میشدند، اما چینیها شیوه ساختن کاغذ را به صورت راز نگه داشته بودند. این راز زمانی فاش شد که عربهای مسلمان در سال ۷۵۱ میلادی، اسیرانی را از چین با خود به سمرقند، از بزرگترین و شناختهشدهترین شهرهای دیرین ایران، آوردند. از جمله اسیرانی که «صالحبنزیاد» از چین با خود به سمرقند آورد، کسانی بودند که در کار ساختن کاغذ مهارت داشتند. ایرانیان مسلمان شیوه ساختن کاغذ را از آنان یاد گرفتند و آن را بهبود بخشیدند و بهزودی سمرقند بزرگترین مرکز خرید و فروش کاغذ در جهان شد.
یافتههای باستانشناسی نشان میدهند که از قرن اول میلادی، در چین کاغذ وجود داشته است. چینیها در قرن ششم اولین کارخانه کاغذسازی را در سمرقند احداث کردند. نخستین اسکناس نیز در سال ۱۰۲۴ میلادی در چین تهیه و مبادله شد. شهر سمرقند برای سالها بزرگترین مرکز ساختن و خرید و فروش کاغذ بود.
تاریخچه صنعت کاغذسازى در ایرانآنچه از مدارک و مستندات تاریخى برمى آید، این است که صنعت کاغذسازى از قرن هفتم هجرى به بعد در ایران وجود داشته و گسترش یافته است. در ایران فعالیت کاغذسازی اولین بار با تاسیس کارخانه مقواسازی و با استفاده از کاغذهای باطله در سال ۱۳۱۳ شمسی در کرج شروع شد.
روشمار: ۲۴ آذر؛ ساخت کاغذ در چیندر سال ۱۳۲۶ هجرى شمسى شرکتى با سرمایهگذارى چند تن از جمله «حسن على حکمت»، «دکتر صلح دست» و «ژرژ عیسانیان» تأسیس شد، اما بعد از ملى شدن صنعت نفت این تلاش ناموفق ماند. در سال ۱۳۴۴ اولین کارخانه کاغذسازى در هفت تپه خوزستان ایجاد شد و در ۱۳۴۶ شرکت کاغذ پارس تأسیس شد.
تاریخچه کاغذ در اروپاکاغذسازی از شمال آفریقا به سرزمینهای مسلماننشین اروپا، یعنی جزیره سیسیل (صقلیه) در ایتالیا و شهرهای شاطبه و قرطبه در اسپانیا (اندلس) راه یافت و در سال ۱۲۷۶ میلادی در ایتالیا و اسپانیا به فراوانی به کار میرفت. نخستینبار زایران مسیحی که از زیارتگاهی در اسپانیا بازمیگشتند، چند تکه کاغذ ساخت مسلمانان را با خود به مرکز اروپا بردند. پیش از آن، اروپاییها از کاغذ پوستی و پاپیروس برای نوشتن بهره میگرفتند.
اما کاغذ مسلمانان بر آن دو ماده نوشتنی برتری داشت. از این رو، بازرگانی نورنبرگی در سال ۱۳۹۰ میلادی نخستین کارخانه کاغذسازی را در آلمان بر پا کرد و در این کار از کاغذسازان ایتالیایی بهره گرفت که خود آنها از شاگردان مسلمانان بودند. نخستین کارخانه کاغذسازی انگلستان نیز در سال ۱۴۹۰ کار خود را آغاز کرد که البته چیزی نبود جز یک آسیاب آبی از کار افتاده که برای خرد کردن چوب به کار گرفته شد.
روشمار: ۲۴ آذر؛ ساخت کاغذ در چین کاغذسازی آرامآرام در اروپا گسترش یافت، اما تا سده نوزدهم میلادی، مانند سرزمینهای اسلامی، به صورت دستی انجام میشد. کاغذسازان قالبی بزرگ و پهن داشتند که شبکهای توریمانند از سیمهای نازک به هم بافته شده داشت. قالب را در ظرف بزرگی فرو میبردند که دارای خمیری آبکی از چوب خرد شده درخت بود. سپس قالب را از ظرف بیرون میآوردند، در حالی که سطح آن را لایه نازکی از خمیر چوب پوشانده بود. آنگاه قالب را چنان به راست و چپ و عقب و جلو تکان میدادند تا لایه یکدست و همواری از خمیر چوب به وجود آید و آب آن نیز بیرون رود.برگه خیس کاغذ را روی پارچه پشمی میگذاشتند و پارچه دیگری را روی آن برگه کاغذ میگذاشتند و برگه کاغذ دیگری را روی آن پارچه دومی میگذاشتند و همینطور برگههای کاغذی و پشمی را یکدر میان روی هم میچیدند. در پایان، بسته به دست آمده را زیر ابزار فشردهکننده میگذاشتند تا آب آن بیرون بیاید. سپس کاغذها را در انباری آویزان میکردند تا خشک شوند. سرانجام، کاغذها را در حمام ژلاتین فرو میبردند و بار دیگر خشک میکردند تا آب زیادی را به خود نگیرند.
انگلیسیها آخرین کشوری بودند که هنر کاغذسازی را یاد گرفتند. در تمام این سالها کاغذ به صورت دستی ساخته میشد تا این که در سال ۱۹۹۸ میلادی، یک شاگرد چاپخانه به نام «لوئیس رابرت» موفق به ساخت ماشینی شد که میتوانست کاغذهایی به طول ۱۵-۱۲ متر بسازد اما به دلیل این که او امکانات مالی نداشت اختراع خودش را به کارخانهدار فرانسوی فروخت و این کارخانهدار فرانسوی به لندن رفت و در آنجا با دو برادر به نامهای فورد و رینر آشنا شد، آنها هم به این ماشین علاقهمند شدند و روی آن سرمایهگذاری کردند.
در سال ۱۷۰۴ میلادی، اولین ماشین کاغذسازی ساخته شد و به یاد این دو برادر اسم این ماشین را «فورد رینر» گذاشتند.
روشمار: ۲۴ آذر؛ ساخت کاغذ در چینپس از این، دستگاههای دیگری ساخته شد که در کار آمادهسازی خمیر کاغذ بسیار کارآمد بودند. سرانجام در سالهای پایانی سده نوزدهم میلادی، دستگاهی ساخته شد که همه مرحلههای آمادهسازی خمیر تا ساختن برگههای کاغذ را انجام میدهد. نمونههای امروزی این دستگاههای خودکار نزدیک ۱۰۰ متر داراز و ۴ متر پهنا دارند و کاغذ را به صورت طاقههای استوانهای بزرگی میسازند که ممکن است بیش از ۲۰ تن وزن داشته باشند.
امروزه کشورهاى سوئیس و آلمان در ساخت کاغذ مقدم بر کشورهاى دیگرند و انواع و اقسام کاغذهاى سفید و رنگى را تولید مىکنند.
در همین روز: کشف انرژی حرارتی زغال سنگ در انگلستان (۱۸۰۵ میلادی) اولین اقدام برادران رایت برای پرواز (۱۹۰۳ میلادی) کشف قطب جنوب توسط «روآلد آموندسن» دریانورد نروژی (۱۹۱۱ میلادی) برقراری اولین تماس بین کره زمین و سیاره زهره (۱۹۶۲ میلادی) تأیید توافقنامه صلح بوسنی معروف به «صلح دیتون» در آمریکا (۱۹۹۵ میلادی)